વાણી અને પાણી સમજી-વિચારીને વાપરો... પાણી અને શબ્દોની સરવાણી સમજીને વહાવો...
તમારી વાતમાં રસ જ ન હોય તેની સાથે વાતચીત કરવાનું ટાળવું જોઈએ...
મારા એક સંબંધી છે, તેઓ ઘણી વખત કેટલીક વાતો બે-ત્રણ વખત દોહરાવે. એકની એક વાત બે-ત્રણ વાર સાંભળીને ઘણાં મિત્રો તેને ઈગ્નોર કરે અથવા તેની વાતોને ગંભીરતાથી સાંભળે જ નહીં. આવું થાય ત્યારે 'વાતોડિયા' કે બોલ-બોલ કરતા રહેતા વ્યક્તિ તરીકેનો બંધાયેલો પૂર્વગ્રહ સાંભળનાર માટે હાનિકર્તા પણ નીવડી શકે છે, કારણ કે ક્યારેક પોતાના ફાયદાની અથવા અગત્યની વાત કાળજીથી સંભળાય નહીં, તો બોલનાર તો છૂટી જાય, પરંતુ સાંભળનારને તદ્વિષયક નુક્સાન કે વિપરીત અસરો ભોગવવાનો વારો આવી જાય.
એનાથી વિપરીત, દરેક વાત બે-ત્રણ વખત બોલનાર વ્યક્તિ માટે પણ તેની એ આદત જ ક્યારેક પગ પર કૂહાડો મારવા જેવી બની જાય, કારણ કે તેની બોલકાપણાંની છાપના કારણે મોટાભાગના લોકો તેની વાતને ગંભીરતાથી સાંભળતા જ હોતા નથી, તેથી ઘણી વખત મહત્ત્વની વાત જ સામેવાળાના (મગજની) ઉપરથી જાય અને તેનું નુક્સાન કે પરિણામો બોલનારને ભોગવવાનો વારો આવે.
સાંભળવા અને બોલવાની કલા
સાંભળવું એ જેવી રીતે કલા છે, તેવી જ રીતે બોલવું એ પણ એક કલા છે. જય વસાવડા જેવા વક્તાઓ અસ્ખલિત રીતે બોલતા જાય અને સાંભળવા ગમે. તેઓ ભલે વિષયાંતર કરે, ક્યાંકથી શરૂ કરે અને કંયાક પૂરૃં કરે, વાતા-વાતમાં આખી દુનિયાની સફર કરાવે, પરંતુ 'બોલવા'ની કલા અને કૌશલ્યના કારણે આપણે ઘણાં વક્તાઓને ધ્યાનથી સાંભળતા હોઈએ છીએ. પ્રખર વક્તાઓ ટાર્ગેટ ઓડિયન્સને અનુરૂપ જ પ્રવચનો આપતા હોય છે, અને વ્યાખ્યાનો પ્રસ્તુત કરતા હોય છે. ડોંગરેજી મહારાજ, મોરારિબાપુ, રમેશભાઈ ઓઝાથી લઈને જીગ્નેશ દાદા સુધીના કથાકારો તથા ધીરેન્દ્ર શાસ્ત્રીજી સહિતના યુવા ધર્માચાર્યોની વાણીનો પ્રવાહ અસ્ખલિત વહેતો હોવા છતાં તે સાંભળવો શ્રોતાઓને ગમે છે. મોટીવેશનથી લઈને બ્રેઈન વોશીંગ સુધીના ઉદ્દેશ્યો માટે અપાતી કર્ણપ્રિય અને બહુહેતુક સ્પીચો આપતા અઢળક લોકોના નામો પણ રજૂ થઈ શકે છે, તેથી વક્તાઓની વાણીમાંથી કેટલું ગ્રહણ કરવું, કેટલું વિચારીને અનુસરવું અને કેટલું છોડી દેવું, તેનું કૌશલ્ય શ્રોતાઓએ પણ કેળવવું જ પડે, ખરૃં ને?
મુદ્દાની વાત ભૂલાય નહીં હોં...
તાજેતરમાં જ મને એક મિત્રનો ફોન આવ્યો. તેમણે ખબર-અંતર પૂછ્યા અને પોતે જે હેતુ માટે ફોન કર્યો હતો, તે જણાવ્યું. મેં તેનો ત્વરીત પ્રત્યુત્તર આપ્યો અને તેમણે તેમાંથી ઉદ્ભવતા પેટાપ્રશ્નો પૂછ્યા, જેના મેં મુદ્દાસર જવાબ આપ્યા, થેંક્યું અને ધેટ ઈઝ ઓર રાઈટ કહેવાની સાથે જ ફોન બે-અઢી મિનિટમાં પૂરો થઈ ગયો. મને આશ્ચર્ય પણ થયું અને પછી ચિંતા પણ થઈ, કારણ કે આ મિત્રનો જ્યારે જ્યારે ફોન આવ્યો, ત્યારે ત્યારે દસ-પંદર મિનિટ ચાલતો. તેની વાતચીત લાંબી ચાલતી અને તેમણે જે હેતુ માટે ફોન કર્યો હોય, તે વાત જ છેક છેલ્લે આવતી. ઘણી વખત તો મારે બીજા કોઈનો ફોન આવતો હોય, ત્યારે તેને 'સોરી, થોડી વારમાં ફરીથી ફોન કરૂ છું, મારે બીજો કોલ આવે છે' તેવું કહીને ફોન ડિસ્કનેક્ટ કરવો પડતો. ઘણી વખત તો આખી વાત પૂરી થયા પછી તેનો ફરી ફોન આવતો, અને તે કહેતો કે 'મહત્ત્વની વાત તો કરવાની જ રહી ગઈ...' અને તે ફરીથી કામની વાત રજૂ કરતો અને મૂળ વાત સંપન્ન થયા પછી પણ તે આડી વાતે ચડી જાય, તો મારે મૂળ વાત પર લાવવો પડતો.
એ પછી કોરોનાકાળ આવ્યો ત્યારે તો તેનો 'ટાઈમ પાસ' કરવા માટે ઘણો જ ઉપયોગ થયો હતો. બધા મિત્રો તેને ફોન કરતા રહેતા હતાં અને બધા પાસે લાંબી લાંબી વાતો કરવાનો સમય રહેતો હતો.
કોરોનાકાળ વીતી ગયા પછી મારા એ મિત્ર તો સંપર્ક વિહોણો જ થઈ ગયો હતો, અને વાર-તહેવારે મેસેજીંગથી શુભેચ્છા પાઠવતો હતો, પરંતુ જ્યારે ફોન ઘણાં જ સમયે આવ્યો, ત્યારે મારી માનસિક્તા લાંબી વાત કરવાની હતી, પરંતુ મારી માનસિક તૈયારી છતાં તેમણે ટૂંકી અને મુદ્દાસર વાત કરી, તેથી મને એક તરફ તો તેનામાં આવેલો આ બદલાવ ગમ્યો, પરંતુ ચિંતા એ વાતની થઈ કે આજે તેમણે જે રીતે સંક્ષિપ્ત વાત કરી, તે જોતા તે કોઈ મોટી તકલીફમાં કે ટેન્શનમાં તો નહીં હોય ને?
તે પછી મેં તેને નિરાંતે ફોન કરીને ખબર-અંતર પૂછ્યા, તો તે બરાબર જવાબ આપી શક્યો નહીં, તેથી મેં તેને રૂબરૂ મળવાનું નક્કી કર્યું, અને એક પારિવારિક પ્રસંગે તે રૂબરૂ મળ્યો ત્યારે મેં તેને ખૂણામાં લઈ જઈને આ બદલાવનું કારણ પૂછ્યું.
તે પછી તેમણે જે કાંઈ કહ્યું અને પોતાને લાંબી વાત કરવાની, નિરર્થક ટેલિફોનિક ટોકીંગ કરવાની તથા બિનજરૂરી રીતે વાત લંબાવવાની આદત, કઈ વ્યક્તિ સાથે કેવી રીતે ટેલિફોનિક વાત કરવી, તેનું અજ્ઞાન તથા સામેની વ્યક્તિને સ્નાન-સૂતકનો યે સંબંધ ન હોય, તેવી વાતો કરવાની તેમની ટેવના ગેરફાયદા વર્ણવ્યા, તે તેની અંગત બાબતો હોઈ, અહીં રજૂ થઈ શકે તેમ નથી, પરંતુ એટલું કહી શકાય કે તે પછી તેમણે મોટીવેશનર (નોન-પ્રોફેશનલ) મિત્રની સલાહ પછી ટેલિફોન ટોકીંગની કલા શિખી લીધી અને સફળતાપૂર્વક અમલમાં પણ મૂકી દીધી હતી.
ટેલિફોન ટોકીંગ સ્કીલ
ટેલિફોન ટોકીંગ દરમિયાન સૌ પ્રથમ તો સામેની વ્યક્તિનો હોદ્દો, તેમની વ્યસ્તતા, તેમની ઉંમર, આપણો તેની સાથેનો સંબંધ અને પારંપારિક કે પારિવારિક વ્યવહાર અને આપણે જે હેતુ માટે ફોન કર્યો હોય, તેની પ્રસ્તુતિને ધ્યાનમાં રાખવી પડે, અને ફોનની શરૂઆત હંમેશાં હલ્લો, હાય, કેમ છો? ઘરના બધા મજામાં ને? વગેરે શબ્દોથી સામાન્ય રીતે થઈ શકે, અને આ ટૂંકી ફોર્માલિટી પછી જ તરત જ મુખ્ય મુદ્દાની વાતચીત કરી અને તે પછી બન્ને તરફની અનુકૂળતા મુજબ બીજી વાતચીત પણ થઈ શકે, પરંતુ તે બોરીંગ ન હોવી જોઈએ. ઉચ્ચ અધિકારી, વડીલ, હોદ્દેદાર, લબ્ધ પ્રતિષ્ઠિત વ્યક્તિ કે મહાનુભાવો સાથે વાતચીત કરતી વખતે હળવા ટોન (સ્વરમાં) નમસ્કાર, ગુડ મોર્નિંગ, ગુડ ઈવનીંગ કે નમસ્તે, સલામ વગેરે બોલ્યા પછી મુદ્દાસર, પરંતુ ધીરજપૂર્વક, હળવા સ્વરે વાતચીત કરવાનું કૌશલ્ય પણ કેળવવું પડે.
અનલિમિટેડ સુવિધાની ફલશ્રુતિ?
ટેલિફોન પર વાતચીત કરવાની કળાને ટેલિફોન ટોકીંગ સ્કીલ પણ કહેવાય છે. થોડા દાયકાઓ પહેલા ટેલિફોનની લેન્ડલાઈન વ્યવસ્થામાં લોકલ કોલ જ ડાયરેક્ટ ડાયલીંગથી થતા અને ચકરડા ઘૂમાવવા પડતા. તે પછી નંબરીંગ સ્વીચોવાળા ટેલિફોન (ડબલા) આવ્યા. તે દરમિયાન લાંબા અંતરના કોલ (બહારગામ ફોન કરવા માટે) બુકીંગ કરાવવું પડતું, જેનો મર્યાદિત સમય રહેતો, એટલે કે ત્રણ મિનિટ વાતચીત થયા પછી ફોન જ કટ થઈ જાય અને ફરીથી બુક કરાવવો પડે. તે માટે ફરીથી કલાકો સુધી રાહ જોવી પડે અને લાગ્યા પછી ત્રણ જ મિનિટ વાત થાય. મોબાઈલ સેલફોનમાં પણ પ્રારંભમાં લિમિટેડ જ વાત થઈ શકતી હતી, કારણ કે મિનિટ મુજબ ચાર્જ ચૂકવવો પડતો હતો. હવે ટેલિફોન ટોકીંગ સરળ અને હથેળીમાં ઉપલબ્ધ બન્યું છે અને રિચાર્જ કરાવતા જ અનલિમિટેડ ટોકટાઈમ ઉપલબ્ધ થઈ જાય છે. જે લાંબી ટેલિફોનિક વાતચીતની સુવિધા પૂરી પાડે છે.
અનલિમિટેડ ટેલિફોન ટોકીંગની સુવિધાના કારણે કોઈ મુસદ્દાનું વાચન કરવું હોય, ડ્રાફ્ટમાં કરેક્શન કરવું હોય, મંગલ પ્રસંગ કે ટુર પ્રોગ્રામનું આયોજન કરવું હોય કે ગંભીર અને બીમાર વ્યક્તિની સારવાર કે શસ્ત્રક્રિયા દરમિયાન નિષ્ણાત તબીબ કે સર્જનનું ઓનલાઈન ગાઈડન્સ મેળવવું હોય, તે ઘણું સરળ અને ઝડપી બની ગયું છે, જ્યારે આ સુવિધાની સિક્કાની બીજી બાજુ એ પણ છે કે નિરર્થક, બિનજરૂરી અને માત્ર ટાઈમ પાસ કરવા માટે તેનો ઉપયોગ થઈ રહ્યો છે, જેને દુરૂપયોગ કર્યો તો ન કહેવાય, પરંતુ આ ટેવ પડ્યા પછી અન્ય મહત્ત્વના કામો કરવાના રહી જવા અથવા વાતનું વતેસર થઈ જાય જેવા ગેરફાયદા પણ થતા હોય છે, ખરૃં કે નહીં?
પ્રત્યક્ષ વીડિયો કોલીંગમાં વાતચીત
ટેલિફોન ટોકીંગની જેમ જ પ્રત્યક્ષ વાતચીતમાં પણ વિશેષ ધ્યાન રાખવું પડે. પ્રત્યક્ષ એટલે કે રૂબરૂ અથવા વીડિયો કોલીંગ કે વીડિયો કોન્ફરન્સીંગ દરમિયાનના શબ્દો, ઉચાર, સ્વર ઉપરાંત હાવભાવનું પણ ધ્યાન રાખવું પડતું હોય છે. પ્રસંગને અનુરૂપ વાતચીત કરવી એ પણ એક કૌશલ્ય છે.
ઘણાં લોકો કોઈ ગંભીર રીતે બીમાર વ્યક્તિની ખબર પૂછવા જાય, કે ફોન કરે, ત્યારે ટૂંકી વાત કરે, હિંમત આપે અને આ પ્રકારના દર્દીઓ સારવાર પછી સાજા થઈ ગયા હોય તેના દૃષ્ટાંતો આપે, જે ઉપયોગી નિવડી શકે, પરંતુ કેટલાક લોકો તો આ પ્રકારના ગંભીર રોગોની પોતાની કે પોતાના સગા-સંબંધીએ વેઠેલી વેદના, કોઈ સ્વજનને થયેલી હેરાનગતિ કે આ પ્રકારની બીમારીમાં થયેલા સ્વજનના મૃત્યુની વાતો કરવા લાગતા હોય છે. તે તદ્ન અપ્રાસંગિક અને અયોગ્ય જ કહેવાય. ક્યા પ્રસંગે કઈ વાત કરવી, અને કેવા હાવભાવ રાખવા, તે પણ એક વ્યવહારિક કૌશલ્ય જ છે, જે કેળવવું જોઈએ ને?
વાતચીત કરતી વખતે યાદ રાખો...
તમારી વાતમાં રસ જ ન હોય, તેવી વ્યક્તિ સાથે લાંબી વાતચીત કરવાનું ટાળવું જોઈએ. ઘણી વખત અસ્ખલિત થતી વાતચીત સાંભળતી વ્યક્તિ તેને અટકાવવા આડું-અવળું જોવા લાગે, પ્રતિભાવ કે હોંકારો ન આપે કે બેધ્યાનપણે આવે અને વચ્ચે મોબાઈલ ફોન, ટી.વી. કે અખબારમાં ધ્યાન આપવા લાગે, છતાં પોતાની વાત (કથા) પૂરી જ કરવી હોય, તેમ બોલનાર વ્યક્તિ બોલ્યા જ કરે છે, તે ઘણાંએ જોયું હશે. હકીકતે આપણી વાતમાં રસ જ ન લેતી હોય, તેવી વ્યક્તિ સાથે લાંબી વાતચીત કરવાનું ટાળવું જોઈએ, અને કામની વાત કરીને અટકી જવું જોઈએ.
જેવી રીતે જળ એ જ જીવન છે, તેવી જ રીતે વાણી પણ અમૂલ્ય છે, તેથી એક પ્રચલિત કહેવત છે કે વાણી અને પાણી વિચારીને વાપરો. પાણીની જેમ જ વાણીનો વેડફાટ ન કરો. બિનજરૂરી બકવાસ કરતા રહેવું, અને જરૂર હોય ત્યાં બોલવાના બદલે ચૂપ રહેવું એ જીવનની ગંભીર ભૂલ જ ગણાય, ખરૃં કે નહીં?
વિનોદ કોટેચા
જો આપને આ પોસ્ટ ગમી હોય તો શેર કરો...
Follow us: આ જ પ્રકારની બીજી પોસ્ટ માટે અમારી એપ ડાઉનલોડ કરો.
Android: https://rb.gy/surhtv
Apple ios: https://rb.gy/cee4r9
Social Media
ફોટો સ્ટોરી માટે અમારા ઇન્સ્ટાગ્રામ પેઈજને ફોલ્લો કરો
https://www.instagram.com/nobatdaily?r=nametag
વિડિયો માટે અમારી યુ-ટ્યૂબ ચેનલને સબસ્ક્રાઈબ કરો
ભાડાના ભપકા કરતા સાદગીના શણગાર વધુ શોભે...
દેખાદેખીમાં દેવું કરીને દમ દેખાડવાની મનોવૃત્તિ અંતે ઘાતક નિવડે છે...
વિશ્વમાં ઘણી એવી વિભૂતિઓ થઈ ગઈ છે, જેઓને જનસેવા કે જીવ સેવા પાછળ પોતાનું જીવન સમર્પિત કરી દીધુ હોય, બીજી તરફ આ દુનિયામાં દેખાદેખીમાં દેવું કરીને દેખાડો કરતા ઘણાં લોકો જોવા મળે છે. મારા માહિતીખાતાના કાર્યકાળ દરમિયાન મને અનેક એવા લોકોનો પરિચય થયો, જેઓ ઘણાં જ સમૃદ્ધ હોવા છતાં સાદગીભર્યું જીવન જીવતા હતાં અને પોતાનું કામ પોતે જ કરતા હતાં. આ સાદગીભર્યું જીવન જીવતા એ સજ્જનોને મેં કોઈને જરૂર પડ્યે મદદ કરવા માટે છૂટા હાથે ઉછીના નાણા કે પછી દાન આપતા પણ જોયા, ત્યારે મને ખાતરી થઈ ગઈ કે તેઓની સાદગીભરી જિંદગી પાછળ અને ઓછા ખર્ચા કરવાની તેમની વિચારધારાના મૂળમાં તેનો લોભ કે કંજુસાઈ નહોતી, પરંતુ તેમની વાસ્તવિક સાદગી હતી, જેમાં કોઈ આડંબર નહોતો. આ પ્રકારના વ્યક્તિવિશેષો બહું પ્રકાશમાં આવવા માંગતા હોતા નથી અને હું મીડિયા સાથે સંકળાયેલો હોવા છતાં તેઓએ ક્યારેય પોતાની પ્રસિદ્ધિ માટે ઉપયોગ કરી લેવાની મનોવૃત્તિ દાખવી નહોતી. કેટલાક અનુભવો તો એવા થયા કે નિઃસ્વાર્થ દાન, સેવા કે સહયોગ આપતા આ પ્રકારના સેવાભાવી સજ્જનોએ તેઓની પ્રવૃત્તિઓની પ્રશંસાત્મક પ્રસિદ્ધિ કરવાની નમ્રતાપૂર્વક મને ના પાડી હતી. કેટલાકે મારા આગ્રહના કારણે સહમતિ તો આપી, પરંતુ તેની નામજોગ પબ્લિસિટીના સ્થાને સેવાકાર્યની પ્રસંગાત્મક સિદ્ધિઓની (નામ વગર) પ્રસિદ્ધિ થાય, તેવી શરત રાખી હતી. આ પ્રકારના સજ્જન અને સમૃદ્ધ સેવાભાવીઓ ઉપરાંત મેં તદ્ન ગરીબ અને શ્રમજીવી વર્ગના પણ ઘણાં એવા લોકો જોયા હતાં, જેઓ એક પૈસાનું પણ કર્જ કર્યા વગર પોતાનું ગુજરાન પણ ચલાવતા હતાં અને નાણાથી નહીં, પરંતુ સેવા, શ્રમ અને સહયોગ આપીને સેવાકાર્યો કરતા હોય અને સાર્વજનિક રીતે સમાજને મદદરૂપ થતા હતાં. આ પ્રકારના લોકોના કારણે જ કદાચ માનવતા, સજ્જનતા અને નિઃસ્વાર્થ સેવાભાવના દુનિયામાં ટકી રહી હશે, ખરૃં કે નહીં?
સિક્કાની બીજી બાજુની જેમ મેં ઘણાં એવા લોકો પણ જોયા છે જે ઠેર-ઠેરથી ઉછી-પાછીના નાણા લઈને વીઆઈપી જેવું જીવન જીવવાનો દેખાડો કરતા હોય. આ પ્રકારના લોકો ઝડપથી વિશ્વસનિયતા ગુમાવી દેતા હોય છે, અને તેને જ્યારે હકીકતે ઈમરજન્સીમાં જરૂર હોય, ત્યારે પણ કોઈ તેની મદદે આવતું હોતું નથી... દિવાળી, જન્માષ્ટમી, નવરાત્રિ જેવા તમામ તહેવારોમાં આખા પરિવાર માટે નવા કપડા ખરીદવા, દરેક વર્ષે નવી ઈલેક્ટ્રોનિક આઈટેમ ખરીદવી, મોબાઈલ સેલફોનની જે નવી આવૃત્તિ આવે, કે તરત જ તેની ખરીદી કરવી અને નવી હેરસ્ટાઈલ પ્રચલિત થાય કે ફેશન બદલે, તો તેનું તરત જ અનુકરણ કરવું વગેરે ગાંડપણભર્યા શોખ કે ઘેલછા પાછળ પોતાની આવક કરતા અનેકગણુ ખર્ચ કર્યા પછી વ્યાજના વિષચક્રમાં ફસાઈને બરબાદ થતા લોકોની આપવીતિ પણ પથદર્શક હોય છે.
જલસા કર્યા, કરાવ્યા, છતાં મળ્યો ધિક્કાર
એક વ્યક્તિએ કહ્યું કે અત્યારે મારા સંતાનો પણ મારી એ મનોવૃત્તિને ધિક્કારે છે અને છે કે, પપ્પા, તમે જલસા કર્યા, અમને જલસા કરાવ્યા, પરંતુ હવે અમારે તેની કિંમત ચૂકવવી પડી રહી છે. તમારી જીવનશૈલી અપનાવીને પહેલા તો અમે ખુશ થતા હતાં, પરંતુ હવે સમજાયું છે કે આભાસી દેખાડા કરીને દેવાના ડુંગર નીચે દબાઈને અને લેણદારો દ્વારા હડધૂત થઈને જાહોજલાલીભર્યું જીવન જીવવાના બદલે જેટલી આવક હોય, તેટલા પ્રમાણમાં જ ખર્ચ કરીને સન્માનભર્યું જીવન જીવવું સારૂ...
