સોમયજ્ઞ શુદ્ધ વિષ્ણુયાગ છે... જેની પરિક્રમાથી મળે છે સમગ્ર બ્રહ્માંડની પ્રદક્ષિણાનું ફળ

Author: નોબત સમાચાર

સોમયજ્ઞ શુદ્ધ વિષ્ણુયાગ છે... જેની પરિક્રમાથી મળે છે સમગ્ર બ્રહ્માંડની પ્રદક્ષિણાનું ફળ

જામનગરમાં તા. ૨૫ થી ૩૦ જાન્યુઆરી દરમ્યાન બાબુભાઈ લાલ ટ્રસ્ટ દ્વારા મહાસોમયાગ મહોત્સવ યોજાનાર છે

''છોટી કાશી'' જામનગરના આંગણે શ્રી હરિદાસ જીવણદાસ લાલ (બાબુભાઇ લાલ) પરિવાર દ્વારા આગામી તા.૨૫ થી ૩૦ દરમીયાન વિરાટ વાજપેય બૃહસ્પતિ મહાસોમયાગ મહોત્સવનું આયોજન લાલ પરિવારની વાડી (ખંભાળીયા રોડ-જુની આર.ટી.ઓ. ચેક પોસ્ટ પાસે)માં કરવામાં આવ્યું છે. આ માટે પૂરજોશમાં તૈયારીઓ ચાલી રહી છે.

જામનગરના આંગણે આ ઐતિહાસિક આયોજન થયું છે ત્યારે સોમયજ્ઞનું શાસ્ત્રોની દૃષ્ટીએ જે મહત્ત્વ છે તેનો પરિચય આપવામાં આવ્યો છે.

સોમયજ્ઞ એ પરબ્રહ્મ પરમાત્માના ભજનનો યજ્ઞીય પ્રકાર છે. સોમ યજ્ઞમાં વપરાતી સોમવલ્વી/ સોમલતા એ પરબ્રહ્મનું સ્વરૃપ માનવામાં આવે છે. સોમયજ્ઞમાં થતી વિધિ ભક્તિમાર્ગીય સેવાનું કર્મમાર્ગીય પ્રતિરૃપ છે. જેમ ભગવદર્શનનો મહિમા છે તેમ સોમયજ્ઞના દર્શનનો પણ મહિમા છે. સોમયજ્ઞના મંડપને સમગ્ર બ્રહ્માંડનું કેન્દ્ર માનવામાં આવે છે. સોમયજ્ઞની પરિક્રમા એ સમગ્ર બ્રહ્માંડની પરિક્રમાનું ફળ આપે છે.

સોમયજ્ઞ શુદ્ધ વૈદિક વિષ્ણુયાગ છે. આ યજ્ઞમાં સાધારણ યજ્ઞોની જેમ 'સ્વાહા' નહીં પણ 'વષ્ટ' નું ઉચ્ચારણ કરીને વૈશ્વાનર અગ્નિમાં આહૂતિ અપાતી હોય છે. આ સોમયજ્ઞ આપણી પ્રાચીન વૈદિક સંસ્કૃતિનો એવો સર્વાતૂષ્ટ યજ્ઞ છે કે જેના ગૌરવ અને સર્વતોમુખી મહત્ત્વની બીજા કોઈ યજ્ઞ સાથે સરખામણી ન થઈ શકે. જીવનતત્ત્વઃ સોમ વિષ્ણુનું નામ છે. સોમ ચંદ્રમાનું નામ છે. સોમ એક એવું જીવનતત્ત છે. જેને જીવનનાં પ્રત્યેક બિંદુમાં સમુદ્રની જેમ લહેરાતું જોઈ શકાય છે. તેવું સૂત્ર આપણને વૈદિક સિદ્ધાંતથી શાસ્ત્રોમાં પ્રાપ્ત થાય છે. સોમ સંગઠન, સભ્યતા, સફળતા, સંપન્નતા, સુખ, સમન્વય તથા સામાજિકતાનું સૂત્ર છે. પ્રાણીમાત્રના કલ્યાણ માટેઃ જગતગુરુ શ્રીમદ્ વલ્લભાચાર્ય મહાપ્રભુજીના પૂર્વજ શ્રી યજ્ઞનારાયણ ભટ્ટજી, જેઓ સાક્ષાત્ વેદમૂર્તિ હતા, તેમને શ્રીયજ્ઞ નારાયણ ભગવાને પ્રસન્ન થઈને આજ્ઞા આપી હતી કે તમારા કુળમાં જ્યારે ૧૦૦ સોમયજ પૂર્ણ થશે ત્યારે હું સ્વયં આપના કુળમાં પ્રગટ થઈને સનાતન તેમજ વૈષ્ણ ધર્મની રક્ષા કરી પ્રાણી માત્રના કલ્યાણ માટેનો માર્ગ બતાવીશ.