પરિવારની પ્રત્યેક ખ્વાહીશો
પાછળ અંધાધૂંધ ખર્ચ
સિક્યોરિટી ગાર્ડ કક્ષાની નોકરી કરતી અન્ય એક વ્યક્તિએ પણ આવી જ આપવીતિ વ્યક્ત કરી. તેમણે પોતાની જીવનસંગિની તથા સંતાનોની પ્રત્યેક ખ્વાહીશ પૂરી કરવા પાછળ અંધાધૂંધ ખર્ચ કર્યો હતો. પોતે ફાટેલા બૂટ પહેરે પણ તેના બન્ને સંતાનો મોંઘાદાટ શૂઝ ખરીદે. તેઓ કપડા પણ આધુનિક ફેશન મુજબના પહેરે. સ્કુટર અને સ્કુટીની નીચે પગ ન મૂકે, અને ગોગલ્સ, ફેસવોસ, ફેશનેબલ હેરકટીંગ, દર અઠવાડિયે મોંઘા રેસ્ટોરન્ટમાં, રિસોર્ટમાં ડાઈનીંગ હોલમાં લંચ-ડીનર કરવા જવું, વગેરે ગજા બહારના શોખ પાછળ તે વ્યક્તિ દેવાના ડુંગર તળે દબાઈ ગયો હતો. સંતાનો મોટા થયા અને દીકરી સાસરે ગઈ, જ્યાં સુખી-સમૃદ્ધ પરિવાર હોવા છતાં પોતાની ખર્ચાળ મનોવૃત્તિના કારણે મનમેળ નહીં થતા પિયરમાં પાછી આવી. દીકરો ભણવામાં હોંશિયાર હતો અને મોટા શહેરમાં તેને નોકરી પણ મળી ગઈ. પોતાની ઉપર જવાબદારીઓ આવ્યા પછી દીકરાને સમજાયું કે પાણીની જેમ બાપાનો પૈસો ખર્ચી નાખ્યો, તે બચાવ્યો હોત તો આજે ઘરનું મકાન હોત અને દર વર્ષે કે એકાદ-બે વર્ષે ભાડાનું ઘર બદલાવાનો વારો આવ્યો ન હોત. દીકરી પણ વસવસો કરવા લાગી કે જો મારી મમ્મીએ અમને અંકુશમાં રાખ્યા હોત અને સાચા માર્ગે વાળ્યા હોત, અને પોતે પણ આવકના પ્રમાણમાં ખર્ચ કરવાની ટેવ પાડી હોત તો આજે તેને પોતાના જ ઈલાજ માટે પૈસાની વ્યવસ્થા કરવા ઝઝુમવું પડતું ન હોત. પોતાની ગંભીર બીમારીની સારવાર માટે સરકારી યોજનાઓનો સહારો લેવો પડ્યો અને વયોવૃદ્ધ થયા પછી પણ એક ફેક્ટરીમાં નાઈટ વોચમેનની પોતાના પતિને નોકરી કરવી પડી રહી હોવાથી ૫સ્તાવામાં ડૂબેલી પોતાની પત્નીની વાત કરતા કરતા તે વડીલની આંખોમાં આંસુ આવ્યા, અને અવાજ ગળગળો થઈ ગયો, તે સમયે મારી પાસે પણે તેને સાંત્વના આપવી કે પછી પથદર્શક સલાહ આપવા મીઠો ઠપકો આપવો, તેવી દ્વિધામાં અટવાયા પછી, ભાવુક થઈને મૌન રહેવા સિવાય કોઈ વિકલ્પ જ રહ્યો નહોતો.
ટેક્સીમાં જ પ્રવાસ કરવાનો શોખ!
મારા એક મિત્ર પોતાની નાનકડી દુકાન ચલાવતા, પરંતુ નજીકના શહેરમાં જવા ટેક્સી જ ભાડેથી લઈ જતા તે જમાનામાં ટ્રાવેલ્સ નહોતી, તેથી એસ.ટી. બસના વિકલ્પે ટ્રક કે ટેન્કરમાં (ગેરકાયદે) મુસાફરી કરવી પડતી. બીજો વિકલ્પ મોંઘીદાટ ટેક્સીમાં પ્રવાસ કરવાનો રહેતો. આવક કરતા ખર્ચ વધી જતા તે મિત્રે ઘણાં મિત્રો પાસેથી ઉછીના નાણા લીધા હશે અને તે સમયની બેન્કીંગ સિસ્ટમ હેઠળ ધિરાણો મેળવીને બે છેડા ભેગા કરવાનો પ્રયત્ન કર્યો હશે, તે તેઓ જ જાણે, પરંતુ તે પછી તેને ગરીબીની જિંદગી પણ જીવવી પડી હતી.
દેખાદેખીમાં આડેધડ
ખર્ચ પછી બદહાલી
ઘણાં લોકો પોતાની આજુબાજુના લોકો કે પડોશીઓને જોઈને પોતાના જીવનમાં પરિવર્તન કરવા લાગતા હોય છે, અને પછીથી દેખાદેખીમાં દેવું કરીને દમ દેખાડવાની મનોવૃત્તિના કારણે બરબાદ થઈ જતા હોય છે. પડોશીને તયાં રેફ્રીજરેટર કે નવું સ્કુટર આવ્યું હોય કે ઓફિસમાં પોતાના કલીગે નવું બાઈક ખરીદ્યુ હોય, તો પોતે પણ તેનું અનુકરણ કરે, તેના કારણે દેવું થઈ જાય, કારણ કે પોતાના પડોશીની આવક અને રોજીંદા ખર્ચમાં તફાવત હોય છે, તેની ગણતરી કર્યા વિના આડેધડ ખર્ચ કરીને દેખાદેખીમાં દેવું કરીને દેખાડો કરવા જતા ખુદ જ સમસ્યાઓના વિષચક્રમાં ફસાઈ જતા ઘણાં લોકોને આપણે જોતા હોઈએ છીએ. ઘણાં લોકો પછેડી જેવડી સોડ તાણવાની કહેવત મુજબ સતર્ક રહેતા હોવાથી સુખ-શાંતિ, સન્માન અને વિશ્વસનિયતા સાથે ખુશહાલ જિંદગી જીવતા હોય છે, તો કેટલાક લોકો લાંબી સોડ તાણવા માટે લાંબી પછેડી ખરીદવા માટે તનતોડ મહેનત કરીને આવક વધારવાના પ્રયત્નો પણ કરતા હોય છે, પરંતુ ઘણાં લાપરવાહ લોકો પારકા પૈસે તાગડધિન્ના કરીને સીન-સપાટા મારતા જોવા મળે છે, અને અંતે તેની ઈજ્જત અને આબરૂના ધજાગરા પણ ઊડતા હોય છે.
ભાડાના ભપકા પછી દેવાના ડુંગર
ભારતીયો ઉત્સવપ્રિય હોય છે અને તેમાં પણ ગુજરાતીઓ તો ઉત્સવપ્રિય, હરવા-ફરવા અને ખાવા-પીવાના શોખીન અને સાહસિક પણ હોય છે. ઘણાં સમૃદ્ધ લોકો વાર-તહેવાર કે પોતાના આંગણે મંગલ પ્રસંગ હોય, ત્યારે વિશેષ ઉજવણીઓ કરવા પાછળ પાણીની જેમ પૈસા ખર્ચે છે, અને તેની દેખાદેખીમાં ઘણાં મધ્યમ વર્ગિય પરિવારો પણ વ્યાજે નાણા લઈને પણ તે પ્રકારની ઉજવણીઓ કરવા જતા વ્યાજખોરોના વિષચક્રમાં ફસાઈ જતા હોય છે અથવા દેવાના ડુંગર હેઠળ દબાઈ જતા હોય છે. તગડા વ્યાજે નાણા લઈને કે ઉછીના પૈસા મેળવીને મોંઘીદાટ ઉજવણીઓ, મોંઘા શોખ કે વ્યસનો, પાર્ટીઓ (મહેફિલો) કરવાના કારણે ઘણાં લોકો પોતે પણ બરબાદ થાય છે અને પોતાના પરિવારજનોને પણ બરબાદી, બેકારી અને લાચારીની સ્થિતિમાં ધકેલી દેતા હોય છે. ખોટું સાહસ કરીને વ્યર્થ વ્યસનો પાછળ અને આવક કરતા વધુ ખર્ચા કરીને ઘણાં લોકો પોતાનો જીવ પણ ગુમાવી બેસતા હોય છે, અને ગંભીર બીમારીનો ભોગ બનીને, નાસીપાસ થઈને કે આત્મહત્યા જેવું અંતિમવાદી પગલું ભરવા સુધી પહોંચી જતા હોય છે.
સારૂ કમાતા હોવ તો નાણા
છૂટથી વાપરો, પણ વેડફો નહીં!
આવક સારી હોય, ઊંચા ઘર ખર્ચ કે મોજશોખ કરવા માટે પૂરતી વ્યવસ્થા થઈ શકતી હોય અને અઢળક કમાણી થતી હોય તો પણ નાણા બચાવવા અને સેઈફ ભવિષ્યનું પ્લાનિંગ કરવાની કાળજી રાખવી જ જોઈએ. દરેક વ્યક્તિના જીવનમાં ચઢાવ-ઉતાર આવતા હોય છે, અને ન કરે નારાયણ ને ધંધામાં ખોટ ગઈ, કુદરતી આફતો આવી જાય, યુદ્ધની સ્થિતિમાં સ્થળાંતર કરવું પડે કે પછી કોઈ આગ-અકસ્માત જેવી દુર્ઘટનામાં નાણાકીય સ્થિતિ નબળી થઈ ગઈ, તો તેવા સંજોગોમાં 'બચત' જ કામ આવશે, બાકી જરાક નબળી સ્થિતિ થતા જ આજુબાજુ મંડરાતા લોકો દૂર ભાગી જશે, તે લખી રાખજો!!
દેખાવની દુનિયાનું માર્કેટીંગ
હમણાથી દેખાડાની દુનિયાનું ચાલાકીભર્યું માર્કેટીંગ થઈ રહ્યું છે. લોકો ભાડાની લક્ઝરી કાર, ભાડાના બંગલા, ભાડાના આભૂષણો, ભાડાના હીરા-ઝવેરાણ, ભાડાના કપડા અને હવે તો 'ભાડાના વીઆઈપી મહેમાનો' ઊભા કરીને પણ પોતાના પરિવારના પ્રસંગે કે પારિવારિક-સામાજિક કે મંગલ અવસરોની ઉજવણી થતી જોવા મળે છે, તેથી દેખાડાની દુનિયાથી અંજાઈ જવાના બદલે વાસ્તવિક્તાને પિછાણો... સૌને નૂતન વર્ષાભિનંદન... હાઈટેક શુભેચ્છાઓ...
જો આપને આ પોસ્ટ ગમી હોય તો શેર કરો...
Follow us: આ જ પ્રકારની બીજી પોસ્ટ માટે અમારી એપ ડાઉનલોડ કરો.
Android: https://rb.gy/surhtv
Apple ios: https://rb.gy/cee4r9
Social Media
ફોટો સ્ટોરી માટે અમારા ઇન્સ્ટાગ્રામ પેઈજને ફોલ્લો કરો
https://www.instagram.com/nobatdaily?r=nametag
વિડિયો માટે અમારી યુ-ટ્યૂબ ચેનલને સબસ્ક્રાઈબ કરો
શ્રદ્ધા અને અંધશ્રદ્ધા વચ્ચેની પાતળી ભેદરેખાને પારખો...
પ્રભુભક્તિ, કથા-કીર્તન, પ્રાર્થના, ઈબાદત, પ્રેયર વગેરે શ્રદ્ધાના સ્વરૂપો જ ગણાયને ?
દર વર્ષે કારતક સુદ-સાતમના દિવસે જલારામ જયંતી ઉજવાય છે. આજથી જ આ ઉજવણીની તૈયારીઓ શરૂ થઈ ગઈ છે. આયોજન માટે બેઠકો યોજાવા લાગી છે. જામનગરમાં રઘુવંશીઓ તો આ ઉજવણી ધામધૂમથી કરે જ છે, અને હાલારમાં પણ ઠેર-ઠેર સાર્વજનિક તથા રઘુવંશીઓ દ્વારા આ ઉજવણી થાય છે. જામનગરના હાપા જલારામ મંદિર તથા સાધના કોલોનીના જલારામ મંદિરે વિશેષ દર્શન અને મહાપ્રસાદના કાર્યક્રમો યોજાય છે, તેવી જ રીતે ગુજરાત અને મહારાષ્ટ્રમાં પણ ઠેર-ઠેર જલારામ જયંતીના દિવસે મહાપ્રસાદ તથા અન્ય ધાર્મિક કાર્યક્રમો ઉજવાય છે. પૂનાના આનંદી સહિત દેશમાં પણ ઘણાં સ્થળે જલારામ મંદિરો છે. વિશ્વમાં જયાં જ્યાં રઘુવંશીઓ છે, ત્યાં ત્યાં તો આ ઉજવણી થાય જ છે અને જલાબાપાની જન્મજયંતી સાર્વજનિક રીતે ઉજવાય છે. જલારામ બાપાને જલાપીર તરીકે પણ પૂજવામાં આવે છે, એટલે જ ગવાયુ હશે કે' જલા તુ તો અલ્લાહ કે'વાયો, અમર તારો લેખ લખાણો....
જલારામબાપા રામભકત હતા, અને વીરપુરમાં જલારામ બાપાની જગ્યા વાસ્તવમાં રામમંદિર જ છે, જ્યાં જલાબાપાની તસ્વીર તથા ચરણપાદુકા તથા તેમના જીવન સાથે સંકળાયેલી ચીજ-વસ્તુઓ પણ પૂજાય છે.
આજે પણ જલાબાપાની જન્મતિથિ અને પુણ્યતિથિ સમયે તેઓને માનવતાવાદી પ્રેમાળ પ્રભુભકત તરીકે યાદ કરીને સમૂહપ્રસાદના કાર્યક્રમો યોજાય છે, અને વિશ્વભરમાં જલારામ બાપાના મંદિરો બની રહ્યા છે, તેનું કારણ તેની માનવસેવા છે. જલારામબાપાની સાથે તેમના ધર્મપત્ની વીરબાઈમાં એ નિઃસ્વાર્થ ભાવે લોકોને કાયમ ભોજન કરાવ્યું અને માનવસેવાને જ પ્રભુભક્તિ માનીને તેને જીવન સમર્પિત કર્યુ, તેથી તેઓ એક સર્વસ્વીકાર્ય સંત અને પ્રખર પ્રભુભકત તરીકે પ્રચલિત થયા, આજે પણ વીરપુરમાં આ એક જ મંદિર છે જંયાં કોપણ પ્રકારનંુ દાન સ્વીકારાતુ નથી, કે રોકડ કે ચીજવસ્તુ ધરી શકાતી નથી, છતાં ત્યા કાયમી ધોરણે ચાલતા અન્નક્ષેત્રમાં દરરોજ હજારો લોકોને જલારામબાપાના પ્રસાદ તરીકે બન્ને ટાઈમ ભોજન કરાવવામાં આવે છે, અને તે પણ પૂરેપૂરા પ્રેમ, સ્નેહ અને સન્માન સાથે...
ભક્તિના સ્વરૂપો
પ્રભુ ભક્તિના વિવિધ સ્વરૂપો છે. કોઈ કથા-કીર્તન કરીને પ્રભુભક્તિ કરે છે, કોઈ દરરોજ સેવા, પૂજા, આરતી, પ્રસાદ, દાન-પુણ્ય કરીને પ્રભુભક્તિ કરે છે. ગાંધીજીના સંદેશ મુજબ ઘણાં લોકો જનસેવા એ જ પ્રભુ સેવા ગણીને જરૂરતમંદ લોકોની સેવા કરીને, મદદરૂપ થઈને કે સદાવ્રતો, અન્નક્ષેત્રો, વૃદ્ધાશ્રમો તથા ચિકિત્સા સુવિધાઓના માધ્યમથી પ્રભુભક્તિ કરે છે. પશુ-પંખી-ભૂખ્યાજનોને ભોજન તથા બીમાર જીવો-માનવોની સેવા કરીને તથા નિરાધારોને આશરો આપીને થતી સેવા પણ ભક્તિનું જ એક સ્વરૂપ ગણાય છે. પ્રાર્થના, ઈબાદત, પ્રેયર વગેરેના માધ્યમથી થતી ભક્તિ, કર્મકાંડ, સત્સંગ, યજ્ઞો અને વિવિધ કર્મોના તહેવારો-ધાર્મિક પ્રસંગોની ઉજવણી એ જ આપણાં દેશની વિશેષતા છે ને? વિવિધતામાં એકતાનું આ સચોટ વૈશ્વિક દૃષ્ટાંત જ છે ને?
બંધારણીય ધર્મનિરપેક્ષતા
આપણો દેશ બંધારણીય રીતે ધર્મનિરપેક્ષ અથવા-સાંપ્રદાયિક છે. ઘણાં લોકો એવું કહે છે કે આનો અર્થ એવો થાય કે આપણાં દેશનો કોઈ ધર્મ નથી. માનવતાનો ધર્મ આપણી બધી માન્યતાઓ તથા વિવિધતાઓના મૂળમાં છે. આપણો દેશ ધર્મવિહોણો નથી, પરંતુ વિશ્વના તમામ ધર્મો આપણો દેશ ધરાવે છે. હિન્દુ, જૈન, બૌદ્ધ, શિખ, કિશ્ચિયન, યદુહી, પારસી, જરથ્રોષ્ટિન સહિત દુનિયાના કોઈ પણ ધર્મમાં શ્રદ્ધા ધરાવવાની અને તે મુજબ પૂજાય છે કે ધાર્મિક પ્રક્રિયાઓ કરવાની બધા ધર્મોને છૂટ છે, પરંતુ તેથી શ્રદ્ધાપૂર્વક તથા આ પ્રકારના ક્રિયાકર્મો, પ્રાર્થના, નમાઝ, ઈબાદત, સ્તુતિ, યજ્ઞો, કથા-કીર્તન, તકરીર, પ્રયરકે અન્ય પૂજા-પદ્ધતિઓને દંભ, અંધશ્રદ્ધા કે અધાર્મિક પ્રવૃત્તિઓ ગણાવવાની કોઈને છૂટ મળી જતી નથી ખરું ને? આવી પ્રવૃત્તિ કરનાર ગેરબંધારણીય કૃત્ય કરે છે. તેમ કહી શકાય ખરું ? એક અલગ ચર્ચાનો વિષય છે અને તેમાં વિવાદ નહીં પણ સંવાદની જરૂર છે, અને આ પ્રકારના વિષયોનો કોઈપણ રીતે ગેરલાભ ઉઠાવતા તત્ત્વો ફાવી ન જાય, તે માટે જાગૃત રહેવું પણ જરૂરી છે, તેમ નથી લાગતું ?
ટૂંકમાં આ પ્રકારની ધાર્મિક ક્રિયાઓ, માન્યતાઓ, આસ્થા અને શ્રદ્ધાનું પરસ્પર સન્માન થવું જોઈએ. કોઈપણ ધર્મની ટીકા-ટીખળ કરવાની, હાંસી ઉડાવવાની, કોઈપણ ધર્મ-સંપ્રદાયનું અપમાન કરવાની કે એકબીજાની ધાર્મિક લાગણી દુભાય તેવા કૃત્યો કરવાની છૂટ બંધારણીય બિનસાંપ્રદાયિકતા આપતી નથી. બલ્કે તમામ ધર્મ-સંપ્રદાયોનું સન્માન કરવાની ભાવના આપણું બંધારણ વ્યકત કરે છે, જેથી કોઈએ પણ રાજકીય, આર્થિક, વ્યવસાયિક, સામાજિક કે સાંસ્કૃતિક એવા કોઈપણ ક્ષેત્રે ફાયદો ઉઠાવવા માટે તો બિનસાંપ્રદાયિકતા અને ધર્નનિરપેક્ષતા જેવા શબ્દો સાથે ખિલવાડ ન જ કરવો જોઈએ, તેમ નથી લાગતું ?
આસ્તિક રહેવું કે નાસ્તિક રહેવું, એ વ્યક્તિગત બાબત છે, તેવો કોન્સેપ્ટ રાખવાની સ્વતંત્રતા જરૂર હોઈ શકે, પરંતુ આ કોન્સેપ્ટ બીજા કોઈ પર થોપી શકાય નહીં, કારણ કે આવું કરવાની છૂટ આપણું બંધારણ આપતું નથી. પોતાની આસ્થા, શ્રદ્ધા કે માન્યતાને જાળવી રાખવા ઉપરાંત અન્ય ધર્મોની આસ્થા, માન્યતા કે શ્રદ્ધાનો પણ આદર કરવાની ભાવના આપણાં બંધારણમાં વ્યકત થઈ છે, જે લઘુમતી-બહુમતી બધાને લાગુ પડે છે, ખરું કે નહીં?
હિંસક ધર્મઝનૂન કેટલું યોગ્ય?
કોઈપણ ધર્મ-સંપ્રદાયના નિયમાનુસાર પરંપરાગત રીતે નીકળતા સરઘસો, જાહેર કાર્યક્રમો કે શોભાયાત્રાઓ પર થતો પથ્થરમારો, કે ફેલાતી હિંસાને તો આપણું બંધારણ કોઈપણ રીતે સ્વીકારતું નથી, કારણ કે આપણાં બંધારણની મૂળભાવનામાં જ ગાંધીજીનો અહિંસાનો સંદેશ પણ છુપાયેલો છે, તેમાં કહી શકાય.
માત્ર ભારત જ નહીં, પરંતુ વિશ્વના ઘણાં દેશોમાં રાજનીતિ અને ધાર્મિક ભાવનાઓની ભેળસેળ કરીને એક ખતરનાક અને વિનાશક પ્રવૃત્તિ વેગ પકડી રહી હોય તેમ લાગે છે, અને તેના કારણે જ સમાજમાં ભય અને નફરતનો માહોલ પણ વધુને વધુ પ્રસરી રહ્યો હોય તેમ લાગે છે. બાંગ્લાદેશમાં સત્તાપલટા પછી બની રહેલી ઘટનાઓ, બાંગલાદેશ સહિત કેટલાક દેશોમાં હિન્દુ મંદિરો પર હુમલા, ખાલિસ્તાની ચળવળ, આઈએસઆઈએસ, અલકાયદા, લશ્કર-એ-તૈયબા જેવા આતંકી સંગઠનો દ્વારા યુવાનોમાં અન્ય ધર્મો પ્રત્યે નફરતના બીજ વાવવાની પ્રવૃત્તિઓની ચર્ચા તથા હિંસક જેહાદ જેવા વિવાદો જોતાં એમ જણાય છે કે લોકોએ કોઈપણ પ્રકારના હિંસક ધર્મઝનુનીઓથી ખૂબ જ ચેતતા રહેવું પડે તેમ છે. આત્મ કલ્યાણ, માનવ કલ્યાણ, કે સૃષ્ટિના સંરક્ષણ માટે જ ધર્મ હોઈ શકે, અને તેમાં હિંસક નફરતને સ્થાન જ ન હોઈ શકે ખરું ને?
માનવતા એક મોટો ધર્મ
વિશ્વના બધા ધર્મોમાં કોઈને કોઈ સ્વરૂપે પ્રાર્થના, ઈબાદત, પ્રેયર કથા-કીર્તન, કર્મકાંડ, સ્તુતિ હોય કે,અને દાન-પુણ્ય, પરસ્પર સન્માનનો સંદેશ પણ હોય છે. માનવતા એક મહાન ધર્મ છે, અને હું માનું છું કે વિશ્વનો કોઈપણ ધર્મ અમાનવીય કે સંવેદનહીન ન હોઈ શકે. ભારતનું બંધારણ બધા ધર્મોનું સન્માન કરવાની છૂટ આપે છે, પરંતુ કોઈપણ ધર્મ સંપ્રદાયનું અપમાન કરવાની છૂટ આપતું નથી., બધા ધર્મ-સંપ્રદાયોમાં માનવતાવાદી વિભૂતિઓ જન્મી છે, માનવકલ્યાણ, જીવસૃષ્ટિનું કલ્યાણ, આત્મકલ્યાણ તથા વિશ્વ કલ્યાણની ભાવના આપણો દેશ ધરાવે છે અને આ વિશ્વબંધુત્વની ભાવના આપણાં બંધારણની બુનિયાદમાં જ પડેલી છે. હવે, દુનિયાના ઘણાં દેશો જ્યારે હિંસા અને યુદ્ધોના દૃષ્પરિણામો ભોગવી રહ્યા છે ત્યારે ગાંધીજીની અહિંસા તથા સરદાર પટેલની 'અડગતા' અને આંબેડકરની બંધારણીય ભાવનાઓનું મિશ્રણ કરીને સ્વમાનભેર સહ-અસ્તિત્વ ટકાવી રાખવો પડે તેમ છે, ત્યારે ભારતની વિશ્વબંધુત્વની ભાવના જ વિશ્વને શાંતિના માર્ગે વાળી શકે છે, તેમ નથી લાગતું?
પોતાની લીટી મોટી કરો કે પછી...
હંમેશાં બીજાને નીચા દેખાડવાના બદલે પોતાની લીટી મોટી દોરવી જોઈએ, તેમ ઘણાં લોકો કહે છે, અને તેમાં નક્કર વજુદ પણ છે, પરંતુ તેમાં અપવાદ પણ છે. જે લોકો બીજાની લીટી ભૂંસવાનો જ અભિગમ ધરાવતા હોય, તેને સાચા માર્ગે લાવવા પણ પડે ને?
વિવિધ ધર્મોની ધાર્મિક વિધિઓ, પરંપરાઓ, કર્મકાંડ કે પૂજા-પદ્ધતિને વખોડીને તેને અંધશ્રદ્ધા, દંભ આડંબર ગણાવનારા લોકો શાદી, લગ્ન, વિવાહ વગેરે કરતી વખતે તો એ જ પદ્ધતિઓનો પ્રયોગ કરતા હોય છે જે રોજીંદી પ્રાર્થના, ઈબાદત, પ્રેયર કે પૂજા-પાઠ કરવાને અંધશ્રદ્ધા ગણાવતા લોકો પોતે જ કોઈને કોઈ રીતે તેનું અનુસરણ પણ કરતા હોય, ત્યારે આપણાં બંધારણ અને કૃષ્ણની ગીતાનો સંદેશ યાદ આવી જાય, તેમાં સમાનતા, સતર્કતા અને સત્યનિષ્ઠાનો ત્રિવેણીસંગમ થયો છે.
કર્મ એજ પૂજા
ઘણાં લોકો કર્મને જ પૂજા માને છે, અને તેમાં જ ઈશ્વરના દર્શન કરે છે. કર્મને જ પ્રાધાન્ય આપનારા લોકો ખરેખર તો ભગવાન શ્રીકૃષ્ણની ગીતાનું જ અનુસરણ કરે છે. જો કે, કર્મનો સિદ્ધાંત આપનાર ભગવાન શ્રીકૃષ્ણ સ્વયં પણ તેની પૂજા કરતા હતા, કોની સેવા કરતા હતા અને કોનું કલ્યાણ તેઓના હૈયે વસેલુ હતું, તેનું અધ્યયન પણ કરી લેવું ઘટે... ખરું ને?
વિનોદ કોટેચા
જો આપને આ પોસ્ટ ગમી હોય તો શેર કરો...
Follow us: આ જ પ્રકારની બીજી પોસ્ટ માટે અમારી એપ ડાઉનલોડ કરો.
Android: https://rb.gy/surhtv
Apple ios: https://rb.gy/cee4r9
Social Media
ફોટો સ્ટોરી માટે અમારા ઇન્સ્ટાગ્રામ પેઈજને ફોલ્લો કરો
https://www.instagram.com/nobatdaily?r=nametag
વિડિયો માટે અમારી યુ-ટ્યૂબ ચેનલને સબસ્ક્રાઈબ કરો
જે પાણીએ ચડે, તે પાણીએ મગ ચડાવવાનો જમાનો ગયો...
ગુસ્સો ઉભરાતા દૂધ જેવો હોય છે, જેને અંકુશમાં રાખવા વિશેષ પ્રયાસો તો કરવા પડે જ હો...
ભારતીયોનું વર્કકલ્ચર પશ્ચિમના દેશોથી થોડું અલગ છે. આપણાં દેશી મેનેજમેન્ટ કૌશલ્યની ખૂબી એ છેકે તેમાં સૌજન્યતા, ન્યાય પ્રિયતા અને સમતુલન હોય છે. આપણી ઘરેલુ જિંદગીમાં તો જે પાણીએ ચડતા હોય, તે પાણીએ મગ ચડાવવાની કહેવત મુજબ કોઈપણ રીતે કામ લઈ લેવાની તરકીબ કદાચ ઉપયોગી બની શકે, પરતુ બિઝનેસ, કંપની કે પેઢીનું સંચાલન કે સંસ્થાકીય વહીવટમાં આ તરકીબ હવે જુની થઈ ગઈ ગણાય. હવે આપણી જુની દેશી મેનેજમેન્ટ કૌશલ્યની મૂળ ભાવનાઓને પુનર્જિવિત કરવી પડે તેમ છે, કારણ કે બદલતા યુગની સાથે માત્ર કામ લઈ લેવું અને તે પછી 'યુઝ એન્ડ થ્રો'ની મનોવૃત્તિ પણ ચાલે તેમ નથી. તેવી જ રીતે સંનિષ્ઠ ક્રિયાશીલ કામદાર, કર્મચારી કે સંચાલકની ઉપર જ બધો કાર્યબોજ ઢોળી દઈને 'ઈચ્છા મજબ' કામ લઈ લેવાની મનોવૃત્તિ પણ હવે ચાલે તેમ નથી.
ક્ષતિરહિત, સમયોચિત અને સચોટ કામ કરવું એ કાર્યનિષ્ઠા અને ઉત્તમ મનોવૃત્તિ છે, તો જુદા જુદા સ્વભાવના, જુદી જુદી મનોવૃત્તિના તથા અલગ-અલગ આવડત કે ખૂબીઓ ધરાવતા લોકો પાસેથી શાંતિ, ધીરજ, સ્નેહ અને આદર સાથે કામ લઈ લેવું એ પણ ઉત્તમ કૌશલ્ય અથવા મેનેજમેન્ટ સ્કીલ ગણાય. જરૂર પડ્યે આવા શબ્દોમાં ઠપકો કે ગાઈડન્સ આપીને રીઢા તથા કામચોર અથવા સંકુલિત મનોવૃત્તિના લોકો પાસેથી કામ લેવાનો પ્રયાસ જો વારંવાર સફળ થતો ન હોય, તો તેવી વ્યક્તિની પાછળ સમય બગાડવાના બદલે તેને અનુરૂપ બીજા કામે લગાડીને તેનો વિકલ્પ શોધવો જોઈએ, ખરૃં કે નહીં?
મન હોય તો માળવે જવાય અને મન હોય તો કથરોટ મેં ગંગા જેવી કહેવતોમાં માનવીના 'મન'ને તનનું મેનેજર ગણાવાયું હોય તેમ જણાય છે. જો માનવીનું મન જ મેનેજર ગણાતું હોય તો કોઈપણ વ્યક્તિની રૂચિ, ઈચ્છા, સહમતિ કે પૂરતા પ્રમાણમાં ઈન્વોલ્વમેન્ટ (સામેલગીરી) વિના તેમના પર થોપવામાં આવેલા કામમાં ક્યારેય ભલીવાર હોતું નથી. આ જ કારણે કામ લેનાર પોતે જ પ્રબળ ઈચ્છાશક્તિ તથા મજબૂત મનોબળ સાથે સ્વયંસ્પષ્ટ ન હોય ત્યાં સુધી ધાર્યા મુજબ કોઈ પાસેથી કામ લઈ શકતો હોતો નથી. કામ કરવામાં જેમ એકાગ્રતા જોઈએ, તેવી જ રીતે કામ લેવામાં પણ એકાગ્રતા, નિરીક્ષણ વૃત્તિ અને આવડત તથા કૌશલ્ય હોવા જોઈએ. ખાસ કરીને કામ લેનાર વ્યક્તિ માલિક હોય કે મેનેજર, શિક્ષક હોય કે પ્રોફેસર, સમાજનો અગ્રણી હોય કે પરિવારનો વડો હોય કે પછી સંસ્થાનો સંચાલક હોય કે સરકાર કે શાસકીય બોડીનો વડો હોય, તે સૌથી પહેલા 'મનપારખુ' હોવો જોઈએ. જેની પાસેથી કામ લેવાનું હોય, તેની રોજ-બ-રોજની મનોસ્થિતિ તથા તેમના પર્સનલ જીવનના ઘટનાક્રમો કે જવાબદારીની તેમના કામ પર પડતી અસરોનું બારિકાઈથી નિરીક્ષણ કરતા રહેવું પણ જરૂરી હોય છે. ખૂબ જ નિષ્ઠાપૂર્વક કામ કરતા અને સચોટ આઉટપુટ આપતા કામદાર, કર્મચારી, અફસર કે હોદ્દેદારમાં જ્યારે બદલાવ દેખાય અને આઉટપુટમાં ઘટાડો થાય અને ક્વોલિટી પણ બગડવા લાગે, ત્યારે તેની મનોસ્થિતિ પારખીને તેને થોડા સમય માટે હળવું કોમ, રિલિફ આપીને કે કામનું ભારણ ઘટાડીને તેના કૌશલ્યને અકબંધ રાખવું પડે, અને તે દરમિયાન તેનું માન-સન્માન આદર જાળવીને તેને ખબર ન પડે તેમ તેને મદદરૂપ થવું જોઈએ. જો આવી હૂંફ મળે, તો તે નિષ્ઠાવાન કર્મચારી જ્યારે ટેન્શન ફ્રી થશે, ત્યારે તમારી સમયસરની હૂંફની કદર કરશે અને પૂરેપૂરી નિષ્ઠા અને મહેનતથી દોડી દોડીને કામ કરશે. તેનાથી વિપરીત જો એ પ્રકારના સંજોગોમાં તેની પર્સનલ મેટર્સ કે જવાબદારીઓ જાણતા હોવા છતાં તેને ટોકવાથી, ઠપકો આપ્યા કરવાથી કે તેની મુશ્કેલી આપણે જાણીએ છીએ અને તેથી તેના કામનું ભારણ ઘટાડીએ છીએ, તેવો વ્યવહાર કરીને તેને પ્રત્યક્ષ ઓબ્લાઈઝ કરવાથી એટલે કે માથે હાથ રાખવાથી તદ્ન ઉલટુ પરિણામ આવી શકે છે. તે પછી કાં તો આપણે આપણી ટીમમાંથી એક નિષ્ઠાવાન વ્યક્તિ ગુમાવવાનો વારો આવી શકે છે, અથવા તો તે વ્યક્તિ પોતે જ કેટલાક અન્ય સહયોગીઓ કે સહકર્મીઓની જેમ બેજવાબદાર, ડાંડ અને સંવેદનહીન થઈ જવાથી એકંદરે ખોટ તો આપણી જ ફર્મ, કંપની, પેઢી, સંસ્થા, પરિવાર કે સરકારી માળખાને જ ભોગવવી પડે ને?
ઘણી વખત આપણે જેઓ સારૂ કામ કરતા હોય અને સંતોષ આપતા હોય તેવા સહયોગી કે સહકર્મી પર વધુ વિશ્વાસ રાખતા થઈ જઈએ છીએ અને મહત્ત્વના તમામ કામો તેને જ સોંપવા લાગીએ છીએ. સમય જતા કાં તો તે કર્મચારી કામના ભારથી કે તેમના પર મૂકાતા વિશ્વાસને શોષણ સમજવા લાગતા નાસીપાસ થવા લાગતો હોય છે, અથવા તો તેના પર મૂકાતા વિશ્વાસ તથા તેને અપાતી વધુ જવાબદારીઓની સાથે સાથે તેમને ઓટોમેટિક મળતી કાર્યસત્તાઓ (વર્કીંગ પાવર્સ) તેનામાં 'વર્કીંગ મોનોપોલી' આવી જતી હોય છે. આ કારણે તેની આજુબાજુ કેન્દ્રિત થતું વર્કબર્ડન જ તેને એવી મજબૂતી આપી દેતું હોય છે કે તે પછી તેને કોઈની દરકાર કે આદર રહેતા નથી. આ પ્રકારની વર્કીંગ મોનોપોલી ધરાવતા કર્મચારીઓ પાસે ઘણી વખત મેનેજમેન્ટ પણ મજબૂર બની જતું હોય છે, અને સાપે છંછુદર ગળી લીધો હોય તેવો ઘાટ સર્જાતો હોય છે. આવું કોર્પોરેટ ક્ષેત્ર, સરકારી કચેરીઓ ઉપરાંત સંસ્થાઓ કે પેઢીઓમાં પણ થતું હોય છે.
આ પ્રકારનો વર્કીંગ મોનોપોલી ધરાવતો કર્મચારી, કામદાર, અફસર, હોદ્દેદાર કે નેતા જ્યારે અચાનક છૂટો થઈ જાય કે કોઈ અન્ય કારણોસર નિષ્કિય થઈ જાય, ત્યારે જે-તે પેઢી, કંપની, ફર્મ, બોડી, સંસ્થા કે શાસન-સિસ્ટમને જે ઝટકો લાગતો હોય છે, તે અકલ્પનિય કે અસહ્ય પણ હોઈ શકે છે. આવી સ્થિતિમાં કાં તો તે વર્કીંગ મોનોપોલી ધરાવતી યક્તિને ભાઈ-બાપા કે કાલાવાલ કરીને પુનઃ આપણી સાથે જોડાવા મનાવવો પડે છે, અથવા તો તેનો કોઈ વિકલ્પ શોધવો પડે છે. આ બન્ને સ્થિતિમાં થતો વિલંબ કે માન્ય રખાતી શરતો પણ એકંદરે હાનિકર્તા જ નિવડે છે. એનાથી વિપરીત જો વ્યવસ્થિત આઉટપુટ આપતા, કામ કરતા, નિષ્ઠાવાન કર્મચારી, સહયોગી કે હોદ્દેદારને પૂરતા માન-સન્માન અને આદર સાથે પૂરતી ફ્રીડમ આપવાની સાથે સાથે તેનામાં વર્કીંગ મોનોપોલી પનપે જ નહીં, તેની ખાસ કાળજી રાખીને, પહેલેથી જ માપસર કામ સોંપીને તથા તેના કૌશલ્ય, નિયમિતતા, પ્રામાણિક્તા, વફાદારી અને ક્રિયાશીલતાની કદર કરીને સમતુલન જાળવવામાં આવે તો ભવિષ્યમાં પસ્તાવું ન પડે, ખરૃં કે નહીં?
જો કે, 'કદર' માત્ર રૂપિયા કે ભેટ-બક્ષિસોથી જ નહીં, ખરા ટાણે કામ આવીને તથા સારો વ્યવહાર રાખીને પણ થઈ શકતી હોય છે, ખરૃં ને?
માહિતી ખાતાની ટ્રેનીંગ દરમિયાન અમે જ્યારે જ્યારે સ્પીપા કે અન્ય ટ્રેનીંગમાં જતા ત્યારે એવા કોમન વિષયો રહેતા જેનો નીચોડ હંમેશાં પથદર્શક હોય છે. સફળ મેનેજમેન્ટની પહેલી ચાવી જ પોતાની જાત પર વિશ્વાસ એટલે કે સેલ્ફ કોન્ફીડન્સ, પોતાના મગજ અને ક્રોધ કે જીદ પર સંપૂર્ણ અંકુશ, વાણી-વર્તનમાં વિવેક અને ઔનસ્થતા રાખવાની ક્ષમતામાં સમાયેલી છે. જેને આ ચાવી મળી જાય, તે સફળ મેનેજમેન્ટના કઠીનમાં કઠીન તાળા ખોલી શકે છે, અને ઊંચામાં ઊંચા ગોલ્સ (ધ્યેયો) અને લક્ષ્યો (ટાર્ગેટ્સ) હાંસલ કરી શકે છે, તે પ્રકારના મોટીવેશનલ લેકચરો મોટાભાગના ફેકલ્ટીઝના મૂખેથી સાંભળવા મળતા હતાં, તેઓના અભિપ્રાયો તથા વિચારો મુજબ કાયમ બૂમબરાડા પાડીને, પોતાને સર્વશ્રેષ્ઠ માનીને પોતાની જ ટીમને હીન કે નકામી ગણાવતા શબ્દપ્રયોગો કરીને તેઓને હડધૂત કરીને કે પછી પોતાના જ સહકર્મીઓ કે સહયોગીઓની તેની ગેરહાજરીમાં વગોવણી કે બધાની વચ્ચે તેનું અપમાન કરવાથી આત્મશ્લાધામાં તો રાચી જ શકાય, પરંતુ મેનેજમેન્ટની નિષ્ફળતા તથા સંસ્થા, ફર્મ, પેઢી, કંપની, પરિવાર, સમાજ કે શાસનતંત્રની પડતી, ધાર્યા લક્ષ્યો સાધવામાં પીછેહઠ અથવા સ્વયં ખસી જવું પડે, તેવી સ્થિતિનું નિર્માણ પણ થઈ શકતું હોય છે. દૃષ્ટાંતો આપણે દેશ-દુનિયામાં તાજેતરમાં જોયા જ છે ને?
વિપરીતમાં વિપરીત સ્થિતિમાં પણ પોતાનું સંતુલન જાળવી રાખવું, એ પણ સફળતાની બીજી ચાવી છે. માનવસહજ સ્વભાવ છે કે ક્રોધ, ગ્લાનિ, અફસોસ કે તણાવ ઉત્પન્ન થાય, પરંતુ તેને અંકુશમાં રાખીને અને વિનય કે વિવેક ગુમાવ્યા વિના મધૂર વાણીમાં સભ્યતાથી એ જ મનોભાવનાઓને 'મોડીફાય' કરીને ધાર્યા પરિણામો પણ મેળવી શકતા હોય છે.
જો કે, ખુદ આ લેખ લખનાર સહિત સૌ કોઈ માટે ગુસ્સાને મીઠાશમાં બદલીને પ્રસ્તુત થવાનું ઘણું જ કઠીન કામ ગણાય, પરંતુ પ્રયાસો તો કરતા જ રહેવા પડે ને?... રાઈટ...?
ગુસ્સો ઉભરાતા દૂધ જેવો હોય છે. ઉભરાતા દૂધમાં ચમચો હલાવવાથી તે નીચે બેસી જાય, પરંતુ વધુ પડતી ગરમી ગેસ કે સગડીમાંથી આવતી હોય તો માત્ર ચમચો હલાવ્યે નહીં ચાલે, પરંતુ તેની નીચેથી આવતી ગરમી ઘટાડવી પડે, તેવી જ રીતે જ્યારે પણ વધારે પડતો ક્રોધ આવે, ત્યારે તેને અંકુશમાં રાખવાના પ્રયત્નો કરવા પડે, અને જો તેમ છતાં ગુસ્સો અંકુશમાં ન આવે તો જે-તે સ્થળથી થોડા સમય માટે દૂર જતું રહેવું જોઈએ, કારણ કે લાંબો સમય અંકુશ ન આવે તો શરીર પણ નિરંકુશ થવા લાગે અને તેના અણકલ્પ્ય માઠાં પરિણામો પણ આવી શકે, ખરૃં ને?
વિનોદ કોટેચા
જો આપને આ પોસ્ટ ગમી હોય તો શેર કરો...
Follow us: આ જ પ્રકારની બીજી પોસ્ટ માટે અમારી એપ ડાઉનલોડ કરો.
Android: https://rb.gy/surhtv
Apple ios: https://rb.gy/cee4r9
Social Media
ફોટો સ્ટોરી માટે અમારા ઇન્સ્ટાગ્રામ પેઈજને ફોલ્લો કરો
https://www.instagram.com/nobatdaily?r=nametag
વિડિયો માટે અમારી યુ-ટ્યૂબ ચેનલને સબસ્ક્રાઈબ કરો
'કાંઈક કરવું છે' અને 'કાંઈ નથી કરવું'ની વચ્ચે અટવાતી જિંદગીઃ ડુ સમથીંગ...
કરમ કિયે જા ફલ કી ઈચ્છા મત કરના ઈન્સાન
ભગવાન શ્રીકૃષ્ણે ગીતાજીમાં કર્મનું મહત્ત્વ સમજાવ્યું છે, તેના પર ઘણું લખાયું છે. ઘણી ફિલ્મો બની છે, અઢળક સાહિત્ય લખાયું છે અને આ વિષય પર ચર્ચાઓ તો માનવ સભ્યતા જિવંત રહે ત્યાં સુધી થતી રહેવાની છે. કર્મનો આ સિદ્ધાંત એવું કહે છે કે માનવી જેવું કર્મ કરે છે, તેવું તેને ફળ મળે છે. માનવીનું જીવન 'કાંઈક કરવું છે' અને 'કાંઈ નથી કરવું' એ બે પ્રકારની માનસિક્તાઓ વચ્ચે ફંગોળાતું રહે છે. માનવી દરરોજ સવારે ઊઠીને રાત્રે ઊંઘી જાય, તે દરમિયાન પોતાની દિનચર્યા ઉપરાંત કાંઈક ને કાંઈક નવું કામ પણ કરતો હોય છે. 'કાંઈક કરવું' એ હકારાત્મક માનસિક્તા છે અને 'કાંઈ નથી કરવું' એ નકારાત્મક માનસિક્તા છે. 'કાંઈક કરવું છે' એવી વિચારધારા ધરાવતા લોકો ઝડપભેર પોતાના લક્ષ્યો સિદ્ધ કરતા હોય છે, અને 'કાંઈ નથી કરવું' એવી વિચારધારા ધરાવતા લોકોના તો કોઈ ગોલ્સ (લક્ષ્યો) જ હોતા નથી, તેથી પોતાની જરૂરિયાતો સંતોષવા શોર્ટકટ્સ કે આડાઅવળા માર્ગે ફાંફા મારતા રહે છે.
કર્મણ્યે વાધિકારતે...
'કર્મણ્યે વાધિકારસ્તે, મા ફલેષુ કદાચન'થી શરૂ થતો ગીતાજીનો શ્લોક એવું સૂચવે છે કે માત્ર કર્મ પર જ તમારો અધિકાર છે, પરંતુ કર્મફળ પર તમારો અધિકાર નથી. કર્મના ફળને તમારો ઉદ્દેશ્ય ન બનાવો, અને 'અકર્મ' (નિષ્કર્મ) માં પણ તમારી આસક્તિ ન હોવી જોઈએ.
આ શ્લોમાંથી જ 'કાંઈક કરવું છે' અને 'કાંઈ જ નથી કરવું'ની વિરોધાભાસી વિચારધારાઓને લઈને ઉપદેશ મળે છે અને આ શ્લોકના ભાવાર્થને અનુરૂપ જ એ હિન્દી ગીતની પંક્તિ પ્રચલિત બની હશે, જેમાં આ જ પ્રકારનો ઉપદેશ પ્રગટે છે.
કરમ કિયે જા ફલ કી ઈચ્છા
મત કરના ઈન્શાન...
જૈસે કરમ કરેગા વૈસે,
ફલ દેગા ભગવાન...
યહ હેં ગીતા કા જ્ઞાન...
યહ હૈ ગીતા કા જ્ઞાન...
આ પંક્તિઓ ઘણી જ પ્રચલિત છે, જે લતા મંગેશ્કર અને મુકેશના કંઠે ગવાઈ છે. વર્ષ ૧૯૭પ માં રિલિઝ થયેલી 'સંન્યાસી' હિન્દી ફિલ્મ માટે ગવાયેલા આ ગીત વિશ્વેશ્વર શર્માની રચના હતી અને તેને સુમધૂર સંગીત શંકર જયકિશને આપ્યું હતું.
આ ગીતમાં જ કર્મફળના ઘણાં દૃષ્ટાંતો આપ્યા છે. આ ગીતની બીજી પંક્તિમાં ગવાયું છે કે,
ઈસ પ્રાણી કા કસ્ટ, દૂર કરો મહારાજ
યહ કૌન હૈ દેવી, ક્યા કસ્ટ હે ઈસે...
રૂપચંદ હૈ રેશમ વાલા, કપડે કા વ્યાપારી,
બીસ બરસ તક સાથ મેં રહકર,
ભાગ ગઈ ઈસકી નારી...
ઔર અગર વો સાથ મેં રહતી,
મર જાતી બેચારી...
પતિદેવ કે મન ભાઈથી, બાલા એક કુંવારી,
પતિ બના પત્ની કા દુશ્મન, સંકટમેં થી જાન...
જૈસા કરમ કરેગા વૈસા ફલ દેગા ભગવાન,
યે હૈ ગીતા કા જ્ઞાન... યે હૈ ગીતા કા જ્ઞાન.
આ પંક્તિઓમાં એક કપડાના વેપારીની પત્ની વીસ વર્ષ સાથે રહ્યા પછી ભાગી ગઈ, અને તેનું કારણ તેના પતિને એક કન્યા સાથે પ્રેમ થઈ જતા ઊભી થયેલી સ્થિતિ હતી. જો તે ભાગી ન ગઈ હોય, તો તેના પર જીવનું જોખમ હતું. તે પ્રકારની કાવ્યપંક્તિ પછીની તમામ પંક્તિઓમાં આ ટ્રાયંગલ લવ સ્ટોરીનું વિવરણ અને તેનો અંજામ વર્ણવાયો છે.
આ લાંબી કવિતાને અદ્ભુત રીતે હિન્દી પદ્યમાં કંડારીને હિન્દી ફિલ્મ ગીતના સ્વરૂપમાં પ્રસ્તુત કરવામાં આવી છે, અને તેના માધ્યમથી 'કર્મનો સિદ્ધાંત' અથવા 'કરો તેવું પામો', 'વાવો તેવું લણો' કે 'અન્ન તેવો ઓડકાર'નો મર્મ સમજાવાયો છે.
આ કન્યાના માસુમ-ભોળા ચહેરાની પાછળ દુઃખ, અને ઉદાસિનતા છવાયેલા છે. એક સમયે કોઈની રાજદુલારી હતી, તે હવે કોઈની દાસી બની ગઈ છે. આંખમાંથી આંસુઓની ધારા વહી રહી છે, છતાં મનોમન તે પ્યાસી છે, અને અરમાનોથી ભરેલી છે. તે વારંવાર ગંગાજળથી પોતાના કાન પર અરમાનોની અંજલિ ચડાવે છે, તેવા મતલબની પંક્તિમાં મજબૂર પત્નીની વેદના વર્ણાવાઈ છે.