અક્ષય ફળનું સૌભાગ્ય

સોમયજ્ઞમાં વેદોનો સમસ્ત વૈજ્ઞાનિક ક્રમ યજ્ઞદર્શન તથા વેદની ઋચાઓનાં શ્રવણનું અદ્ભુત મહત્વક છે. પીળા અક્ષત દ્વારા આશીર્વાદ લેનારને અક્ષય ફળ પ્રાપ્ત કરવાનું સૌભાગ્ય મળે છે. શાસ્ત્રમાં કહ્યું છે કે અનાહુડઘ્વરંગચ્છેત્ લોકોએ યજ્ઞમાં આમંત્રણ વિના દર્શન કરવાં જવું જોઈએ. સૌમયજ્ઞનો હેતુઃ આ સોમયજ્ઞ સનાતન વૈદિક સંસ્કૃતિની રક્ષા માટે, વિશ્વકલ્યાણ માટે, વૈશ્ર્વિક શાંતિ માટે, પર્યાવરણની શુદ્ધિ માટે, શક્તિનાં સૂત્ર સાથે સંબંધ જોડવા માટે કરવામાં આવે છે. વૈજ્ઞાનિક દ્રષ્ટિએ યજ્ઞય પરંપરાનું અન્વેષણ- પરીક્ષણ કરતાં જોવા મળ્યું છે કે યજ્ઞનો પ્રભાવ, શુદ્ધ અને સાત્ત્વિક હોય છે. માનવ સમાજના હિત માટે સોમયજ્ઞથી વિશેષ એવો કોઈ પ્રકાર નથી કે જે સ્વાસ્થ્ય, શક્તિ, આત્મતેજ, બળ, આયુ, સંપન્નતા તથા સમૃદ્ધિના માધ્યમથી જીવનનો વિકાસ કરે.

આપણે ભારતીય છીએ. આપણને ભારતીયતાનું ગૌરવ છે. આપણે વૈદિક સનાતન ધર્માવલંબી છીએ, આપણને ભારતીય વૈદિક સંસ્કૃતિમાં આસ્થા, શ્રદ્ધા અને પ્રેમ હોવો જોઈએ. તો આવો... આપણું સૌભાગ્ય માનીને તેમજ પવિત્ર કર્તવ્ય સમજીને આપણે આ ભવ્ય અગ્નિષ્ટોમ મહાસોમયજ્ઞના મંગલ મહોત્સવમાં સેવા-દર્શનના સૌ ભાગ્યશાળી બનીએ.

રાષ્ટ્રની ઉન્નતિની ભાવના

યજ્ઞમાં રાષ્ટ્રોન્નતિની ઉદાત્ત ભાવના હૃદયમાં ધારણ કરી, યજ્ઞભૂમિનું માતૃભૂમિના સ્વરૃપે પૂજન કરી, ત્યાર પછી યજન કરવામાં આવે છે. ગીતાજી અનુસાર યજ્ઞ કરવાથી વરસાદ આવે છે. વરસાદ થવાથી અનાજ ઉત્પન્ન થાય છે. આ રીતે ધન- ધાન્યથી હરીભરી બનેલી માતૃભૂમિ પ્રસન્ન થાય છે. સમગ્ર જન સમાજમાં આનંદની લહેર ફેલાઈ જાય છે. યજ્ઞ માત્ર માનવી નહીં પ્રાણીમાત્રના કલ્યાણની ભાવનાથી સભર એવું વિશ્વકલ્યાણમય દિવ્ય અનુષ્ઠાન છે.