ગુરુદેવને ઉદ્દેશીને ગવાયેલી આ પંક્તિઓમાં કંસ જેવા મામા અને દુર્યોધન જેવા ભાઈની ચાલબાજીઓનું વર્ણન છે અને ફિલ્મના કથાવસ્તુને અનુરૂપ કહેવાયું છે કે કળિયુગમાં પણ કોઈને કોઈ કૃષ્ણ આવીને કંસનું અભિમાન તોડશે. તે પછીની પંક્તિમાં ભોળી જનતાને સાધુના વેશમાં આવેલા ઢોંગીબાબાનું વર્ણન છે અને આ પ્રકારના ઢોંગીબાબાઓ જ સાધુ-સંતો તથા ઋષિમુનિઓને બદનામ કરતા હોવાનો ઉલ્લેખ છે. આ પંક્તિમાં તો એ મહાપાપી દિવસના સમયે ચોરી-લૂંટ કરાવે અને રાતના સમયે હત્યા કરાવે, તેનું ક્યારેય કલ્યાણ ન થઈ શકે, તેવો સંદેશ છે.
ટૂંકમાં આ ફિલ્મ ગીતના માધ્યમથી મહિલાઓ પર અત્યાચાર કરતા પતિદેવો, મહિલાઓ સાથે ચાલબાજી રમતા આપ્તજનો કે આપ્તજનના સ્વરૂપમાં ઢોંગીઓ તથા લોકોને છેતરતા ઢોંગીબાબાઓ, દિવસ-રાત ગુન્હાઓ તથા પાપો કરતા ધૂતારાઓનું વર્ણન કરીને એમ કહેવામાં આવ્યું છે કે આ બધાને તેના કર્મનું માઠુ ફળ ઈશ્વર આપશે, જે જેવું કર્મ કરે છે, તેને તેવું ફળ મળે છે. સત્કાર્યો કરનારને સારૂ ફળ મળે છે, અને દુષ્ટોને દંડ પણ મળે છે, તે પ્રકારનો સંદેશ આ પંક્તિઓમાંથી નીકળે છે.
આ ફિલ્મ ગીતની પ્રારંભિક પંક્તિઓમાં જ કહેવાયું છેકે કર્મ કરવાનું તારા હાથમાં છે, ફળ આપવાનું કામ ઈશ્વર, કુદરત કે સર્જનહારનું છે. તું કર્મ એટલા માટે ન કર, કે તેથી તને ચોક્કસ ફળ મળશે. તું બસ કર્મ કર, ફળની ચિંતા કે ખેવના ન કર...
સંન્યાસી ફિલ્મ-૧૯૭પ
નિર્માતા સોહનલાલ કંવર દ્વારા નિર્દેશિત 'સંન્યાસી' આ ફિલ્મમાં મનોજકુમાર અને હેમામાલીનીએ મુખ્ય પાત્રો તરીકે અભિયન આપ્યો છે. આ ફિલ્મની પટકથા રામ કેલકરે લખી છે. પ્રેમ ચોપડા અને પ્રેમનાથે પણ કહાનીને અનુરૂપ અભિનય કર્યો છે. ફિલ્મમાં મનોજકુમારનું નામ રામ છે, જેની માતા રેણુકાદેવી તરીકે સુલાચના દેવીએ અભિનય કર્યો છે. હેમામલિનીનું આ ફિલ્મમાં નામ આરતી છે.
આ ફિલ્મની કથાવાર્તા સંક્ષિપ્તમાં જોઈએ તો ખૂબ જ ગંદા અને અનૈતિક, અયોગ્ય કામો કરનાર સદ્ગત પતિની વિધવા રેણુકા દેવીનો પુત્ર રામ (મનોજકુમાર) છે. રામ પણ તેના પિતાની જેમ દુરાચારી ન બની જાય, તે માટે તેના દાદા તેને નાનપણથી જ શ્રીમદ્ ભગવદ્ ગીતા સહિતના સકારાત્મક સંસ્કારો આપે છે. તે કારણે પહેલેથી જ વૈરાગ્યની ભાવના આવી જતા રામ લગ્ન કરવાનો ઈન્કાર કરે છે, અને આજીવન બ્રહ્મચારી રહેવાનું નક્કી કરે છે.
એ દરમિયાન કહાનીમાં ટ્વિસ્ટ (વળાંક) આવે છે. રામના દાદાનું નિધન થઈ જાય છે અને તેની અંતિમ ઈચ્છા પૂરી કરવા માતા રેણુકા પુત્ર રામને સમજાવે છે. જેથી તે રામનો પરિચય આપતી (હેમામાલિની) સાથે કરાવે છે. તે દરમિયાન વિદેશથી રામનો ભાઈ રાકેશ અને માતા ગોપીનાથ પરત આવે છે. અહીંથી સ્ટોરીમાં બીજો વળાંક આવે છે. આ બન્ને પાત્રો આરતીના સ્થાને ચંપાને ગોઠવીને રેણુકા પાસે તમામ સંપત્તિ લખાવી લેવાનો કારસો રચે છે.
તે પછીની આખી કહાની ઘણી જ કરૂણ અને રોચક છે. દુરાચારી ઢોંગીઓ કેવી રીતે પોતાની જાળમાં ફસાવીને લોકોની સંપત્તિ પડાવી લેવાના ષડ્યંત્રો કરતા રહ્યા છે. તેની આ કહાની વર્ણવતી આ ફિલ્મ ઘણી જ પ્રેરક અને બૌધક છે. આ ફિલ્મને પ૦ વર્ષ થવા આવ્યા, છતાં આજે પણ એટલી જ પ્રસ્તુત છે. દાયકાઓ વિત્યા પછી પણ સ્થિતિ બદલી નથી અને કપટીઓ, કાવતરાખોરો તથા ઢોંગીઓ ભલાભોળા લોકોને પોતાની માયાજાળમાં ફસાઈને કેવા કેવા ખેલ રચે છે, અને રેણુકા જેવી માતાને પુત્રવધૂના રૂપમાં આવેલી ચંપાઓ કેટલી હદે અપમાનિત કરે છે, તેની વાસ્તવિક્તા સમી આ કહાની આજે પણ બદલી નથી. આજે ભલે ઈન્ટરનેટ યુગ કે અંતરીક્ષ સુધી આપણે પહોંચ્યા હોઈએ, પરંતુ અંધવિશ્વાસ, અંધશ્રદ્ધા અને અજ્ઞાનતા કે અતિશય ભોળપણનો ફાયદો ઊઠાવનારાઓ આજે પણ પોતાના ષડ્યંત્રોમાં સફળ થતા રહે છે, તે હકીકત જ છે ને?
અર્જુન સંન્યાસી-ર૦રર-ર૩
તે પછી વર્ષ ર૦રર-ર૩ માં પણ એક અર્જુન સંન્યાસી નામની ફિલ્મ પ્રચલિત થઈ હતી, જેમાં એક નિમ્ન મધ્યમ વર્ગિય રિક્ષાવાળાની સ્ટોરી છે, જે નવવિવાહિત છે અને પરિવાર સાથે નાના સરખા ઘરમાં રહેતો હોવાથી પોતાનું લગ્ન જીવન માણી શકતો નથી. આ ફિલ્મ પ્રવર્તમાન સ્થિતિનું દર્પણ ગણાય છે.
ફિલ્મો એટલે સમાજનું દર્પણ?
જુના જમાનામાં ફિલ્મોને સમાજનું દર્પણ માનવામાં આવતી હતી અને ફિલ્મની કથા-વાર્તાઓ સાંપ્રત સમસ્યાઓ, સાંપ્રત સ્થિતિ તથા પ્રવર્તમાન સમાજજીવનમાંથી પ્રગટતી હતી. આજે પણ ઘણી ફિલ્મોમાં આજના યુગનું સમાજજીવન, સમસ્યાઓ તથા સ્થિતિ પ્રતિબિંબિત થાય છે, જો કે હવે એવું પણ કહેવામાં આવી રહ્યું છે કે આધુનિક યુગમાં અત્યારની ઉગતી પેઢી તો ફિલ્મો, સિરિયલો અને મીડિયા-સોશ્યલ મીડિયા દ્વારા પીરસાતી ઝાકઝમાળને અનુસરવા લાગી છે, જેની આડમાં મોટુ 'માર્કેટીંગ' છૂપાયેલું છે.
'ભગવદ્ ગીતા' ફિલ્મ
શ્રીમદ્ ભગવદ્ ગીતા પર સંસ્કૃત ભાષામાં એક ડ્રામા ફિલ્મ ૧૯૯૩ માં બની હતી. ટી. સુબ્બારામી રેડ્ડી અને જી.વી. અય્યરે પ્રસ્તુત કરેલી આ ફિલ્મના કેટલાક સંવાદો તામિલ અને તેલુગુ ભાષામાં પણ કંડારાયા છે.
શ્રીમદ્ ભાગવત પર લોક-સાહિત્ય
શ્રીમદ્ ભાગવત અંગે ઢગલાંબધ સાહિત્ય લખાયું છે, અને લોક-સાહિત્ય પણ કર્ણોપકર્ણ અને પરંપરાગત રીતે ગવાતું રહ્યું છે. શ્રીમદ્ ભાગવતની જેમ શ્રીમદ્ ભગવદ્ ગીતા પર પણ અનેક ભાસ્યો, વિવરણો, ગ્રન્થો, પુસ્તકો, ગદ્ય-પદ્ય ત+થા લોક-સાહિત્યના માધ્યમથી પ્રચલિત થયા છે.
કાંઈક તો કરો!...
કાંઈ નહીં કરવાની નેગેટિવિટી છોડીને કાંઈક કરવાની પોઝિટિવિટી અપનાવવી જોઈએ, જો કે કેટલીક બાબતોમાં 'કાંઈ ન કરવા'ની ફિલોસોફી જ લાગુ પડે છે, અને તેમાં કાંઈપણ ન કરવામાં ભલાઈ હોય છે, તેની ચર્ચા ફરી ક્યારેક કરીશું, પરંતુ સારૂ જીવન જીવીને સુખી-સમૃદ્ધ થવા માટે કાંઈક તો કરો... ડુ સમથીંગ...
વિનોદ કોટેચા
જો આપને આ પોસ્ટ ગમી હોય તો શેર કરો...
Follow us: આ જ પ્રકારની બીજી પોસ્ટ માટે અમારી એપ ડાઉનલોડ કરો.
Android: https://rb.gy/surhtv
Apple ios: https://rb.gy/cee4r9
Social Media
ફોટો સ્ટોરી માટે અમારા ઇન્સ્ટાગ્રામ પેઈજને ફોલ્લો કરો
https://www.instagram.com/nobatdaily?r=nametag
વિડિયો માટે અમારી યુ-ટ્યૂબ ચેનલને સબસ્ક્રાઈબ કરો
ગ્રાહકનો સંતોષ અને વિશ્વસનિયતા જળવાય, તેજ સાચો નફો...પ્રગતિનું સોપાન
ઘણાં લોકો ટૂંકો ફાયદો મેળવવા જતા લાંબાગાળાના લાભો ગુમાવતા હોય છે... તે હકીકત છે
પોતાના માલના ભરપેટ વખાણ કરીને હલકી ગુણવત્તાવાળો, ઓછી સંખ્યા કે ઓછા વજનમાં કે ભેળસેળ કરીને પધરાવી દેવાની તરકીબો હવે ચાલતી નથી. હવે કસ્ટમર્સ ઘણાં જ ચતૂર અને જાગૃત થઈ ગયા છે અને ઓછું ભણેલા તો ઠીક, પરંતુ જરાયે વાચતા કે લખતા પણ ન આવડતું હોય, તેવા ગ્રાહકોને પણ મોટાભાગે છેતરી શકાતા નથી.
ભણેલા નહીં, પણ ગણેલા કાકીમાં
અમારા એક કાકીમાં છે તેઓ લગભગ ૯૪ વર્ષના હશે, કે કદાચ તેનાથી વધુ ઉંમરના પણ હોય, પરંતુ તેઓ જ્યારે અમારી સાથે શોપીંગ કરવા સાથે આવે, ત્યારે શોપકીપરની તો કસોટી જ થઈ જાય... ઘણી વખત તો અમને પણ એવું લાગે કે કાકી વધારે પડતી ચિકાસ કરે છે, પરંતુ અનુભવે એ પણ સમજાયું કે માલ-સામાનની ગુણવત્તા, વજન-તોલમાપ તથા યોગ્ય કિંમતની દૃષ્ટિએ તેઓની સલાહ સાચી જ પડતી હોય છે. તેઓ ઘી-તેલ હોય કે અનાજ-કઠોળ હોય, તેમાં થયેલી ભેળસેળ પોતાની આગવી ઢબે પારખી લેતા હોય છે કાકીમા ભાવોમાં ભલે જાજી રકઝક ન કરતા હોય, પરંતુ જે ભાવ લેવામાં આવે, તેની ગુણવત્તા-વજન અને શુદ્ધતા તો અવશ્ય પોતાની આગવી ઢબે ચકાસી જ લ્યે... તેમાં કોઈની યે શરમ કે સંકોચ ક્યારેય ન રાખે...
હાઈટેક ચીટીંગ
અત્યારે ઈન્ટરનેટ યુગમાં ચીટીંગ પણ હાઈટેક થઈ ગયું છે, અને કોઈ પ્રોડક્ટના ભરપૂર વખાણ તથા પ્રલોભન સ્કીમો વગેરેની મસમોટી જાહેરાતો સાથે ડિસ્કલેમર કે 'ફૂદડી'ની સિસ્ટમ હેઠળ જરૂર પડ્યે હાથ ઊંચા કરી દેવાની છટકબારીઓ પણ રખાતી હોય છે. કોઈપણ પ્રોડક્ટ વેંચતી વખતે સેલ્સમેન, શોપકીપર કે ઓનલાઈન શોપીંગ સાથે જોડાયેલી પેઢી કે કંપની દ્વારા ફોન પર કે રૂબરૂમાં મૌખિક જે રીતે પ્રોડક્ટના ફાયદા, ઉચ્ચ ગુણવત્તા, વોરંટી-ગેરંટી અને ઉત્તમ સર્વિસની વાતો થાય, તેમાં તથા તે પ્રોડક્ટની સાથે અપાતા ચોપાનિયા, બ્રોસર કે બુકલેટ્સ વગેરેમાં હાથી-ઘોડાનો તફાવત હોય છે.
સાચો નફો પારખતા અપવાદો
એવું નથી કે કાગડા બધે કાળા જ હોય છે. ઘણાં સ્થળે અપવાદરૂપ ધોળા કાગડા પણ જોવા મળે... તેવી જ રીતે ઘણાં ટ્રેડર્સ, શોપકીપર્સ, કંપનીઓ, સેવાકીય બિઝનેસમેનો, સર્વિસ સ્ટેશનો, કંપનીઓ, પેઢીઓ અને સ્ટ્રીટ વેન્ડર્સ એવા પણ હોય છે, તેઓ ગ્રાહકોને સંતોષ, ઉચ્ચ ગુણવત્તા, પરફેક્શન સાથે પ્રોડક્ટની વાસ્તવિક્તા અને યોગ્ય તોલ-માપ કે પોતાની મર્યાદાઓ વગેરે સ્પષ્ટ જણાવી દેતા હોય છે. આ પ્રકારના લોકો, વેપારીઓ, પેઢીઓ કે કંપનીઓ તેઓના ગ્રાહકોને પૂરેપૂરો સંતોષ થાય અને પોતાની વિશ્વસનિયતા જળવાય, તેને જ સાચો નફો અને કાયમી મૂડી માનતા હોય છે.
સૂકા ભેગુ લીલુ બળે, તો શું કરવું?
આજના યુગમાં તો સોર્ટકટથી કેમ ઝડપથી કમાઈ લેવું, ગ્રાહકોને કેમ છેતરવા અને છેતરાયેલા ગ્રાહકોને કેમ સમજાવવા, ધમકાવવા કે છટકબારીઓનો ઉપયોગ કરીને ઊંચા હાથ કરી દેવાની કાબેલિયતને જ 'સ્માર્ટ બિઝનેસમેન' જેવા વિશેષણો મળતા હોય છે, તેવી વાતમાં તથ્ય છે.
એક વખત ફરીથી કહું છું કે આ પ્રકારની અયોગ્ય બીઝનેસ પોલિસી અથવા સ્માર્ટનેસ બધા વેન્ડર્સ, વ્યાપારી, ઉદ્યોગપતિ, પેઢી, કંપની, શોપકીપરકે સર્વિસ પ્રોવાઈડર્સ પસંદ કરે છે, તેવું હરગીઝ નથી, પરંતુ સૂકા સાથે લીલુ બળી જતું હોય, ત્યારે પબ્લિકે જ નહીં, વિવિધ ક્ષેત્રોના વ્યવસાયિકો તથા ફેક્ટરી ઓનર્સ પ્રોડક્ટર્સ અને સેવા-વ્યવસાયોના સર્વિસ પ્રોવાઈડર્સે પણ જાગૃત રહેવું જરૂરી હોય છે, કારણ કે જો 'સૂકુ બળવાનું શરૂ થાય, તયારે જ અટકાવી દેવાય તો લીલુ બળતું બચી જાય છે', ખરૃં ને?
ઓછા નફે જાજો વેપાર
ઘણાં લોકો ઓછો નફો રાખીને વધુ વેપાર કરવાની નીતિ અપનાવતા હોય છે, તો ઘણાં લોકો નફાનો ગાળો લાંબો રાખતા હોય છે. બન્ને પદ્ધતિમાં સાચો નફો તો ગ્રાહકોને સંતોષ થાય, અને પોતાની વિશ્વસનિયતા અકબંધ રહે, તે જ ગણાય. હકીકતે આ પ્રકારનું પગલું હંમેશાં પ્રગતિવર્ધક અને સફળતાની સીડી જેવું હોય છે.
કોઈને વારંવાર છેતરી શકાય નહીં
કોઈને વારંવાર ન છેતરી શકાય, અને તેમાં પણ ગ્રાહકો એક વખત છેતરાય, તે પછી ફરીથી વિશ્વાસ કરતા હોતા નથી. નબળી ગુણવત્તાનો માલ ધાબડી દીધા પછી ગ્રાહક કાં તો તે માલ પરત કરે, અથવા ઝઘડો થાય કે પછી એ ગ્રાહક ફરીથી કોઈ વ્યવહાર ન રાખે. એટલું જ નહીં, તેને થયેલા માઠા અનુભવનો એટલો જોરશોરથી પ્રચાર કરે કે છેતરનારા શખ્સના બીજા ગ્રાહકો પણ તૂટવા લાગે.
ઘણી વખત છેતરાયેલો ગ્રાહક જે-તે વેપારી, દુકાનદાર, વેન્ડર કે સર્વિસ પ્રોવાઈડરને ત્યાં જઈને પોતાને થયેલા અનુભવ અંગે દેકારો કરે, માલ પરત લેવા આનાકાની કરતા તકરાર થાય, સર્વિસ બરાબર નહીં હોવાની બોલાચાલી થાય કે અદ્યતન ટેકનોલોજીના માધ્યમથી સોશ્યલ મીડિયામાં વીડિયો-ઓડિયો ફરતા થાય, ત્યારે જે ધંધાકીય નુક્સાન થતું હોય છે, તે લાંબા ગાળે પેઢી કે દુકાનને તાળા લગાવવા પડે, તેવી સ્થિતિ સુધી પણ (મહત્તમ) પહોંચી જતું હોય છે, ખરૃં કે નહીં?
સર્વિસ સેક્ટરમાં પણ ભેળસેળ?
ખાદ્યચીજો, અનાજ-કોઠળ-તેલ, પીણા, દૂધ-દહીં-છાસ-ઘી વગેરેમાં ભેળસેળ અને તદ્ન નકલી માલ પધરાવવાની વાત હવે નવી નથી રહી અને તેનો અનુભવ તો લગભગ બધાને થયો હશે, પરંતુ હવે તો સર્વિસ સેક્ટરમાં ભેળસેળ અથવા મોટાપાયે છેતરપિંડી થવા લાગી છે.
સેવા વ્યવસાયો હવે રોજગારીનું મોટું માધ્યમ બન્યા છે અને જુદી જુદી બાબતે સર્વિસ પ્રોવાઈડર્સ હવે નાના-મોટા નગરો-ગામોમાં પણ ઉપલબ્ધ થવા લાગ્યા છે.
મંગલ પ્રસંગોના ઈવેન્ટ મેનેજર, કેટરર્સ, વાહન-વ્યવહાર, ટ્રાન્સપોર્ટેશન, શ્રમસેવા, મંડપ સર્વિસ, ફોટોગ્રાફી, વીડિયોગ્રાફી, ડેકોરેશન અને બ્યુટીપાર્લરથી માંડીને હવે તો મોટા તહેવારો હોય કે કોઈ બર્થ-ડે સેલિબ્રેશન જેવા નાના ઈવેન્ટ હોય, તેમાં જુદી જુદી સેવાઓ આપનારા સર્વિસ પ્રવાઈડર્સ તરત જ ઉપલબ્ધ થઈ શકે છે. કેટલીક સરકારી સેવાઓ, બેન્કીંગ વ્યવહારો અને બુકીંગ સેવાઓ, ટુર-ટ્રાવેલ્સ કે યાત્રા-પ્રવાસ માટેના સર્વિસ પ્રોવાઈડર તમામ સ્થળે ઉપલબ્ધ હોય છે. હવે તો બાળકો અને વૃદ્ધોની જરૂરી વ્યવસ્થાઓ તથા સેવા-સશ્રુષા માટે પણ ટ્વેન્ટી ફોર-બાય-સેવન-રાઉન્ડ ધ ક્લોક સર્વિસ પ્રોવાઈડર્સ ઉપલબ્ધ થઈ રહ્યા છે.
આ પ્રકારના સર્વિસ સેક્ટર્સમાં પણ હવે જે રીતે વાત થઈ હોય તે મુજબ સેવાઓ નહીં આપવા અને એક વખત કામ હાથમાં લીધા પછી સંતોષજનક કામ નહીં થવાની ફરિયાદો વધી રહી છે.
ઈલેક્ટ્રીક-ઈલેક્ટ્રોનિક સર્વિસ પ્રોવાઈડર્સ
સૌથી મોટી તકલીફો, મુશ્કેલીઓ અને પરેશાની ઊભી કરતા ઈલેક્ટ્રીક-ઈલેક્ટ્રોનિક સાધનોના સર્વિસ પ્રોવાઈડરો, મોબાઈલ ફોન-વાયરલેસ સુવિધાઓ સહિત સંચાર વ્યવસ્થાના પ્રોવાઈડરો પણ ઉપલબ્ધ બને છે, તે પૈકી કેટલીક સર્વિસ પ્રોવાઈડરો તો એવા પણ નીકળતા હોય છે કે તેઓ સર્વિસ કરનાર કસ્ટમરની જ 'સર્વિસ' કરી નાંખતા હોય છે અને ગ્રાહકને ખંખેરી લીધા પછી પણ સારી સેવા તો મળતી નથી, પરંતુ પોતે માંડ માંડ વસાવેલી સાધન-સામગ્રી ભંગારમાં દેવાનો વારો પણ આવી જતો હોય છે, જો કે આ પ્રકારના થોડા-ઘણાં ચીટરોના કારણે આખું સર્વિસ સેક્ટર બદનામ થતું હોય છે.
વિનોદ કોટેચા
જો આપને આ પોસ્ટ ગમી હોય તો શેર કરો...
Follow us: આ જ પ્રકારની બીજી પોસ્ટ માટે અમારી એપ ડાઉનલોડ કરો.