યજ્ઞ સ્વાસ્થ્યની ઉન્નતિ

યજ્ઞના અગ્નિમાં વનસ્પતિના સ્થૂળરૃપમાં વિનિયોગ થાય છે. સૂક્ષ્મ રૃપે વનસ્પતિ (ઔષધિઓનો) પ્રભાવ યજ્ઞના ધુમાડા દ્વારા સમગ્ર વાયુમંડળમાં ફેલાઈ જાય છે. તેનાથી પૃથ્વી, જળ, પ્રકાશ, વાયુ અને આકાશમાં રહેલા કીટાણુઓ નિષ્ક્રિય થઈ જાય છે. યજ્ઞ પર્યાવરણ પ્રદૂષણને દૂર કરી, વાયુમંડળને શુદ્ધ કરે છે. પરિણામે પ્રાકૃતિક પર્યાવરણ અને વાયુમંડળની શુદ્ધિ થાય છે. માનવશરીરની સૂક્ષ્મ કોશિકાઓ તેમજ મન અને મસ્તકમાં યજ્ઞનો ધુમાડો સુક્ષ્મરૃપે પોતાનો પ્રભાવ પાડે છે. જેનાથી માનવનો સ્વભાવ બદલાઈ જાય છે. કામ, ક્રોધ, લોભ, મોહ, ઈર્ષા, ભય, દ્વેષ જેવા શત્રુ (શરીરરૃપી ઘરમાંથી) ભાગી જાય છે. વનસ્પતિ ઔષધિઓના ધુમાડાથી માનસિક તનાવ દૂર થાય છે.

શ્રી વલ્લભકુળ પરંપરામાં સોમયજ્ઞનું મહત્ત્વ

યજ્ઞશૃંખલાનો પ્રારંભ શ્રી યજ્ઞનારાયણ ભટ્ટજીએ ૩૨ સોમયજ્ઞ કરીને ભગવદ્ આજ્ઞાનું પાલન કર્યું. તેમના પુત્ર શ્રી ગંગાધરજીએ ૨૮ સોમ યજ્ઞો કર્યા. તેમના પુત્રશ્રી ગણપતિ ભટ્ટે ૩૦ સોમયજ્ઞ પૂરા કર્યા હતા તેમને ત્યાં શ્રીવલ્લભ ભટ્ટજી નામે પુત્ર થયા જે સંપૂર્ણ ગુણવાન સૂર્ય જેવા તેજસ્વી હતા સ્વહસ્તે ૫ સોમયજ્ઞો કર્યા, તેમના પુત્ર શ્રી લક્ષ્મણ ભટ્ટજીએ ૫ સોમયજ્ઞો કર્યા. આ પ્રકારે સોમયજ્ઞોનાં ફળસ્વરૃપે મહાપ્રભુ શ્રીમદ્ વલ્લભાચાર્યનો પ્રાદુભાવ થયો. ત્યારથી શ્રી વલ્લભ કુળ પરંપરામાં સોમયજ્ઞનું અનેરૃ મહત્ત્વ છે.

સોમયજ્ઞમાં ભિક્ષાનું મહત્ત્વ

આ યજ્ઞમાં ભિક્ષાને સનિહાર કહેવામાં આવે છે. નિયમ અનુસાર રાજા પણ અશ્વમેઘ યજ્ઞ કે રાજસૂય યજ્ઞ કરે ત્યારે તેમને પણ ભિક્ષા માગવી જોઈએ. આ વિધિ દરેક યજ્ઞમાં ત્રણથી પાંચ વાર કરવામાં આવે છે. યજમાન મૃગચર્મમાં ભિક્ષાગ્રહણ કરે છે. બલિરાજાના યજ્ઞમાં વામન ભગવાને ભિક્ષા માંગી હતી, તેનું રહસ્ય આ પ્રમાણે છે. બલિરાજા અસુર હતા, યજ્ઞ કરાવનાર શુક્રાચાર્ય અસુર હતા.

બલિરાજા પાસે મુદ્રારાક્ષસ (ધનસંપત્તિ) પણ આસુરી હતી. તેથી તેમના દ્વારા કરવામાં આવતો યજ્ઞ પણ આસુરી થઈ જાય. એટલે તે અસુર યજ્ઞને સુર (દૈવ) મય બનાવવા માટે વામન ભગવાને મુદ્રારાક્ષસનો-આસુરી સંપત્તિનો ભિક્ષા લઈને ઉદ્ધાર કર્યો. આ મુદ્રાને દૈવી સંપત્તિ (લક્ષ્મીદેવી) નું સ્વરૃપ પ્રદાન કરી બલિરાજાનો યજ્ઞ સંપન્ન કરાવ્યો હતો. પ્રત્યેક સોમયજ્ઞ પછી એક હજાર બ્રાહ્મણોને ભોજન કરાવવાનું વિધાન છે. યજમાન તેની અનુકૂળતા પ્રમાણે કૃષ્ણાર્પણ કરે છે.

જયદીપ ગઢીઆ બોરીવલી-મુંબઈ

જો આપને આ પોસ્ટ ગમી હોય તો શેર કરો...