Android: https://rb.gy/surhtv
Apple ios: https://rb.gy/cee4r9
Social Media
ફોટો સ્ટોરી માટે અમારા ઇન્સ્ટાગ્રામ પેઈજને ફોલ્લો કરો
https://www.instagram.com/nobatdaily?r=nametag
વિડિયો માટે અમારી યુ-ટ્યૂબ ચેનલને સબસ્ક્રાઈબ કરો
લાલચ બૂરી બલા છે... લોભિયા હોય ત્યાં ધૂતારા ભૂખે ન મરે... ચેતતા નર સદા સુખી
શોર્ટકટથી કમાઈ લેવાની લાલચ, પ્રલોભનો, વિદેશ જવાની ઘેલછા અને નોકરીની ઝંખના એટલે બરબાદી
આપણા દેશમાં ઘણી એવી ઘટનાઓ બને છે, જેમાં માનવસહજ લાલચ શોર્ટકટથી અઢળક આવક મેળવી લેવાની મનોવૃત્તિ અને ખાસ કરીને લોભી મનોવૃત્તિ કારણભૂત હોય છે. રોકડ નાણાનું રોકાણ જોખમી રીતે કે એકના ડબલ, દોઢા કે સવાયા વળતરની લાલચ આપીને કરોડો રૂપિયા લઈને ઘણાં લોકો ગાયબ થઈ જતા હોય છે. એ પછી પોલીસ સ્ટેશનો અને કોર્ટ-કચેરીના ચક્કર કાપતા હોય છે. આ પ્રકારની મોટી સ્કીમોમાં ભેરવાઈને ઘણાં લોકો અને પરિવારો બરબાદ પણ થઈ જતા હોય છે. એટલું જ નહીં, કેટલાક કિસ્સાઓમાં આત્મહત્યાના પ્રયાસ જેવું સ્વઘાતી અંતિમવાદી પગલું લેવા જેવી દુર્ભાગ્યપૂર્ણ કરૂણાંતિકાઓ પણ સર્જાતી હોય છે.
લાલચ બૂરી બલા છે અને તે હંમેશાં બરબાદી જ નોતરે છે, તેમ છાતાં તેમાં પ્રલોભાઈને ઘણાં લબ્ધપ્રતિષ્ઠિત લોકો પણ અનૈતિક, ગેરકાનૂની કે અવરિત કારનામા કરી બેસતા હોય છે. માનવીનું મન જ્યારે લલચાઈ જાય, ત્યારે તેની બુદ્ધિના દરવાજા જ જાણે બંધ થઈ જતા હોય છે અને તે પછી તેઓ જ્યારે બરબાદ થઈ જાય, અને આંખ ઉઘડે ત્યારે તો ઘણું જ મોડું થઈ જતું હોય છે. સાચી વાત છે ને?
મનોબળ મજબૂત હોય તો 'સંતોષી નર સદા સુખી'ની કહેવાત મુજબ 'મહેનત મુજબના વળતર' અને 'પાઘડી હોય, તેવડી જ સોડ' તાણવામાં લોકોને પ્રલોભનો ક્યારેય પલાળી શકતા હોતા નથી. મિથ્યા પ્રલોભનોના બદલે મજબૂત મનોબળ સાથે વાસ્તવિક અને કાનૂની ધોરણે જીવન જીવતા લોકો પણ ઘણી વખત સિદ્ધિઓના શિખરો સર કરતા જ હોય છે, અને તેના સંખ્યાબંધ દૃષ્ટાંતો પણ જોવા મળતા હોય છે.
આપણી વચ્ચે જ ઘણાં એવા છેતરાયેલા પીડિત પરિવારો જોવા મળતા હોય છે, જેઓ દગાબાજી, વિશ્વાસઘાતનો શિકાર બનીને મજબૂર બન્યા હોય છે. આ પ્રકારના હજારો દૃષ્ટાંતો છતાં આપણે રોજ-બ-રોજ મોટા ફ્રોડ અને બરબાદીની દુર્ભાગ્યપૂર્ણ ઘટનાઓ જાણીને તેની ચર્ચા કરતા હોવા છતાં તેને ઘટાડી કે અટકાવી શકતા હોતા નથી. દૃષ્ટાંત તરીકે અમદાવાદના થલતેજમાં રહેતી એક મહિલાને એક દંપતીએ લાલચ આપીને રૂા. ૩.૮૭ કરોડની કરેલી છેતરપિંડીની ચર્ચા રાજ્યભરમાં ચર્ચા થઈ હતી.
એ કિસ્સામાં આ મહિલાએ પહેલા ૧૦ લાખ રૂપિયા રોક્યા હતાં અને ત્રણ જ અઠવાડિયામાં તેના ડબલ કરીને ર૦ લાખ રૂપિયા આપી દેવાયા હતાં. આ રીતે પહેલા વિશ્વાસ જીત્યા પછી વધુ રકમનું રોકાણ કરવા પ્રેરીને જંગી રકમની છેતરપિંડી થઈ ગઈ હતી.
ધૂતારાઓમાં દયા, કરૂણા કે સંવેદના તો હોતી જ નથી, પરંતુ અમાનુષી ક્રૂરતા જ ભરેલી પડેલી હોય છે. હથિયારો કે લાકડી-દંડાથી માર મારીને અત્યાચાર કરતા ઘાતકીઓ કરતા પણ આ ધૂતારાઓ વધુ ખતરનાક હોય છે, કારણ કે તેઓ તો મજબૂર, લાચાર કે અલ્પજ્ઞાની નિર્દોષ લોકોને જ ભોળવીને લૂંટી લેતા હોય છે.
પતિના નિધન પછી જમીન વેંચીને મેળવેલી રકમનું ઈન્વેસ્ટમેન્ટ કરવાની મથામણ દરમિયાન જ આ પ્રકારના ધુતારાઓ ભટકી ગયા અને ફ્રોડ કરીને કરોડો રૂપિયા હડપ કરી લીધા. જો આ બહેને કોઈ વિશ્વસનિય બેંક, પોસ્ટખાતુ કે અન્ય વિશ્વાસપાત્ર ક્ષેત્રે રોકાણ કર્યું હોત, તો પસ્તાવું પડ્યું ન હોત.
ઘણી વખત તો ભણેલા ગણેલા લોકો પણ છેતરાઈ જતા હોય છે. સુરતમાં ટ્રાફિક પોલીસમાં ફરજ બજાવતા એક જમાદારને જ ગઠિયો છેતરી ગયો. તે કિસ્સામાં તો કારની લોન લીધા પછી તેની રકમ જ ગઠિયાના ખાતામાં જમા થઈ ગઈ અને હપ્તા આ જમાદારના ખાતામાંથી કપાયા હતાં. તે પછી ફરિયાદ થઈ હતી. આ કિસ્સામાં ઠગ કોઈ પોસ્ટમેનનો દીકરો નીકળ્યો હતો.
વિદેશ જવાની લાલચમાં પણ ઘણાં લોકો ફસાઈ જતા હોય છે. માધવપુર ગામનો એક યુવાન સારા પગારથી નોકરીની લાલચમાં આવીને વિદેશ તો ગયો, પરંતુ ત્યાં તેની પાસે ઢસરડો કરાવીને બે ટંકનું પૂરૃં ખાવાનું પણ મળતું નહોતું, અને કોઈનો કોન્ટેક્ટ પણ કરવા દેવામાં આવતો નહોતો.
ચોતરફથી ઘેરાયેલા આ યુવાને કોઈ રીતે કોઈની મદદથી જેમ તેમ કરીને મોબાઈલ ફોન દ્વારા તેના પરિવારને જાણ કરી કે તેને ચોક્કસ સંકુલમાં ગોંધી રાખીને તનતોડ કામ કરાવવામાં આવે છે, અને પગાર તો ઠીક, યોગ્ય ભોજન-નિવાસના પણ ઠેકાણા નથી.
આ યુવાનના સગા-સંબંધી તથા વડીલો અને મોટાભાઈએ આ અંગે ભારતીય દૂતાવાસનો સંપર્ક કર્યો અને તે દેશમાં અને તે જ વિસ્તારમાં રહેતા એક વગદાર સજ્જનની પણ મદદ લીધી. છેક એમ્બેસી સુધી આ મામલો પહોંચ્યા પછી અને તે સજ્જનના પ્રભાવના કારણે તે યુવાનનો છૂટકારો થયો અને બાકી પગાર ચૂકવીને પરત માધવપુર મોકલી દેવાયો. આ પ્રકારના તો ઘણાં કિસ્સા આપણી સામે આવતા જ હોય છે ને?
એવો જ બીજો કિસ્સો જોઈએ. ભાવનગર અને રાજસ્થાનના ૭ વ્યક્તિને વિદેશમાં વર્ક પરમીટ-વીઝા અપાવવાના નામે રૂા. ર૮.પ૦ લાખની છેતરપિંડી થઈ હતી. એક મહિલા આ પ્રકારની ઓફિસ ચલાવતી હતી અને તેનો વચેટિયો આ પ્રકારના મજબૂર બેરોજગારોની શોધમાં રહેતો હતો. સુરતના આ કિસ્સામાં પણ વિઝા અને વર્ક પરમીટના બદલે ઠેંગો બતાવી દેવામાં આવ્યો હતો.
આવો જ અન્ય એક કિસ્સો વડોદરામાં બન્યો હતો. પ્રસંગોની ઉજવણીમાં ઈવેન્ટ મેનેજમેન્ટનું કામ કરતા એક યુવાનને લંડન મોકલવાની લાલચ આપીને રૂા. ૪ લાખ પડાવી લીધા પછી એક દંપતીએ આપેલો ચેક પણ બાઉન્સ થયા પછી લંડન જવાના બદલે આ યુવાન બેંક અને પોલીસ સ્ટેશનના ચક્કર કાપતો થઈ ગયો હતો.
ઘણી વખત ભોલાભાલા ખેડૂતો પણ ફ્રોડનો ભોગ બની જતા હોય છે. નડિયાદના એક નાના ગામડાના ખેડૂતે સોશ્યલ મીડિયાની કોઈ જાહેરાત જોઈને સી.એસ.સી. ખાતુ ખોલાવવાની લાલચમાં રૂા. ૧.૧૪ લાખ ગુમાવ્યા હતાં. તે પછી કાનૂની કાર્યવાહી આદરી હતી.
નોકરીની તલાસ કરતા અને જુદી જુદી જાહેરાતો પર નજર રાખતા યુવાવર્ગને પણ ચેતવા જેવું છે. એજ્યુકેટેડ યુવા-યુવતીઓ નોકરી મેળવવાની લાલચમાં છેતરાઈ જતી હોય છે. રાજકોટના એક વરિષ્ઠ અને ભણેલા ગણેલા સજ્જનની દીકરી ફિઝિયોથેરાપીનો અભ્યાસ કરતી હતી અને પ્રતિષ્ઠિત કંપનીમાં નોકરીની લાલચમાં તેણીએ કોઈ ઠગના ખાતામાં ૬ર હજાર રૂપિયા ટ્રાન્સફર કરી દીધા હતાં. તે પછી છેતરાયા હોવાની ખબર પડતા ફરિયાદ નોંધાવી હતી. આ દીકરીના માતા પણ કોઈ કોલેજમાં પ્રોફેસર હોવાનું પણ જે-તે સમયે બહાર આવ્યું હતું!
જામનગરમાં ટૂર ઓપરેટીંગના ક્ષેત્રે પણ છેતરપિંડીનો એક કિસ્સો ખૂબ જ ચર્ચાસ્પદ બન્યો હતો.
બેન્કોમાં એટીએમમાંથી નાણા ઉપડવાનું ઘણાં ઓછું ભણેલા લોકો પણ શિખી ગયા છે, પરંતુ દરેક એટીએમ સમાન સિસ્ટમના નહીં હોવાથી ઘણી વખત ભણેલા ગણેલા લોકો પણ ગોટે ચડી જતાં હોય છે. આ પ્રકારે મુંઝાયેલા લોકોની મદદે ઘણી વખત મદદરૂપ થવાની ભાવનાથી પણ તે જ સમયે નાણા ઉપાડવા કે ડિપોઝીટ કરવા ગયેલા સજ્જનો કે સન્નારીઓ હેલ્પ કરતા હોય છે, પરંતુ આ રીતે હેલ્પ લેવા જતાં છેતરપિંડીનો ભોગ બનવાના કિસ્સા પણ વધી રહ્યા છે, અને તેના દૃષ્ટાંતો રોજ-બ-રોજ સામે આવતા હોય છે. આથી ચેતતા નર સદા સુખી...હો...
આ જ રીતે વિદેશમાં નોકરી કે વિઝાની લાલચમાં ધિરાણ મેળવ્યા પછી ગીરવે મૂકેલ મોરગેજ મિલકતો વેચી મારવાના, સોના-ચાંદી કે ઈલેકટ્રોનિકસ આઈટેમ્સના મોટા વેપારીઓને પોતે એનઆરઆઈ કે મોટો અધિકારી હોવાની બનાવટી ઓળખ આપીને મોટી રકમનો ચુનો લગાવવાના, નકલી સોનુ પધરાવીને છેતરપિંડીના તથા લલચામણી બનાવટી સ્કીમો દ્વારા પ્રલોભનો આપીને,ખોટી જાહેરાતો આપીને કે કોઈ મોટું સરકારી કામ કરી આપવા, વિવિધ પ્રકારના કાર્ડ કઢાવી આપવા, બેન્કમાંથી લોન અપાવી દેવાના નામે સંખ્યાબંધ લોકોને છેતરવામાં આવી રહ્યા છે. હવે તો સાયબર ફ્રોડ પણ વધ્યા છે, તેથી ભણેલા-ગણેલા લોકોએ પણ ખૂબ જ સાવચેત રહેવાની જરૂર છે, ખરું કે નહીં?
સાયબર ક્રાઈમ રોકવા પોલીસ તંત્રની એડવાઈઝરી
પોલીસતંત્રના જુદા જુદા અધિકારીઓ દ્વારા પણ અવારનવાર સાયબર ક્રાઈમ ઘટાડવા અને રોકવા માટે જનસહયોગ જરૂર જણાવી લોકોને કેટલીક સાવચેતીઓ રાખવા એડવાઈઝરી જાહેર કરીને ગાઈડલાઈન્સ અપાતુ રહેતું હોય છે.
આ ગાઈડન્સ મુજબ નેશનલ સાયબર ક્રાઈમ રિપોર્ટીંગ પોર્ટલ દ્વારા કમ્પ્લેઈનથી પ્રક્રિયા, તેની ચોક્કસ અને સાચી માહિતી પોતાના નામ, સરનામા, મોબાઈલ નંબર, ઈ-મેઈલ આઈડી વગેરે સાથે ૫ૂરી પાડવા, આ પ્રકારે સાયબર ક્રાઈમનો શિકાર થયા પછી ઘટનાનું ઝીણામાં ઝીણું અવલોકન કરીને તેનું દસ્તાવેજીકરણ કરવા, સ્ક્રીન સોટ, ઈ-મેઈલ જેવી સાયબર એક્ટિવિટી દ્વારા પુરાવા સાચવવા, સોફટવેરને મજબૂત સુરક્ષા પ્રણાલિથી સુરક્ષિત રાખવા અને સોફટવેરને નિયમિત અપડેટ કરતા રહેવાની ગાઈડલાઈન્સ અપાતી હોય છે.
ઓનલાઈન છેતરપિંડીથી કેવી રીતે બચી શકાય ?
ઓનલાઈન છેતરપિંડીથી બચવા આ ક્ષેત્રના તજજ્ઞો-નિષ્ણાતો દ્વારા પણ અવાર-નવાર સલાહ-સૂચનાઓ તથા ચેતવણીઓ અપાતી હોય છે તે મુજબ મજબૂત પાસવર્ડ રાખવા, સુરક્ષિત ઈન્ટરનેટ કનેકશન જ વાપરવા, ફિશીંગ ઈ-મેઈલથી સાવધ રહેવા, અપડેટ્સને નિયમિત ચેક કરવા, બેન્કીંગ અને નાણાંકીય લેવડ-દેવડમાં વધુમાં વધુ સતર્કતા રાખવા, પબ્લિક સેટીંગમાં ઈન્ટરનેટનો ઉપયોગ નહીં કરવા, વાયરલેસ ઈન્ટરનેટ કનેકશનો, વાયફાય વગેરેમાં ખૂબ જ મજબૂત પાસવર્ડ વાપરવા, પોતાના યુપીઆઈ પીન શેર કરતા પહેલા સાવધાની રાખવા, બ્રાઉઝરની સેટીંગમાં જઈને કુકીઝ હટાવવા, વેબસાઈટના યુઆરએસ ચેક કરવા, પબ્લિક વાયફાયનો ઉપયોગ શકય ત્યાં સુધી નહીં કરવા, ફાઈલનું બેક-અપ લેવા, અજાણી લીન્ક શેર નહીં કરવા અને ફોન દ્વારા મંગાતી બેન્કીગ પીનકોડ, ઓટીપી, પાસવર્ડ વગેરે માહિતી કોઈપણ સંજોગોમાં શેર ન કરવા જણાવાતું હોય છે.
છેતરપિંડીથી બચોઃ આરબીઆઈની વોર્નિંગ
ભારતીય રિઝર્વ બેન્ક બેન્કીંગ ફ્રોડ અને એટીએમ છેતરપિંડીથી બચવા માટે અવાર-નવાર ચેતવણીઓ બહાર પાડતી રહે છે. તે મુજબ લોકોએ કોઈ પણ વ્યક્તિને પોતાના બેન્કીગ પાસવર્ડ, એટીએમ, પીનકોર્ડ, સીવીવી નહીં આપવા, એટીએમ કે ક્રેડિટ કાર્ડ બ્લોક થઈ ગયું હોવાનું જણાવી ફોન પર કે રૂબરૂ કોઈ ઓટીપી માંગે તો તે નહીં આપવા , બેન્ક સાથે જોડાયેલી ઈન્સ્ટેન્ટ એલર્ટની સુવિધાઓ ઓન રાખવા, પોતાના મોબાઈલ નંબર અને ઈ-મેઈલ આઈડીને બેન્કમાં અપડેટ રાખવા, બેન્કોના તમામ કોન્ટેકટ નંબરો હાથ પર રાખવા, ડેબિટ કાર્ડ ચોરાઈ કે ખોવાઈ જાય, કોઈ સાયબર છેતરપિંડી થાય કે નાણા ઉપડી રહ્યા હોવાના મેસેજ આવવા લાગે તો સંબંધિત બેન્કને તત્કાળ જાણ કરવાની ચેતવણી વારંવાર ભારપૂર્વક અપાતી હોય છે.
તે ઉપરાંત કોઈપણ પ્રકારની બેન્કીંગ છેતરપિંડી થાય કે તેવી આશંકા હોય, તો શકય તેટલી ઝડપે બેન્કને જાણ કરવા, એટીએમનો ઉપયોગ કરતી વખતે આડો હાથ રાખીને પીન કોડ નાખવા, એટીએમમાં કાર્ડ નાખ્યા પછી તમારો પીનકોડ નાખવાની સૂચના વંચાય, તે પછી જ પીનકોડ નાખવા, એટીએમ પાસે જ ઊભીને ફોન દ્વારા કોઈને પીનકોડ યાદ કરાવવા કે સાથેની વ્યક્તિ સાથે તેવી વાતચીત નહીં કરવા, ટ્રાન્ઝેકશન સંપન્ન થઈ જાય, તે સમયે ખાસ યાદ કરીને સ્ક્રીન સામાન્ય થયા પછી અને પોતાનું એટીએમ સાથે લઈ લીધુ હોવાની ખાતરી કરીને જ બહાર નીકળવા, સમયાંતરે પીન બદલતા રહેવા અને જો પિનકોડ સાથે છેડછાડ થઈ હોવાની આશંકા જાગે, તો તુરંત જ પોતાનો પીનકોડ બદલી નાખવાની સાવધાની રાખવાનુું પણ સીબીઆઈ સૂચવતી રહે છે.
વિનોદ કોટેચા
જો આપને આ પોસ્ટ ગમી હોય તો શેર કરો...
Follow us: આ જ પ્રકારની બીજી પોસ્ટ માટે અમારી એપ ડાઉનલોડ કરો.
Android: https://rb.gy/surhtv
Apple ios: https://rb.gy/cee4r9
Social Media
ફોટો સ્ટોરી માટે અમારા ઇન્સ્ટાગ્રામ પેઈજને ફોલ્લો કરો
https://www.instagram.com/nobatdaily?r=nametag
વિડિયો માટે અમારી યુ-ટ્યૂબ ચેનલને સબસ્ક્રાઈબ કરો
પરસેપ્શન નહીં, પરફેક્શનથી મળે સફળતાઃ ધારણાઓ નહીં, નક્કર હકીકતોથી ચાલે છે દુનિયા
ઘણાં લોકો પૂર્વગ્રહથી પીડાતા હોય છે, તો ઘણાંને કદાગ્રહ નડતો હોય છે
દેશના બે-ત્રણ રાજ્યોની વિધાનસભાની ચૂંટણીઓ અને કેટલાક રાજ્યોમાં સ્થાનિક સ્વરાજ્યની ચૂંટણી પ્રક્રિયાની અસરો દેશની રાજનીતિમાં વરતાવા લાગી છે, જ્યારે અતિવૃષ્ટિ પછી થાળે પડી રહેલા જનજીવનના કારણે હવે શિયાળામાં ડેમેજ કંટ્રોલનું અભિયાન ચાલશે. બીજી તરફ ચૂંટણીઓના કારણે શિયાળો પણ ગરમાગરમ રહેશે તેમ જણાય છે.
રાજનીતિ હોય, ઉદ્યોગ-વ્યાપાર હોય કે ઉચ્ચ--અભ્યાસ કે મોટા હોદ્દાઓ હોય, ત્યાં સફળતા મેળવવામાં માત્ર પરસેપ્શન (ધારણાઓ-માન્યતાઓ) ચાલે નહીં, પરફેક્શન એટલે કે પૂરેપૂરૂ સમર્પણ અને સંપૂર્ણ ચોક્કસાઈપૂર્વક જ આગળ વધવું પડતું હોય છે, જ્યારે કોઈપણ ક્ષેત્રે માત્ર ધારણાઓ કે માન્યતાઓને જ આધાર બનાવીને સફળતા મેળવવાનો પ્રયાસ થતો હોય, ત્યારે મોટાભાગે નિષ્ફળતા જ મળતી હોય છે, ખરૃં ને?
પરફેક્શનના ઘણાં અર્થ નીકળે, પરંતુ એ સફળતાની સીડીનું પ્રથમ પગથિયું છે, તે હકીકત છે. જો અધુરા પ્રયાસો કર્યા હોય, કામમાં સમર્પિતભાવ ન હોય અને મન વગર કોઈપણ કામ કર્યું હોય તો તેમાં સફળતા પણ અડધી-અધુરી જ મળતી હોય છે. આ દુનિયામાં સફળ થવું હોય તો 'પરફેક્શન' હોવું જરૂરી છે, કારણ કે માત્ર પરસેપ્શનથી દુનિયા ચાલતી નથી.
આ દુનિયા ધારણઓના આધારે નથી ચાલતી. ધારણાઓ, માન્યતાઓ, અભિપ્રાયો, અટકળો, અંદાજો એ પણ જરૂરી છે, પરંતુ તેના આધારે જ ચાલી શકાય નહીં, કારણ કે આ તમામ શબ્દોમાં કન્ફર્મેશન હોતું નથી. આ શબ્દો સ્વયં જ એવું સૂચવે છે કે તેમનામાં પુષ્ટ તથ્યો નથી. આ શબ્દોમાં તથ્યો હોય પણ શકે અને ન પણ હોય. ધારણાઓ સાચી પણ પડે અને ખોટી પણ પડે, અંદાજો કાચા પણ હોય અને નક્કર પણ હોય, અભિપ્રાયો સાચા હોય તો પણ તેને બધા લોકો સ્વીકારી જ લેશે, તેમ માની શકાય નહીં. અટકળોનું પણ એવું જ છે ને?
ઘણાં લોકો પૂર્વગ્રહોથી પીડાતા હોય છે. ઘણાં લોકોને વ્યક્તિગત પૂર્વગ્રહ હોય છે, ઘણાંને સંસ્થાગત પૂર્વગ્રહ હોય છે, ઘણાંને વિચારોનો પૂર્વગ્રહ હોય છે, તો ઘણાંને 'નકારાત્મક' પૂર્વગ્રહ હોય છે. આમ તો, તમામ પ્રકારના પૂર્વગ્રહોને નકારાત્મક પૂર્વગ્રહ જ ગણી શકાય.
કોઈપણ વ્યક્તિ અમુક જ પ્રકારનો છે, તેવી ધારણા રાખીને તે વ્યક્તિ પ્રત્યે ધૃણા, તિરસ્કાર કે શંકાશીલ દૃષ્ટિએ જ જોવું, અને તેવું માનીને જ તેની સાથેના વ્યવહારો કરવા તેને નકારાત્મક પૂર્વગ્રહ પણ કહી શકાય. આવો પૂર્વગ્રહ હોય, ત્યારે સંબંધિત જે-તે વ્યક્તિની દરેક વાત, દરેક કદમ, દરેક કાર્ય અયોગ્ય જ લાગે. આજકાલ આ પ્રકારનો નકારાત્મક પૂર્વગ્રહ રાજકીય ક્ષેત્રે ઘણો જ ફાલ્યોફૂલ્યો છે.
ઘણાં લોકો 'સકારાત્મક' અથવા 'હકારાત્મક' પૂર્વગ્રહના વિચારો વ્યક્ત કરતા હોય છે. આ પ્રકારના પૂર્વગ્રહોમાં ઘણાં લોકો કોઈ વ્યક્તિ, સંસ્થા, સમૂહ કે સંગઠનને માત્ર હકારાત્મક અથવા સકારાત્મક દૃષ્ટિએ જ જોતા હોય છે, અને આ પ્રકારના પૂર્વગ્રહમાં સામેની વ્યક્તિની ઉણપો, ભૂલો કે ખોટું કદમ પણ સારૂ જ લાગતું હોય છે, રાજકીય ક્ષેત્રે આ પ્રકારનો સકારાત્મક અથવા હકારાત્મક પૂર્વગ્રહ જેની સાથે હોય, તેના નામની સાથે 'ભક્ત' લગાડીને કટાક્ષો પણ થતા હોય છે.
જો કે, સકારાત્મક અથવા હકારાત્મક પૂર્વગ્રહ હોતો જ નથી અને આ પ્રકારની સકારાત્મક અથવા હકારાત્મક પૂર્વગ્રહ તરીકે જેને વર્ણવવામાં આવે, તેને હકીકતે અનુગ્રહ કહેવાય. કોઈ વ્યક્તિ, સંસ્થા, સંગઠન, સમૂહ કે વિચારધારા પ્રત્યેની સકારાત્મક્તા અથવા હકારાત્મક્તાને પૂર્વગ્રહ નહીં પણ 'અનુગ્રહ' જ કહેવાય... ખરૃં ને?
અનુગ્રહ અને પૂર્વગ્રહ એ બન્ને શબ્દોમાં આસમાન-જમીન જેટલું અંતર છે. પૂર્વગ્રહ હંમેશાં નકારાત્મક ભાવ જ વ્યક્ત કરે છે, જ્યારે અનુગ્રહ શબ્દ સ્વયં જ સકારાત્મક અથવા હકારાત્મક છે. તેમ કહી શકાય.
આજકાલ રાજનેતાઓ પર ઘણાં કેસો અદાલતોમાં ચાલતા હોય છે. રાજનીતિમાં હોવાથી સાચા-ખોટા કેસો પણ થતા હોય છે અને ઘણાં કેસો થયા પછી તેનો રાજકીય ઉપયોગ કે પ્રયોગ થતો હોય છે... અદાલતની કાર્યવાહી દરમિયાન કોર્ટની બહાર બંધાતા 'પરસેપ્શન' પરથી કેસોનો નિર્ણય આવતો નથી, પરંતુ પુરાવા, હકીકત અને દલીલોના 'પરફેક્શન'ના આધારે જ અદાલતો નિર્ણય કરતી હોય છે.
ઘણાં રાજનેતાઓ પર આક્ષેપો થાય કે કોર્ટમાં ચાર્જશીટ મૂકાય, કે તરત જ પોતે જે હોદ્દા પર હોય તે હોદ્દા પરથી 'નૈતિક્તા'ના આધારે રાજીનામું ધરી દેતા હોય છે, અને તેવું આઝાદી પછી થતું આવ્યું છે, પરંતુ હવે જેલમાં ગયા પછી કે જેલમાં હોવા છતાં 'બીજા નેતાઓ સામે ષડ્યંત્રો થતા અટકાવવા'નો ઉદ્દેશ્ય દર્શાવીને રાજીનામું નહીં આપતા કોઈ બંધારણીય હોદ્દા પર ચિટકી રહેવાનો નવો ટ્રેન્ડ પણ નીકળ્યો છે. બીજી તરફ વિરોધીઓને સાચા-ખોટા કેસોમાં ફસાવી દેવાના ષડ્યંત્રો વધી રહ્યા હોવાના આક્ષેપો પણ થતા રહેતા હોય છે, તયારે દેશને હવે અન્ના હજારે, જયપ્રકાશ નારાયણ અને ગાંધીજી જેવા 'બિનરાજકીય રાજનીતિ'ના પથદર્શકોની જરૂર છે, તેમ નથી લાગતું?
અદાલતો જ્યારે પોતાની તરફેણમાં નિર્ણય આપે, ત્યારે 'દેશમાં હજુ ન્યાયતંત્ર જિવંત છે, અને અદાલતે બંધારણીય સુરક્ષા આપી છે, તેવી વાતો થાય, અને જ્યારે અદાલતોમાં પોતાની વિરૂદ્ધમાં નિર્ણય આવે, ત્યારે તેમાં પ્રતિસ્પર્ધી પક્ષોનું ષડ્યંત્ર અને શાસનની તાનાશાહી દેખાય, ત્યારે સવાલ એ ઊઠે કે એક જ અદાલતના નિર્ણયોને જુદી જુદી રીતે કેવી રીતે મુલવી શકાય? કાં તો અદાલતો-ન્યાયતંત્રો બંધારણીય સુરક્ષા કરે છે તે હકીકત છે, અથવા તો નથી કરતી, તે બેમાંથી એક જ સત્ય હોઈ શકે, અને ભારતમાં ઉચ્ચ ન્યાયતંત્રોએ હંમેશાં બંધારણ અને લોકતંત્ર તથા નાગરિકોના હક્કોની સુરક્ષા જ કરી છે, તે નિર્વિવાદ હકીકત છે.'
પ્રાથમિક શિક્ષણની એક વાર્તા ઘણી જ પ્રચલિત છે. જેમાં ઘણાં પ્રયત્નો કરવાછતાં અને ઊંચા ઊંચા કૂદકા મારવા છતાં જ્યારે દ્રાક્ષને આંબી શકાય નહીં, ત્યારે 'છી...છી... આ દ્રાક્ષ તો ખાટી છે', તેવું કહીને ચાલતી પકડતુ પ્રાણી ભોયે પડ્યા પછી પણ ટંગડી ઊંચી રાખવા જેવી માનસિક્તા ધરાવતું હોય છે. ઘણાં રાજનેતાઓ પણ આવું જ કરતા હોય છે, ખરૃં કે નહીં?
જનતા, સંગઠન અને સત્યની તાકાત ઘણી જ વિરાટ હોય છે. ભારતમાં મતદારો પોતાના ખિસ્સામાં જ છે અને ગાડરિયા પ્રવાહની જેમ જે તરફ વાળો, તે તરફ વળી જાય છે, તેવું માનનારા ભૂલ કરે છે. આઝાદી પછી રાજાશાહી-સામંતશાહીના શાસનથી ટેવાયેલી દેશની જનતાને લોકતંત્રની મૂળ ભાવનાઓને સમજતા, પચાવતા ભલે વાર લાગી હોય, પરંતુ હવે દેશની ઓછું 'ભણેલી' પણ ઘણુ બધું 'ગણેલી' જનતા પુખ્ત થઈ ગઈ છે, અને અહમ્ના ગગનમાં ઊડતા નેતાઓને જ્યારે ઈચ્છે ત્યારે જમીન પર લાવી શકવાની તાકાત ધરાવે છે, ખરૃં કે નહીં?
સાવ સીધી-સાદી અને સરળ ભાષામાં કહીએ તો રાજનીતિ હોય કે અર્થકારણ, વ્યાપાર-ઉદ્યોગ હોય કે સેવાક્ષેત્રો હોય, પક્ષ હોય કે વિપક્ષ હોય, 'પરસેપ્શન'ને તદ્ન અવગણી શકાય નહીં, પરંતુ પરસેપ્શન્સના આધારે જ આગળ પણ વધી શકાય નહીં. જો 'પરફેક્શન' નહીં હોય તો સફળતાની ઊંચી ઊડાન ભર્યા પછી પણ અચાનક 'ક્રેશ' થઈને જમીન પર વેરણછેરણ થઈને પછડાવું પડી શકે છે. હવે લોકો પરસેપ્શન્સમાં નહીં, પરંતુ 'પરફેક્શન'માં જ વિશ્વાસ ધરાવતા થયા છે, તે નક્કર હકીકત તમામ ક્ષેત્રના માંધાતાઓ તથા નવોદિતોએ પણ સમજી લેવી પડે તેમ છે.
ઘણાં લોકોને 'પૂર્વ ગ્રહ' કરતા'યે વધુ પોતાનો 'કદાગ્રહ' આડે આવતો હોય છે. સબ-ઓર્ડિનેટ અથવા આસિસ્ટન્ટ પોતાથી કોઈ બાબતે હોંશિયાર હોઈ શકે, તે નક્કર હકીકત ઘણી વખત 'બોઝ'ને ગળે ઉતરતી જ નથી, અને તેના કારણે જ ઘણી વખત કંસારના બદલે થુલુ રંધાઈ જતું હોય છે, ખરૃં કે નહીં?... સમજદાર કો ઈશારા બહોત...!!
વિનોદ કોટેચા
જો આપને આ પોસ્ટ ગમી હોય તો શેર કરો...
Follow us: આ જ પ્રકારની બીજી પોસ્ટ માટે અમારી એપ ડાઉનલોડ કરો.
Android: https://rb.gy/surhtv
Apple ios: https://rb.gy/cee4r9
Social Media
ફોટો સ્ટોરી માટે અમારા ઇન્સ્ટાગ્રામ પેઈજને ફોલ્લો કરો
https://www.instagram.com/nobatdaily?r=nametag
વિડિયો માટે અમારી યુ-ટ્યૂબ ચેનલને સબસ્ક્રાઈબ કરો
ઓલિમ્પિક અને પેરાલિમ્પિકમાં ભારતીય ખેલાડીઓ અને એથ્લેટ્સની વિજયયાત્રા અને તવારીખ...
ખેલજગત અને રાજનીતિમાં સમાનતા શું છે? કેટલાક ખેલાડીઓની રાજકીય સફર...
ખેલાડી જ્યારે મેદાનમાં ઉતરે, ત્યારે તે પૂરી તાકાતથી રમે છે અથવા પરફોર્મન્સ કરે છે, અને તે સમયે તે પોતાનું અસ્તિત્વ ભૂલીને માત્ર ને માત્ર ખેલાડી જ બની જતો હોય છે. આપણી ટીમના ઘણાં ખેલાડીઓ વિવિધ નોકરી-વ્યવસાયો તથા અન્ય ક્ષેત્રે પણ મહત્ત્વપૂર્ણ ભૂમિકા અદા કરતા જ હશે, પરંતુ જ્યારે તેઓ દેશનું પ્રતિનિધિત્વ કરીને આંતરરાષ્ટ્રીય કક્ષાએ સ્પર્ધા કે ખેલના મેદાનમાં ઉતરતો હોય છે, ત્યારે તે પોતાના દેશના ગૌરવને કેન્દ્રમાં રાખીને જ પોતાની જાતને નિચોવી નાંખતો હોય છે. આઝાદી પહેલા અને પછી સંખ્યાબંધ ભારતીય ખેલાડીઓએ વિશ્વમાં ભારતનો ડંકો વગાડ્યો છે, અને એ જ ખેલાડીઓએ ખેલજગત ઉપરાંત પણ વિવિધ ક્ષેત્રે ઝળહળતી સેવાઓ મેળવી છે અને સેવાક્ષેત્ર તથા માનવતાના ક્ષેત્રે પણ પૂર્ણપણે યોગદાન આપ્યું હોય તેવા સંખ્યાબંધ દૃષ્ટાંતો મોજુદ છે. ખેલાડીઓ પોતાના દેશનો ડંકો આખી દુનિયામાં વાગે, તેને પ્રાયોરિટી આપે છે, અને પછી પોતાની વ્યક્તિગત સિદ્ધિઓની ઝંખના કરતો હોય છે.
ઓલિમ્પિકમાં ભારતીય એથ્લેટ્સને જેટલા મેડલ્સ મળ્યા, તેના કરતા વધુ મેડલ્સ પેરાલિમ્પિકમાં મળ્યા, તેની ચોતરફ ચર્ચા છે અને વિવિધ તારણો પણ નીકળી રહ્યા છે. બન્ને સ્પર્ધાઓમાં એક વાત સામાન્ય છે કે, બન્ને સ્પર્ધાઓમાં ભારતીય ખેલાડીઓ-એથ્લેટ્સે તનતોડ મહેનત પણ કરી હતી, અને પૂરી ઈચ્છાશક્તિથી સ્પર્ધામાં ભાગ લીધો હતો. કોઈપણ ખેલ કે સ્પર્ધામાં હાર-જીત કોમન (સામાન્ય) છે, મહત્ત્વનું એ છે કે પૂરી તાકાતથી સ્પર્ધા કરી હોય, અને તેમાં એક પણ ભારતીયે પાછીપાની કરી નથી, અને તેથી જ કહેવાય છે કે મન હોય તો માળવે જવાય...
વિશ્વકક્ષાની ખેલસ્પર્ધાઓમાં ભાગ લેવો અને ઈન્ટરનેશનલ ગ્રાઉન્ડ્સ પર જઈને પરફોર્મન્સ કરવું, એ જ સૌથી પહેલું અને સૌથી મહત્ત્વપૂર્ણ ગૌરવ છે, અને તેમાં ચૂસ્ત નિયમોનું પાલન કરીને મેડલ્સ મેળવવાના જી-તોડ પ્રયાસો કરવા, તે જ ગરિમાપૂર્ણ ગણાય, સાચી વાત જ છે ને?
આઝાદી પછી ઓલિમ્પિકનો ભારતીય ઈતિહાસ
વર્ષ ૧૯૪૭ માં ભારત આઝાદ થયું, તે પછી અત્યાર સુધી ભારતે ૧૯ ઓલિમ્પિક્સમાં ભાગ લીધો છે. વર્ષ ૧૯૪૮ માં લંડનમાં યોજાયેલા ઓલિમ્પિકમાં ભારતના ૮૬ ખેલાડીઓએ પહેલી વખત ભાગ લીધો હતો, પરંતુ માત્ર એક ગોલ્ડ મેડલ હોકીમાં મળ્યો હતો. તે સમયે ભારતીય ફૂટબોલ ટીમે પણ ઓલિમ્પિક સ્પર્ધામાં ભાગ લીધો હતો.
તે પછી વર્ષ ૧૯પર માં હેલસિંકીમાં યોજાયેલા ઓલિમ્પિકમાં ૬૪ ભારતીય એથ્લેટ્સે ભાગ લીધો હતો અને ફ્રી સ્ટાઈલ રેલસર કે.ડી. જાધવે કાંસ્ય પદક મેળવ્યો હતો. આઝાદી પછી કોઈ ભારતીયે વ્યક્તિગત મેડલ ઓલિમ્પિકમાં મેળવ્યો હોય, તે આ પહેલી ઘટના હોઈ, દેશભરમાં ખુશી મનાવાઈ હતી. તે ઉપરાંત ભારતીય હોકી ટીમે ફરીથી હોકીમાં ઓલિમ્પિકમાં ગોલ્ડ મેડલ મેળવીને દુનિયામાં ભારતીય હોકી કુશળતાનો ડંકો વગાડી દીધો હતો. આ ઓલિમ્પિકમાં ૧૭ વર્ષની ઉંમરમાં જ નિલિમા ઘોષે ૧૦૦ મીટર સ્પ્રિંટ અને હર્ડલ્સ રેસમાં ભાગ લઈને ભારતીય નારી શક્તિનો પરિચય આપ્યો હતો, અને તેની વિશ્વકક્ષાએ નોંધ લેવાઈ હતી.
વર્ષ ૧૯પ૬ માં મેલબોર્નમાં યોજાયેલા ઓલિમ્પિકમાં ભારતે ૪૯ એથ્લેટ્સને મોકલ્યા હતાં, જેમાં સમાવિષ્ટ ભારતીય ફૂટબોલ ટીમ થોડા અંતરે જ કાંસ્યપદક ચૂકી ગઈ હતી અને ચોથા ક્રમે રહી હતી, પરંતુ આ ઓલિમ્પિકમાં ભારતે એક ગોલ્ડ મેડલ જરૂર મેળવ્યો હતો.
વર્ષ ૧૯૬૦મા રોમમાં યોજાયેલા ઓલિમ્પિકમાં મિલ્ખાસિંહ ૪૦૦ મીટરના ઈવેન્ટમાં કાંસ્ય પદક જરાકમાં ચૂકી ગયા હતાં, પરંતુ ભારતીય ટીમે હોકીમાં સિલ્વર મેડલ જીત્યો હતો. તે પછી ભારતીય ટીમે વર્ષ ૧૯૬૪ માં એક ગોલ્ડ મેડલ્સ, વર્ષ ૧૯૬૮ અને ૧૯૭ર માં માત્ર કાંસ્યપદક જ પ્રાપ્ત થતા દેશભરમાં નિરાશા ફેલાઈ ગઈ હતી. વર્ષ ૧૯૭૬ માં તો એક પણ મેડલ મળ્યો નહીં, અને વર્ષ ૧૯૮૦ માં માત્ર હોકીમાં જ ગોલ્ડ મેડલ મળ્યો હતો. તે પછી વર્ષ ૧૯૮૪, ૧૯૮૮ ને ૧૯૯ર માં ભારતીય ખેલાડીઓને માત્ર નિરાશા જ હાથ લાગી હતી અને ખાલી હાથે પાછા આવવું પડ્યું હતું. ભારતીય ટીમે જાણે સદંતર નિષ્ફળ રહેવાનો ઓલિમ્પિકના ભારતીય ઈતિહાસમાં હેટ્રીક મારીને નેગેટીવ રેકોર્ડ નોંધાવ્યો હતો, જો કે વર્ષ ૧૯૯૬માં એટલાન્ટા ઓલિમ્પિકમાં લિએન્ડર પેસએ ટેનિસમાં પુરુષોની સિંગલ્સ મેચમાં કાંસ્યપદક જીતીને ભારતને ફરીથી ઓલિમ્પિકમાં ગૌરવ અપાવ્યું હતું. તે પછી વર્ષ ર૦૦૦માં સિડની ઓલિમ્પિકમાં કર્ણમ પલ્લેશ્વરીએ વેટલિફ્ટીંગમાં કાંસ્યપદક જીત્યો હતો, અને કોઈ મહિલા ભારતીય એથ્લેટની આ પહેલી સફળતા હતી.
વર્ષ ર૦૦૪માં એથેન્સમાં ૭૩ ભારતીય એથ્લેટ્સ ગયા હતાં. પુરુષોના ટ્રેપ ઈવેન્ટમાં રાજ્યવર્ધનસિંહ રાઠૌરે સિલ્વર મેડલ મેળવ્યો હતો. ભારતીય ટીમમાં કોઈ ખેલાડીઓએ પ્રથમ સિલ્વર મેડલ ઓલિમ્પિકમાં મેળવ્યો હતો.
બેઈજીંગમાં વર્ષ ર૦૦૮ માં ઓલિમ્પિકમાં ભારતને એક ગોલ્ડ મેડલ અને બે કાંસ્યપદક મળ્યા, ત્યારે તો દેશભરમાં ખુશીની લહેર દોડી ગઈ હતી. અભિનવ બિન્દ્રાએ ૧૦ મીટર એર રાયફલ્સ ઈવેન્ટમાં વ્યક્તિગત ગોલ્ડ મેડલ મેળવ્યો હતો. તે ઉપરાંત કુશ્તીમાં સુશિલકુમાર અને વિજેન્દરસિંહે કાંસ્ય મેડલ મેળવ્યા હતાં. તે પછી ર૦૧ર માં રિયો ઓલિમ્પિકમાં ૧૧૭ ભારતીય એથ્લીટ્સે ભાગ લીધો, પરંતુ ભારતને માત્ર ર મેડલ મળ્યા હતાં, જેમાં પી.વી. સિંધુ અને સાક્ષી મલિકનો સમાવેશ થાય છે.
વર્ષ ર૦૧૬ ના ઓલિમ્પિકમાં ભારતે શાનદાર પ્રદર્શન કર્યું હતું અને ટોક્યોમાં એક ગોલ્ડ, બે સિલ્વર અને ચાર કાંસ્યપદક સહિત કુલ ૭ મેડલ્સ મેળવીને વિશ્વમાં ભારતનો ડંકો વગાડયો હતો. તે ઉપરાંત ૪૧ વર્ષ પછી ભારતીય હોકી ટીમને પણ મેડલ મળ્યો હોવાની સિદ્ધિ નોંધપાત્ર રહી હતી.
વર્ષ ૨૦૨૦માં ટોક્યો ઓલિમ્પિકમાં ભારતે જોરદાર પુનરાગમન કર્યું હતું અને પાંચ સ્વર્ણપદક એટલે કે ગોલ્ડમેડલ, ૮ રજત પદક અને ૬ કાંસ્યાપદક મેળવ્યા હતા. દેશભરમાં ગૌરવ અને ખુશીની લાગણી ફેલાઈ હતી અને દેશભરમાં વિજેતા મેડલીસ્ટ એથ્લેટ્સનું ભવ્યાતિભવ્ય ધમાકેદાર સ્વાગત પણ થયું હતું. વર્ષ ૨૦૨૦માં પી.વી. સિંધુએ કાંસ્ય, રવિકુમાર દહિયાએ રજત, ભારતીય હોકી ટીમે કાંસ્ય, બજરંગ પુનીયાએ કાંસ્ય, નિરજ ચોપરાએ ભાલા ફેંકમાં ગોલ્ડ મેડલ મેળવ્યો હતો. વર્ષ ૨૦૨૦માં ભારતે ૫૪ એથ્લેટ્સ મોકલ્યા હતા અને ૧૯ મેડલ મેળવ્યા હતા.
વર્ષ ૨૦૨૪માં તાજેતરમાં જ ભારતે ફરીથી નોંધપાત્ર સફળતા મેળવી હતી અને પાંચ કાસ્ય અને એક રજતપદક જીત્યો હતો. જો કે, વર્ષ ૨૦૨૦ની સરખામણીમાં આ વખતે ઘણાં ઓછા મેડલ્સ મળ્યા હતા અને તેને લઈને ઘણાં બધા વિશ્લેષણો પણ થયા છે અને તારણો પણ નીકળી રહ્યા છે. આમ, ભારતની ઓલિમ્પિકની આઝાદી પછીની યાત્રા ઉતાર-ચઢાવવાની રહી છે.
પેરાલિમ્પિકનો ઈતિહાસ
પેરાલિમ્પિકની શરૂઆત વર્ષ ૧૯૬૦માં રોમથી થઈ હતી. પરંતુ ભારતે વર્ષ ૧૯૬૦ અને વર્ષ ૧૯૬૪ના પેરાલિમ્પિકમાં ભાગ લીધો નહોતો. ૧૯૬૮માં તેલ અવીવમાં પેરાલિમ્પિકનું આયોજન થયું હતું જેમાં ભારતને કોઈ મેડલ મળી શક્યો નહતો. વર્ષ ૧૯૭૨માં ભારતને પેરાલિમ્પિકમાં પ્રથમ ગોલ્ડમેડલ મળ્યો હતો.
હકીકતમાં ૧૯૪૮માં સર લુડવિગ ગુટ્ટમને ઈંગલેન્ડના સ્ટોક મૈડેવિલેમાં કરોડરજ્જુમાં ઈજા સાથે વિશ્વયુદ્ધના ૧૬ દિગ્ગજોની એક ખેલ સ્પર્ધા યોજી હતી. તે પછી દિવ્યાંગો માટે અલગથી વિશ્વકક્ષાની સ્પર્ધાઓનો કોન્સેપ્ટ વિચારાયો હતો અને ઓલિમ્પિક પછી તે જ શહેર કે દેશમાં પેરાલિમ્પિકની સ્પર્ધાઓ યોજાતી રહી છે. આ સ્પર્ધામાં દુનિયાના દોઢસોથી વધુ દેશો ભાગ લે છે. ૧૯૬૦થી અત્યાર સુધીમાં ૧૭ પેરાલિમ્પિક સ્પર્ધાઓ યોજાઈ છે.
પેરાલિમ્પિકમાં ભારતે મેળવેલા કુલ મેડલ્સ
પેરાલિમ્પિકમાં તાજેતરની પેરિસની સ્પર્ધાઓમાં ભારતે ૨૯ મેડલ્સ મેળવ્યા છે. અત્યાર સુધીમાં ભારતનો આ શ્રેષ્ઠ દેખાવ છે. ભારતે ૧૯૬૦થી અત્યાર સુધીની પેરાલિમ્પિક સ્પર્ધાઓ પૈકી ૧૨મા ભાગ લીધો છે જેમાં ભારતે ૧૬ ગોલ્ડમેડલ્સ, ૨૧ રજતપદક અને ૧૩ કાંસ્યપદક સહિત કુલ ૬૦ મેડલ્સ મેળવ્યા છે. પેરાલિમ્પિકમાં ભારતીય એથ્લેટ્સે કરેલા દેખાવો ભારતની ગરિમા તો વધારી જ છે આવો સાથ દિવ્યાંગો સહિત તમામ એથ્લેટ્સને પ્રેરણા પૂરી પાડી છે.
૧૯૬૫ના ભારત-પાક. યુદ્ધમાં આગવી ભૂમિકા ભજવનાર મુરલીકાંત પેટકરે ૧૯૭૨ના હીન્ડનબર્ગનો સ્પર્ધા એડમાં પ્રથમ ભારત માટે ગોલ્ડમેડલ મેળવ્યો હતો. તે પછી તો અનેક ભારતીય એથ્લેટ્સે પેરાલિમ્પિકમાં ઝળહળતી સફળતાઓ મેળવીને 'મન હોય તો માળવે જવાય'ની ઉક્તિ સિદ્ધ કરી છે. આ લેખ માત્ર ઉપલબ્ધ માહિતી પર આધારીત છે અને એથ્લેટ્સને સમર્પિત છે જેમાં કોઈ ક્ષતિ રહી ગઈ હોય તો પણ આ લેખમાંથી પ્રેરણા મેળવીને જીવનમાં હંમેશાં હિંમતપૂર્વક આગળ વધવાનું પથદર્શન તો અવશ્ય થશે જ.
... મેરા ભારત મહાન...
ખેલાડી બન્યા રાજનેતા.. પહેલવાનો મેદાનમાં
તાજેતરમાં વિનેશ ફોગાટ અને બજરંગ પુનિયા રાજનીતિમાં જોડાયા અને ચૂંટણી જંગમાં જુદી જુદી ભૂમિકા ભજવવાના છે તેવી જ રીતે જામનગરના વતની અને વર્તમાન મહિલા ધારાસભ્ય શ્રીમતી રિવાબા જાડેજાના પતિ ક્રિકેટમાં ઝળહળતી સિદ્ધિઓ મેળવ્યા પછી હવે રાજનીતિમાં પ્રવેશ્યા છે ત્યારે કેટલાક ખેલાડીઓ તથા એથ્લેટ્સોએ આ પહેલા પણ રાજકારણમાં ઝંપલાવ્યું હતું તેનું વિહંગાવલોકન કરીએ. જો કે, કેટલાક મુખ્ય ચહેરાઓની જ અહીં સંક્ષિપ્ત ચર્ચા થઈ શકી છે.
ઓલિમ્પિકમાં નિશાનેબાજીમાં મેડલ મેળવનાર રાજ્યવર્ધનસિંહ સાંસદ અને કેન્દ્ર સરકારમાં કેબિનેટમંત્રી બન્યા અને હવે રાષ્ટ્રીય પ્રવકતા છે. હરિયાણાની દીકરી અને રાજસ્થાનમાં પરણેલા કૃષ્ણા પુનિયા અત્યારે રાજસ્થાનના ધારાસભ્ય અને ખેત પરિષદના ચેરમેન રહી ચૂક્યા છે. પોલોના ખેલાડી અશોક ચાંદના રાજ્યના મંત્રીપદ સુધી પહોંચ્યા હતા તો ક્રિકેટર અઝહરૂદ્દિન પણ સાંસદ બન્યા હતા.
તે ઉપરાંત વૈભવ ગેહલોતે પણ ચૂંટણી જંગમાં ઝંપલાવ્યું હતું. જ્યારે ગૌતમ ગંભીર પણ સાંસદ બની ચૂક્યા છે. સૌથી વધુ ચર્ચાસ્પદ ચહેરો નવજયોતસિંહ સિધુ છે, જેઓ ક્રિકેટર, કોમેન્ટેટર અને પ્રખર રાજનેતા તથા પંજાબના મંત્રી તથા સાંસદ રહી ચુક્યા છે.
પી.ટી. ઉષાને ભારતની ઉડનપરી કહેવામાં આવે છે. તેણીને વર્ષ ૨૦૨૨થી રાજ્યસભાના મનોનિત સાંસદ તરીકે નિમણૂક અપાઈ છે તે ઉપરાંત મેરી કોમ પણ રાજ્યસભાના મનોનિત સંસદસભ્ય તરીકે રહી ચૂક્યા છે. સચિન તેંડુલકર પણ માનદ્દ સાંસદ રહી ચૂક્યા છે.
ક્રિકેટર હરભજનસિંહ વર્ષ ૨૦૨૨માં સંસદ સભ્ય બન્યા છે. આ ઉપરાંત સાઈના નેહવાલ, વિજેન્દ્રસિંહ, વાઈચુંગ ભુટીયા, મહમ્મદ કૈફ વગેરે પણ જાણીતા ચહેરા છે. ટૂંકમાં કેટલાક દિગ્ગજ ખેલાડીઓને રાજનીતિ ફળી નથી અથવા ફાવી નથી તો કેટલાક ખેલાડીઓ તો રાજનીતિના પણ અઠંગ ખેલાડી બની ગયા છે. પણ હકીકત છે કે રમત-ગમત, વ્યાયામ અને નિશાનબાજી વગેરે જાહેરમાં રમાય છે, પરંતુ રાજનૈતિક ખેલ તો જાહેરમાં જુદી રીતે અને પડદા પાછળથી જુદી રમાતો હોય છે!
ખેલાડીઓના સામાન્ય રીતે ખેલદિલી, સાહસ અને પારદર્શકતા સ્વાભાવિક રીતે જ ભરપુર હોય છે અને તેથી જ રાજનીતિમાં ખેલાડીઓ આવે તો તેનો ફાયદો રાજનીતિને વધુ થતો હોય છે. સિક્કાની બીજી બાજુ એવી છે કે નિવૃત્ત ખેલાડીઓ રાજનીતિમાં ઝળહળતી સફળતા જરૂર મેળવી શકે છે પરંતુ નિવૃત્ત રાજનેતા સફળ ખેલાડી બને તેવી સંભાવના નહીંવત હોય છે ખરૃં કે નહીં?
રાજનીતિને ખેલોમાં સમાવો
ખેલજગતમાં ઘણી રમત-ગમતો, એથ્લેટિક્સ, અંગ કસરત, સાહસ, પર્વતારોહણ, તરણ, અવરોધ દોડ, કાર રેલી, સાયકલ રેલી, ઘોડારેસ જેવી અનેકાનેક રમતો તથા પ્રવૃત્તિઓ સામેલ હોય છે પરંતુ રાજકારણ તો પોતે જ એક 'ખેલ' અથવા 'ખેલો નો રાજા' બની ગયું છે. રાજનેતા જે ખેલ ખેલે, તેવો છૂપો ખેલ કદાચ કોઈ પણ સફળ ખેલાડી કે ગોલ્ડમેડાલીસ્ટ ખેલાડી પણ ખેલી શકે નહીં.
રાજનીતિમાં ચતુરાઈ ખૂબજ જરૂરી હોય છે. ગામડાથી લઈને ગ્લોબ સુધી રાજનીતિના ખેલમાં જરા પણ ચૂક્યા તો ઘણો જ મોટો પરાજય થતો હોય છે. ખેલાડીઓને તો માત્ર પ્રતિસ્પર્ધા સામે જ જીતવાનું હોય છે પરંતુ રાજનેતાઓએ તો લોકોનો વિશ્વાસ જીતીને પાર્ટી-સરકાર કે વિપક્ષમાં કોઈને કોઈ ભૂમિકા અદા કરવાની હોય છે. કોઈપણ ખેલમાં રાજનીતિ ન હોવી જઈએ અને રાજકારણ અણીશુદ્ધ હોવું જોઈએ જેમાં 'ખેલા' ન થવા જોઈએ પરંતુ હકીકતમાં તો ખેલાડીઓ અને રાજનેતાઓ બંનેનું પોતપોતાની રીતે મહત્ત્વ ઘણું જ છે અને બંનેની સફળતાઓ દેશ માટે ઉપયોગી બનતી હોય છે તેમ કહી શકાય ...?
વિનોદ કોટેચા
જો આપને આ પોસ્ટ ગમી હોય તો શેર કરો...
Follow us: આ જ પ્રકારની બીજી પોસ્ટ માટે અમારી એપ ડાઉનલોડ કરો.
Android: https://rb.gy/surhtv
Apple ios: https://rb.gy/cee4r9
Social Media
ફોટો સ્ટોરી માટે અમારા ઇન્સ્ટાગ્રામ પેઈજને ફોલ્લો કરો
https://www.instagram.com/nobatdaily?r=nametag
વિડિયો માટે અમારી યુ-ટ્યૂબ ચેનલને સબસ્ક્રાઈબ કરો
કેવી થઇ છે રસોઈ?
મારા વાચકોની સા.બુ. જબરજસ્ત છે. ટાઇટલ વાચીને જ નક્કી કરી નાખ્યું હશે કે વિષયમાં પતિ-પત્નીની બાંકા જીકી હશે. ભણેલા-ગણેલાને ખ્યાલ હશે કે કોઈપણ વસ્તુની શંકા હોય ત્યારે જ પ્રશ્ન ઉદ્ભવે. અને એક વસ્તુ સનાતન સત્ય છે કે પ્રશ્ન પૂછનાર ક્યારેય સલવાણો નથી. રોજ કોઈપણ જાતની ફરીયાદ વગર મૂંગા મોઢે નીચી મૂંડી કરી અને તમે કોળીયા ભરી લેતા હો, શાંતિથી ગળચી લેતા હો પરંતુ તમને પીરસનાર તમારી ધર્મ પત્નીની આંખમાં એક પ્રશ્ન કાયમ ડોકાતો હોય, 'કેવી લાગી રસોઈ'? તમે પણ મીંઢા થઈ આંખોથી જ સારો જવાબ આપવાનો પ્રયત્ન કરતા હો. એમાં પણ જો બોલી ને પૂછે 'કેમ આજે રસોઈ કેવી છે' એટલે તરત જ પુરુષને ઉધરસ ચઢી જાય અને સુફિયાણી વાતો કરવા માંડે કે 'જમતા જમતા ન બોલાય અન્ન શ્વાસનળીમાં ચાલ્યું જાય', આમ પ્રયત્નપૂર્વક જવાબથી પીછો છોડાવે.
ચુનિયાને કાયમ કોરોનાનું એક લક્ષણ ઘર કરી ગયું છે. તેને સ્વાદમાં ખબર નથી પડતી થાળીમાં પીરસાય એટલે સીધું પેટમાં પધરાવવાનું, નાની મોટી જગ્યા વધી હોય તો એ પ્રમાણે ડિમાન્ડ મુકવાની. વિચાર કરો ક્યારેક એ મુશ્કેલીમાં આવી જાય તો પ્રશ્ન કેવો તીવ્રતાથી પૂછાયેલો હશે. ચુનિયાએ સાચો જવાબ આપવાનો પ્રયત્ન કર્યો. છેલ્લા બે દિવસથી મારા ઘરે જમે છે જલ્દી સમાધાન નહીં થાય તો મારું વાર્ષિક બજેટ ત્રિમાસિક થઈ જશે તેવું મને લાગી રહ્યું છે એટલે શાંતિથી બેસાડી અને આજે સમજાવવાનો પ્રયત્ન કરવાનો છું.
સાંજે જમવા પહેલા મેં તેને બેસાડી અને કહ્યું કે, 'પત્ની ૩૬૫ દિવસ તમને જમાડે બે સારા શબ્દોની અપેક્ષા પણ રાખે. ભલે તારાથી સાચા વખાણ ન થાય પરંતુ સારા વાક્યો બોલતા શીખી જા તો આજીવન ભાણેથી ગરીબ નહીં રહે'. મને કહે મિલનભાઈ આટલા વર્ષોથી મને એમ હતું કે મારી જીભમાં સ્વાદ ગ્રંથી જ નથી. આ ત્રણ દિવસથી તમારે ઘરે જમ્યો ત્યારે મને એવું લાગે છે કે સાવ એવું નથી વાંક ક્યાંક રસોઈનો છે. મેં તરત જ વાત વાર્તા કહ્યું કે પારકી થાળીમાં લાડુ મોટો જ લાગે પરંતુ એ બધું ભુલી અને કાલે સવારે તારી સામે થાળી પીરસાય એટલે વખાણ કરજે. ચુનિયાએ ફરી મારા ઘેર પાટલો મંડાય કે ન મંડાય એ ગણતરીએ તે દિવસે રાત્રે ખાધુ નહીં પરંતુ ખાતર પાડયું. સંસારની માસ્ટર કી લઈ હરખાતો ઘેર ગયો.
બીજા દીવસે સાંજે હું હજુ લેખ લખવાની તૈયારી કરતો હતો ત્યાં કપાયેલો પતંગ ગોથા ખાતો કોઈકના ધાબા પર પડે તેમ ચુનિયો મારા ઘરમાં આવી અને પડ્યો. રાતનું ભોજન મારી સાથે જ છે એવું જણાવ્યું. વિગત અનુસાર ચુનિયાએ જમવાનું પીરસાયું અને રોટલી, શાક, દાળના બે મોઢે વખાણ કર્યા અને અક્કરમીનો પડિયો કાણો, આજે રસોઈ સાળીએ બનાવેલી સાળી તો શરમાઈને ઢગલો થઈ ગઈ પણ ભાભી કેમેય શાંત નથી થયા. પાણીના જુના પાઇપમાં એક કાણુ ટેપ મારીને સાંધો ત્યાં બીજાં બે કાણા પડે એમ ચુનિયાના જીવનમાં શાંતિ? શાંતિ પછી જ આવશે. ફરી ફાયર બ્રિગેડની જેમ અગ્નિશમન કર્યુ.
આમ જુઓ તો પુરૂષ કયારેય મૃદુ સ્વરમાં વાત કરી જ નથી શકતો. કોઈની ટીકા પણ એવી રીતે કરો કે સામે વાળો ગોટે ચડી જાય. શાક પીરસાય અને 'કેવું છે'? એવું વખાણની અપેક્ષાએ પૂછવામાં આવે ત્યારે આમ વર્તવું,'' આજકાલ મીઠું બરાબર નથી આવતું ખારાશ વધઘટ થતી રહે છે જો ને આજ ખારાશવાળો ભાગ વધુ પડી ગયો છે. આપણે મીઠુ બદલી નાખીએ. આવુ શાક મહેમાન આવે ત્યારે ન બનાવતી બધા મહેમાન ખાસ ન હોય એટલે આટલું બધું લસણ, ડુંગળી, મસાલા નાખી ખોટા મોટા ન કરવાં તેલના પ્રમાણમાં હું શાક ઓછું લઈ આવ્યો સોરી પણ બીજીવાર ધ્યાન રાખીશ અને હું તો કહું છું ફરી કયારેય આવુ શાક ન બનાવતી ખોટી નજરાઈ જઈશ''. એકાદ વાનગીમાંથી તો છૂટકારો મળે જ. બહાર જમવાનુ હોય અને બે પેટ કરી ઓનાળ્યું હોય પછી આકુળ વ્યાકુળ થતા હોય તો પણ બહારના ભોજનના વખાણ ન કરવાં પરંતુ ઘરવાળીને રાજી કરવા કહી જ દેવુ કે, 'બહાર થોડુક ખાઈએ ત્યાં પેટ ભારે થઇ જાય છે તારા જેવી રસોઈ કેમ નહીં બનતી હોય?'
જે દિવસ ભોજનમાં પરમાણુ અખતરા જેમ પ્રયોગરૂપી ધડાકો થવાનો હોય તે દીવસે કામ વગર બહાર ટલ્લા મારી રખડી ભટકી ઘરે મોડા જાવું. ઘરના બધાએ વાનગી આરોગી લીધી હોય પછી તેમના રીએકશન જોઇ જમવા બેસવું. ઘરે ઉંધીયું બનાવેલું. ઊંધિયામાં ભીંડો જોઈ મને આશ્ચર્ય તો થયું પરંતુ અમારી શેરીમાં રહેતા જગ્યા રોકાણ ખાતાના ઇન્સ્પેક્ટર ભરત ભારાડીની મહેનતને કારણે ચાર-પાંચ ઘેર શાક આવેલું અને નેઠે પાડવાનું હતુ. કોઇપણ વ્યક્તિ ખાવાની બાબતે કયારેય પુછે કે કેવું લાગ્યુ? તો તેને વખાણ જ સાંભળવા હોય એ નક્કી જ હોય છે સાચવી લ્યો તો બીજી વખત આમંત્રણ મળે.
વિચારવાયુઃ પતિઃ તારી રોટલી બા જેવી કુણી નથી થાતી.
પત્નીઃ તમે બાપુજી જેવો લોટ બાંધતા શીખી જાવ.
મિલન ત્રીવેદી
જો આપને આ પોસ્ટ ગમી હોય તો શેર કરો...
Follow us: આ જ પ્રકારની બીજી પોસ્ટ માટે અમારી એપ ડાઉનલોડ કરો.
Android: https://rb.gy/surhtv
Apple ios: https://rb.gy/cee4r9
Social Media
ફોટો સ્ટોરી માટે અમારા ઇન્સ્ટાગ્રામ પેઈજને ફોલ્લો કરો
https://www.instagram.com/nobatdaily?r=nametag
વિડિયો માટે અમારી યુ-ટ્યૂબ ચેનલને સબસ્ક્રાઈબ કરો
દેશમાં સંસદસભ્યો અને ધારાસભ્યો માટે લઘુતમ શૈક્ષણિક લાયકાત જરૂરી ખરી?
ડો. રાજેન્દ્રપ્રસાદ અને ડો. સર્વપલ્લી રાધાકૃષ્ણનનું સ્વપ્ન સિદ્ધ થશે?
તાજેતરમાં પંજાબ-હરિયાણા હાઈકોર્ટે એક કેસની સુનાવણી દરમિયાન મહત્ત્વપૂર્ણ ટિપ્પણી કરી હતી. અદાલતે દેશના પ્રથમ રાષ્ટ્રપતિ ડો. રાજેન્દ્રપ્રસાદને યાદ કરીને ધારાસભ્યો-સંસદસભ્યોની શૈક્ષણિક લાયકાતને લઈને મહત્ત્વપૂર્ણ ટિપ્પણી કરી હતી, અને તેના દેશવ્યાપી પડઘા પડ્યા હતાં.
પૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ ડો. રાજેન્દ્રપ્રસાદે દાયકાઓ પહેલા ધારાસભ્યો-સંસદસભ્યોની લઘુતમ શૈક્ષણિક લાયકાતની જરૂર જણાવી હતી. દેશના બંધારણમાં પણ ધારાસભ્યો-સંસદસભ્યોનું મીનીમમ એજ્યુકેશનલ ક્વોલિફિકેશન નક્કી કરાયું નહીં હોવાથી ડો. રાજેન્દ્રપ્રસાદે સંસદસભ્યો અને ધારાસભ્યોની શૈક્ષણિક યોગ્યતાને અનિવાર્ય નહીં કરવા બદલ ખેદ વ્યક્ત કરતા કહ્યું હતું કે કાયદાઓ ઘડનારાઓના બદલે કાયદાનો અમલ કરનારાઓ તથા કાયદાનો અમલ કરવામાં મદદ કરનારાઓની ઉચ્ચ શૈક્ષણિક યોગ્યતા પર ભાર મૂકવામાં આવ્યો છે, તે દુર્ભાગ્યપૂર્ણ છે. ડો. રાજેન્દ્ર પ્રસાદના આ શબ્દોને ટાંકીને અદાલતે કહ્યું હતું કે આઝાદીના ૭પ વર્ષ પછી પણ સંસદસભ્યો-ધારાસભ્યો કે જેઓ વિધાનસભાઓ તથા સંસદમાં કાયદાઓ ઘડે છે, તેની શૈક્ષણિક યોગ્યતાના કોઈ માપદંડ જ નક્કી કરાયા નથી, તે દુર્ભાગ્યપૂર્ણ છે.
હકીકતે એક પૂર્વ ધારાસભ્ય સામેની ગુનાઈત ફરિયાદની સુનાવણી દરમિયાન અદાલતે આ ટિપ્પણી કરી હતી. કેસની સુનાવણી દરમિયાન પંજાબ-હરિયાણા હાઈકોર્ટના જસ્ટિસે ર૬ મી નવેમ્બર ૧૯૪૯ ના દિવસે બંધારણ સભામાં ડો. રાજેન્દ્ર પ્રસાદે કરેલા સંબોધનનો ઉલ્લેખ કરીને કહ્યું હતું કે, કાયદાઓ ઘડનાર કરતા કાયદાનો અમલ કરનારાઓ એટલે કે બ્યુરોક્રેટ્સ અને તેને મદદ કરનાર તાબાના તંત્રોના અધિકારીઓની ઉચ્ચ યોગ્યતાની જોગવાઈઓ પર ભાર મૂકાયો છે, જે યોગ્ય નથી.
આઝાદી મળ્યા પછી અને બંધારણના અમલ પહેલા બંધારણસભામાં થયેલા આ સંબોધનને તે સમયે જ લક્ષ્યમાં લેવાયું હોત, તો આજે ચૂંટાયેલા પ્રતિનિધિઓ પર બ્યુરોક્રેટ્સ હાવી થતા હોવાની અને વાસ્તવિક સત્તાઓ બ્યુરોક્રેટ્સ ભોગવતા હોવાની ચર્ચા થઈ રહી ન હોત, ખરૂ ને?
દેશ આઝાદ થયો, ત્યારે ટોચની નેતાગીરીના મોટાભાગના નેતાઓ હાયર એજ્યુકેટેડ હતાં, પરંતુ મહામુલી આઝાદીની સત્તામાં સામાન્યમાં સામાન્ય નાગરિક પણ યશભાગી બને, તે પ્રકારની ભાવનાથી કદાચ આ મુદ્દે બંધારણસભાએ નરમ વલણ અપનાવ્યું હશે.
જો કાયદાના ઘડનારાઓ જ અલ્પશિક્ષિત હોય, તો કાયદાની સુધારણા, નવા કાયદાઓ બનાવવા કે જુના બિનજરૂરી કાયદાઓ રદ્ કરવાના મુદ્દે સ્વાભાવિક રીતે જ બ્યુરોક્રેટ્સ પર આધાર રાખવો પડે, અને તેમ થાય તો વાસ્તવિક સત્તા બ્યુરોક્રેસીના જ હાથમાં રહેતી હોય છે.
જો કે, ભારતની સંસદમાં ઘણાં ઉચ્ચ શિક્ષણ મેળવેલા, પીએચ.ડી થયેલા અને કાનૂની જાણકાર લોકો પણ ચૂંટાયા છે અને દેશના પ્રખર ધારાશાસ્ત્રીઓ, પૂર્વ ન્યાયવિંદે તથા પૂર્વ સનદી અધિકારીઓ પણ ચૂંટાતા રહ્યા છે, તેવી જ રીતે વિધાનસભાઓમાં પણ હવે શિક્ષિત જનપ્રતિનિધિઓ વધી રહ્યા છે, તેમ છતાં ચૂંટણી લડવા માટે કોઈને કોઈ લઘુતમ શૈક્ષણિક લાયકાત નક્કી તો કરવી જ જોઈએ, તેમ નથી લાગતું?
દર વર્ષે પાંચમી સપ્ટેમ્બરે આપણે ભારતમાં શિક્ષક દિનની ઉજવણી કરીએ છીએ, જ્યારે વિશ્વમાં પાંચમી ઓક્ટોબરે વિશ્વ શિક્ષક દિન મનાવાય છે. ભારતના પૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ ડો. સર્વપલ્લી રાધાકૃષ્ણનનો જન્મ દિવસ પાંચમી સપ્ટેમ્બરે આવતો હોવાથી આપણે ત્યાં દર વર્ષે શિક્ષક દિનની ઉજવણી થાય છે.
ડો. સર્વપલ્લી રાધાકૃષ્ણન રાષ્ટ્રપતિ બન્યા તે પહેલા તેઓ ચેન્નાઈની મદ્રાસ પ્રેસિડેન્સી કોલેજમાં તત્ત્વજ્ઞાનના અધ્યાપક તરીકે સેવાઓ આપી રહ્યા હતાં. ભારતમાં વર્ષ ૧૯૬ર થી દર વર્ષે પાંચમી સપ્ટેમ્બરે શિક્ષક દિન ઉજવવાનું શરૂ થયું હતું. આ દિવસ શિક્ષકો-અધ્યાપકો અને પ્રાધ્યાપકોને સમર્પિત હોય છે.
ડો. સર્વપલ્લી રાધાકૃષ્ણનનો જન્મ પાંચમી સપ્ટેમ્બર ૧૮૮૮ ના તામિલનાડુના નિરૂમાણી ગામમાં થયો હતો. તેઓ આજીવન શિક્ષક હતાં, તેમ કહી શકાય.
તેઓ વર્ષ ૧૯૬ર માં રાષ્ટ્રપતિ બન્યા ત્યારે વિદ્યાર્થીઓ અને મિત્રોએ તેઓનો જન્મ દિવસ ઉજવવાની વિનંતી કરી, ત્યારે તેઓએ પોતાનો જન્મ દિવસ ઉજવાય, તેવી અલગથી ઉજવણી કરવાની ના પાડી હતી, પરંતુ જ્યારે મિત્રો તથા વિદ્યાર્થીઓએ આગ્રહ કર્યો ત્યારે તેઓએ પાંચમી સપ્ટેમ્બરે રાષ્ટ્રીય શિક્ષક દિન તરીકે ઉજવવાનું જણાવી દેશમાં સાક્ષરતા અને શિક્ષણનો વ્યાપ વધારવાની સહમતિ આપી હતી, અને તે પછીથી દર વર્ષે ભારતમાં પાંચમી સપ્ટેમ્બરે રાષ્ટ્રીય શિક્ષક દિનની ઉજવણી થતી રહી છે.
ડો. સર્વપલ્લી રાધાકૃષ્ણન જેવી રીતે દેશમાં શિક્ષણનો વ્યાપ વધારવા પર ભાર મૂકી રહ્યા હતાં, તેવી જ રીતે તે પહેલા દેશના પ્રથમ રાષ્ટ્રપતિ ડો. રાજેન્દ્ર પ્રસાદ કમ-સે-કમ સંસદ અને વિધાનસભા-વિધાન પરિષદો, કે જ્યાં કાયદાઓ ઘડાય છે, ત્યાં જન-પ્રતિનિધિઓની લઘુતમ શૈક્ષણિક લાયકાતની અનિવાર્યતાના આગ્રહી હતાં.
આ દિવસે શ્રેષ્ઠ શિક્ષકોનું સન્માન, ગુરુવંદના, વિદ્યાર્થીઓ અને શિક્ષકોને સાંકળીને વિવિધ કાર્યક્રમો તથા સ્વયં શિક્ષણ પ્રવૃત્તિઓ થતી હોય છે. આ દિવસને ટિચર્સ ડે તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે.
શિક્ષકો દેશના ભાવિ નાગરિકોનું ઘડતર કરે છે અને જ્યાં નોકરી કરતા હોય ત્યાં શિક્ષણેત્તર જનસેવામાં પણ સ્વયંભૂ લાગી જતા હોય છે. ચૂંટણીઓ, વસતિ ગણતરી, રાષ્ટ્રીય સર્વેક્ષણો વગેરે શિક્ષણેત્તર પ્રવૃત્તિઓ શિક્ષકો જ મોટાભાગે સંપન્ન કરતા હોય છે, અને તેથી જ શિક્ષકોનું સમાજમાં આદરણીય સ્થાન હોય છે.
જો વિધાનસભા-લોકસભા-રાજ્યસભામાં તમામ જનપ્રતિનિધિઓ શિક્ષિત હોય તો જ આર્થિક, સામાજિક, સાંસ્કૃતિક, ભૌગોલિક અને વૈજ્ઞાનિક તથા વૈધાનિક બાબતોની તેઓને જાણકારી હોય, તો તમામ સાંસદો કે ધારાસભ્યો દ્વારા વિવિધ ઉપયોગી સૂચનો, અભિપ્રાયો કે પ્રસ્તાવો ગૃહમાં રજૂ થાય, તો કાયદાઓ, ઠરાવો અને સામૂહિક નિર્ણયો વધુ સ્પષ્ટ, લોકલક્ષી અને ખામી કે કચાશ વગરના બને, જેથી આપણો દેશ વધુ મજબૂત બની શકે, તેમ ઈચ્છતા હોઈએ તોઈ આ મુદ્દો હવે 'જનઆંદોલન' બનવો જોઈએ તેમ નથી લાગતું?
પંજાબ-હરિયાણા હાઈકોર્ટમાં થયેલી ચર્ચા અને ટિપ્પણીઓ વાસ્તવમાં દેશના જાગૃત નાગરિકોનો અવાજ છે, કાયદાનો અમલ કરાવનારા ઉચ્ચ અધિકારીઓ માટે હાયર ક્વોલિફિકેશન હોય અને અનેક પ્રકારની આકરી કસોટીઓ તથા પરીક્ષાઓ પાસ કરવી પડતી હોય, ત્યારે કાયદાઓ ઘડનારાઓ કમ-સે-કમ ગ્રેજ્યુએટ કે મેટ્રિક્યુલેટ તો હોવા જ જોઈએ ને?
એવું નથી કે અભણ કે અલ્પશિક્ષિત લોકોમાં ઘણાં ઓછું ભણેલા લોકો પણ સ્વભાવે સિદ્ધિઓના શિખરો સર કરી લેતા હોય છે, પરંતુ કમ-સે-કમ કાયદાઓ ઘડનારાઓ માટે કોઈને કોઈ લઘુતમ શૈક્ષણિક લાયકાત તો નક્કી કરવી જ જોઈએ ને?
સ્થાનિક સ્વરાજ્યની સંસ્થાઓ, બોર્ડ-નિગમો તથા સહકારી ક્ષેત્રોના પદાધિકારીઓ માટે પણ કમ-સે-કમ હાયર પ્રાયમરી કે હાઈસ્કૂલ સુધીનું શિક્ષણ અનિવાર્ય બનાવવું જોઈએ, તેવા મંતવ્યો પણ ગંભીરતાથી વિચારવા જેવા ખરા...
જો શિક્ષણનું પ્રમાણ વધશે, તો જ આપણા દેશમાં ઝડપી, સસ્તો અને સરળતાથી ન્યાય મળતો થશે, અને લોકો પણ અડધા વકીલ જેવા થઈ જશે, ત્યારે નિરર્થક કેસોનું ભારણ પણ આપોઆપ ઘટી જશે અને વિધાનગૃહો-સંસદમાં હો-હો-દેકારા કરવાના સ્થાને સાર્થક ચર્ચાઓનો વ્યાપ વધશે, તેમાં શંકાને સ્થાન નથી.
અત્યારે ટોપ ટુ બોટમ અદાલતોમાં કેસોનો ભરાવો થયો છે, અને નવા કેસો ઉમેરાતા જાય છે. સંખ્યાબંધ કેસો વર્ષોથી ચાલી રહ્યા છે, તો ઘણાં કેસોનો નિવેડો આવ્યા પછી અપીલોમાં અટવાયા છે. આ સ્થિતિ નિવારવા લોઅર કોર્ટ્સથી લઈને હાઈકોર્ટ-સુપ્રિમ કોર્ટ સુધી ઉપાયો શોધવામાં આવી રહ્યા છે, અને કેસોના ઝડપી નિકાલ માટે નવા નવા અભિગમો અપનાવાઈ રહ્યા છે. વસતિ વધારો, ગુન્હાખોરીમાં વધારો, સાયબર ક્રાઈમના નવા પડકારો અને પોલિટિક્સ પ્રેરિત ખટલાઓની સંખ્યા વધી રહી છે, ત્યારે હવે સિસ્ટમમાં આમૂલ પરિવર્તન પણ સમયની માંગ છે.
હવે લોક અદાલતો અને પ્રિલિટિગેશન લોકઅદાલતોના માધ્યમથી સંખ્યાબંધ કેસોના સમાધાનકારી ઉકેલ લાવવામાં આવી રહ્યા છે. આ પ્રિવેન્ટિવ અભિગમના કારણે પક્ષકારોને ખોટા ખર્ચાઓ અને ટેન્શનમાંથી મુક્તિ મળે છે અને અદાલતોમાં કેસોનું ભારત પણ ઘટી શકે છે.
મહત્ત્વનું એ છે કે આ માટે પોલિટિકલ વિલપવાર અથવા રાજકીય તથા આસકીય ઈચ્છાશક્તિ હોવી જોઈએ, 'મન હોય તો જ માળવે જવાય' તે સિદ્ધાંત મુજબ આ અંગે પ્રબળ ઈચ્છાશક્તિ અને સરકાર, ન્યાયતંત્ર તથા સંસદ-વિધનગૃહો વચ્ચે સહમતિ સાથેનું સુદૃઢ સંકલન વધવું પણ અત્યંત જરૂરી છે.
વિનોદ કોટેચા
જો આપને આ પોસ્ટ ગમી હોય તો શેર કરો...
Follow us: આ જ પ્રકારની બીજી પોસ્ટ માટે અમારી એપ ડાઉનલોડ કરો.
Android: https://rb.gy/surhtv
Apple ios: https://rb.gy/cee4r9
Social Media
ફોટો સ્ટોરી માટે અમારા ઇન્સ્ટાગ્રામ પેઈજને ફોલ્લો કરો
https://www.instagram.com/nobatdaily?r=nametag
વિડિયો માટે અમારી યુ-ટ્યૂબ ચેનલને સબસ્ક્રાઈબ કરો
પ્રેમનો અતિરેક માનવીને ગુંગળાવી નાંખે છે... બી કેરફૂલ...
મેઘરાજા વધારે મહેરબાન થાય, ત્યારે તેને મેઘ તાંડવ કહેવાય... જળબંબાકાર...
જન્માષ્ટમીના તહેવારો આ વખતે જળમગ્ન થઈ ગયા અને મેઘાની વધારે પડતી મહેરબાની મેઘતાંડવમાં ફેરવાઈ ગઈ. કુદરત સામે માનવી કેટલો લાચાર છે, તે આપણે જોઈ જ રહ્યા છીએ. મેળાઓની મજા બગડી, રોડ-રસ્તા તૂટી-ફૂટી ગયા, વાહનવ્યવહાર ખોરવાઈ ગયો અને જનજીવન વેરવિખેર થઈ ગયું. આ સ્થિતિ જ એ પૂરવાર કરે છે કે કોઈપણ બાબતનો અતિરેક લાભને નુક્સાન અને મજાને મુશ્કેલીમાં બદલી શકે છે. 'અતિને ગતિ નહીં અને અતિને સ્વીકૃતિ નહી' જેવા શબ્દો પણ આ સંદર્ભે જ વપરાતા રહ્યા છે.
મેઘરાજાની મહેરબાની વધી જાય, તે બધાને ગમે, પરંતુ જ્યારે અવિરત વરસ્યા જ કરે, ત્યારે 'ખમૈયા...રાજા'... 'ખમૈયા કરો' અને 'હવે વિરામ લ્યો મેઘરાજા' જેવી આજીજી પણ કરવી પડતી હોય છે. તેવું જ કાંઈક પ્રેમનું હોય છે. પ્રેમનો અતિરેક માનવીને ગુંગળાવી નાંખતો હોય છે, તેથી પ્રેમની પ્રકૃતિને પિછાણીને તેના પ્રાગટ્યમાં સાવધ રહેવું પડે.
સામાન્ય રીતે આપણે 'પ્રેમ' અથવા 'લવ'ને પ્રેમી-પ્રેમિકા અથવા પતિ-પત્નીના પ્રેમ તરીકે ઓળખીયે છીએ, પરંતુ વાસ્તવમાં પ્રેમનો અતિરેક તમામ સંબંધોમાં અવરોધક બનતા હોય છે. પ્રેમનો એટલો બધો અતિરેક ન થવો જોઈએ કે જેના પર પ્રેમ વરસાવવામાં આવે છે, તે ગુંગળાઈ જાય, મુરઝાઈ જાય કે પછી તેની પ્રગતિ જ રૃંધાઈ જાય. પ્રેમનો અતિરેક જ ક્યાંક તેની નારાજગી કે નફરતનું કારણ ન બની જાય, કે સ્વચ્છંદતાની સીડી ન બની જાય, તે માટે ખૂબ જ કાળજી રાખવી જરૂરી છે.
ઘણી વખત આપણે એવું સાંભળીયે છીએ કે નાનપણમાં લાડ લડાવ્યા, તેથી તેનો દીકરો વંઠી ગયો કે કહ્યામાં રહ્યો નથી. આ પ્રકારના લાડ લડાવવાને જ કદાચ પ્રેમનો અતિરેક કહી શકાય. આ જ પ્રકારે અન્ય તમામ સંબંધોમાં પણ બને છે, અતે તેના ઘણાં બધા દૃષ્ટાંતો આપણી વચ્ચે જ જોવા મળતા હોય છે.
અતિને નહીં ગતિ
કોઈપણ બાબતમાં અતિરેક હંમેશાં હાનિકર્તા જ હોય છે. એવું કહેવાય છે કે, બદામ ખાવાથી બુદ્ધિ વધે કે યાદશક્તિ તીવ્ર બને, પરંતુ જો એકીસાથે ઘણી બધી બદામ ખાવામાં આવે તો તેથી તબિયત ખરાબ જ થઈ જાય... દૂધ પૌષ્ટિક છે, પરંતુ એક સાથે બે-ત્રણ લીટર દૂધ પી જવાથી ડાયેરિયા જ થઈ જાય...
અતિશય બુદ્ધિશાળી હોવું, એ સારી વાત છે, અને તેના થકી ઊંચા લક્ષ્યો સિદ્ધ કરી શકાય છે. એ ખરૃં, પરંતુ જો તેનો ઘમંડ આવી જાય, ઉચ્ચ બુદ્ધિમત્તાનો દુરૂપયોગ થાય કે પછી તેમાંથી જ તરંગી દુનિયામાં ધસી જવાથી ગાંડપણ જેવી સ્થિતિ સર્જાઈ શકે, અથવા માનસિક 'શોર્ટસર્કીટ' પણ થઈ શકે છે, સાચી વાત છે કે ખોટી?
મીઠાઈ ભાવે, પરંતુ માપમાં તેમાં મીઠાશ હોય ત્યાં સુધી જ ભાવે. જો વધુ ખાંડ કે ગોળ પડી જાય, તો એ જ મીઠાઈ બહું ખાઈ ન શકાય, અને ભાવે પણ નહીં. 'ખારી સીંગ' તરીકે ઓળખાતા સેકેલા સીંગદાણા જો વધુ ખારા થઈ જાય, તો તે ખાવાનું ગમે નહીં. મસાલેદાર ચાય સ્વાદિષ્ટ લાગે, પરંતુ 'સ્વાદ'નો અતિરેક થાય એટલે કે ચાયનો મસાલો વધુ પડી જાય, તો તેવી ચાયની ચૂસ્કી લેવી ગમે નહીં!
પરીક્ષાઓ માટે તૈયારી કરવી જ જોઈએ, અને તેના માટે અથાગ પરિશ્રમ કરવો જ જોઈએ, પરંતુ જ્યારે પૂરા પ્લાનિંગ વિના ખાવા-પીવાનું ધ્યાન રાખ્યા વગર કે સતત ઉજાગરા કરીને આડેધડ મહેનત કરવામાં આવે, તો તેમાં શારીરિક થાક, વિસ્મૃતિ અને અસ્વસ્થતાના ભયસ્થાનો ઊભા થઈ જાય, તેથી 'અતિ' અને અણઘડ પરિશ્રમ કરવાથી પણ ઘણી વખત ધારી સફળતા મળી શકતી હોતી નથી.
કોઈ સ્વજનની ચિંતા થાય, તે સ્વાભાવિક છે અને ચિંતા થવી એ માનવસહજ પ્રક્રિયા છે, પરંતુ જ્યારે સતત ચિંતા કર્યા જ કરવામાં આવે અને બીજે ક્યાંય મન લાગે નહીં, તો તે ચિંતા ચિત્તા સમાન બની જાય છે અને માનવીને અંદરથી ને અંદરથી જલન થતી હોય, અંતરમાં આગ બળતી હોય, મન ઉકળતું હોય, તેવી અનુભૂતિ થવા લાગતી હોય છે, તેથી અતિશય ચિંતા કરવાથી સમસ્યા તુરત ઉકેલાઈ જતી નથી, પરંતુ શારીરિક અને માનસિક રીતે ભાંગી પડવાનો વારો આવી જાય છે, ખરૃં કે નહીં?
વિટામિન્સ, પ્રોટિન, પોષક આહાર અને સ્વાસ્થ્યવર્ધક પદાર્થોનું સેવન આપણા શરીર માટે જરૂરી છે અને તેની ઉણપથી ઘણી સમસ્યાઓ ઊભી થઈ શકે છે એ ખરૃં, પરંતુ આ પ્રકારના પદાર્થોનું સેવન માપમાં અને સમતુલા જાળવીને જ કરવું પડે, અને જો તેમ ન કરવામાં આવે તો આ જ પદાર્થોનું સેવન ઘાતક પણ બની શકે છે.
અત્યારે ઈન્ટરનેટનો યુગ છે. માનવીએ ઈન્ફર્મેશન અને ટેકનોલોજીના ક્ષેત્રે હરણફાળ ભરી છે. ઈન્ફર્મેશનનો જાણે વિસ્ફોટ થયો છે અને હવે આર્ટિફિશ્યલ ઈન્ટેલિજન્સનો પગપેસારો વધ્યો છે. જુના જમાનમાં લોકો મોઢે મોટા મોટા હિસાબો કરી લેતા અને ભગાકાર, ગુણાકાર, સરવાળા-બાદબાકી આંગળા વેઢેથી પળવારમાં કરી લેતા, તેનું સ્થાન હવે કેલક્યુલેટરે લીધું છે. ટેકનોલોજીનો આ પ્રકારનો વિકાસ માનવીની બક્ષિસ સમી આંતરિક શક્તિઓને ક્ષીણ કરતો જતો જણાય છે. માનવીની કુદરતી શક્તિઓનું સ્થાન હવે ટેકનોલોજી આધારિત સંસાધનો તથા માધ્યમો લેવા લાગ્યા છે, અને માનવી તેના પર આધારિત થતો જાય છે, પરંતુ આ જ ટેકનોલોજી જ્યારે થોડા સમય માટે પણ દગો આપે, ત્યારે કેવી સ્થિતિ સર્જાતી હોય છે, તે માઈક્રોસોફ્ટમાં લોચો થતાં દુનિયાભરની વિમાની અને બેન્કીંગ સેવાઓ ખોરવાઈ ગઈ હતી, ત્યારે આપણે અનુભવ્યું જ હતું ને?
મીડિયા અને સોશ્યલ મીડિયા જનજાગૃતિનું મહત્ત્વનું માધ્યમ છે, અને તેના દ્વારા વિશ્વને ઘણી ક્રાંતિકારી સફળતાઓ અને સરળતાઓ પણ મળી રહી છે, પરંતુ આ માધ્યમનો વ્યવસ્થિત રીતે દુરૂપયોગ થાય કે પછી તેની પ્રસ્તુતિમાં અતિરેક થાય, ત્યારે તે વિપરીત પરિણામો પણ લાવી શકે છે, ખરૃં કે નહીં?
ઋતુચક્રમાં ગરબડ
આપણા દેશમાં ઋતુચક્ર ફરે છે દર વર્ષે શિયાળો, ઉનાળો અને ચોમાસું આવે છે, જ્યારે કડકડતી ઠંડી પડે, ત્યારે ભલે ગરમ કપડા પહેરવા પડે કે ઓઢીને સુવું પડે, પરંતુ તંદુરસ્તીની દૃષ્ટિએ શિયાળો મહત્ત્વપૂર્ણ મનાય છે, પરંતુ જ્યારે શિયાળામાં પડતી ઠંડી એટલી અસહ્ય બની જાય કે તેનાથી જનજીવન પ્રભાવિત થઈ જાય, ત્યારે ઋતુચક્રમાં ગરબડ સર્જાતી હોય છે. તેવી જ રીતે શિયાળામાં બહું ઠંડી જ પડે નહીં અને થોડી-ઘણી ઠંડી પડ્યા પછી સીધો ઉનાળો આવી જાય, તો તે પણ ઋતુચક્રમાં ગરબડ જણાવે છે. આ સ્થિતિ વિકાસની આડઅસરો દર્શાવે છે. આપણે વિકાસની દોટમાં અથવા ઘેલછામાં એવો અતિરેક કરી રહ્યા છીએ કે તેમાંથી જ સર્જાતી ગ્લોબલ વોર્મીંગ અને ક્લાયમેટ ચેઈન્જ જેવી સ્થિતિઓ વિકાસની દોટમાં થતા અતિરેકનું જ પરિણામ ગણાય ને?
આ વર્ષે ઉનાળામાં ભિષણ ગરમી પડી, અસહ્ય તાપ સાથે લૂ લાગી અને તેમાંથી નવી જ હેલ્થ સમસ્યાઓ પણ ઊભી થઈ. બળબળતા ઉનાળાથી લોકો ત્રાહિમામ્ પોકારી ઊઠ્યા... ઠેર-ઠેર માંદગીનો પ્રકોપ જોવા મળ્યો.
તે પછી ચોમાસું આવતા પહેલા જ ઘણી જગ્યાએ માવઠા થયા. ચોમાસું બેઠું તો બધાને સારૂ લાગ્યું. પ્રારંભમાં બહું જ મજા પડી. ગરમીમાંથી છૂટકારો મળ્યો. વરસાદ થતાં જળાશયો ભરાવા લાગ્યા. ઠંડક છવાઈ ગઈ. સારો વરસાદ થવા લાગ્યો... વાવણા થયા, ખેડૂતો પણ મોજમાં હતાં, ત્યાં ભારે વરસાદ પડવા લાગ્યો. ખેતરોમાં પાણી ભરાયા, સરકારી રાહત પેકેજ જાહેર કરીને સર્વે ચાલુ કરાવ્યો, ત્યાં ફરી પાછો વરસાદ શરૂ થઈ ગયો.
તે પછી તો ત્રણ ત્રણ સિસ્ટમ સક્રિય થઈ ગઈ અને ગુજરાતમાં ભારેથી અતિભારે વરસાદ પડવા લાગ્યો. ધીમે ધીમે મેઘમહેર મેઘકહેરમાં બદલવા લાગી અને જન્માષ્ટમી પર્વની સાથે જ અતિવૃષ્ટિનો પણ અતિરેક થયો, જે જાણે જળ પ્રલયમાં પલટાયો. ઘરોમાં પાણી ઘૂસ્યા, નદીઓ ગાંડીતૂર બનીને વહેવા લાગી, રસ્તાઓ ધોવાયા, વાહન-વ્યવહાર ખોરવાઈ ગયો, અનેક સ્થળે લોકો ફસાયા અને ઘણાંને બચાવાયા, હેલિકોપ્ટરો ઊડાડીને રેસ્ક્યુ કરવું પડ્યું. હાલાર પર તો મેઘરાજા જાણે વિફર્યા હોય, તેવો અનરાધાર વરસાદ થતા ફરીથી ખેતર-વાડી જળમગ્ન થયા, દુકાનોમાં પાણી ઘૂસ્યા, રોડ-રસ્તાતૂટી-ફૂટી ગયા, જનજીવન અસ્તવ્યસ્ત થઈ ગયું, મેઘાનો અતિરેક થયો અને 'અતિ'ને ગતિ નહીંની કહેવતો ગુંજતી થઈ, પરંતુ તેના મૂળમાં માનવીની વિકાસની વણવિચારી ઘેલછા જ હોય, તેમ નથી લાગતું?
ઋતુચક્રની આ ગરબડ માટે જવાબદાર કોણ? પ્રકૃતિનું આડેધડ દોહન તથા ભૌતિક સુખ-સુવિધાઓની પ્રાપ્તિ માટે કાર્બનના ઉત્સર્જનનો અતિરેક જ જવાબદાર ગણાય ને?
અંકુશિત-સમતુલિત અભિગમ
એક વ્યક્તિનો બીજા વ્યક્તિ પ્રત્યેનો કોઈપણ પ્રકારનો પ્રેમ હોય કે કુદરતની ઘટમાળ હોય, ઋતુચક્ર હોય કે વિકાસપ્રક્રિયા હોય, ગામ હોય કે શહેર હોય, ચિંતા હોય કે ચિંતન હોય, કોઈપણ ક્ષેત્રે અંકુશિત અને સમતુલન અભિગમ હોય, તો જ તે ફળદાયી નિવડે છે, અન્યથા તે હાનિકર્તા કે વિનાશકારી પણ નિવડી શકે છે, શો બી કેરફૂલ...
વિનોદ કોટેચા
જો આપને આ પોસ્ટ ગમી હોય તો શેર કરો...
Follow us: આ જ પ્રકારની બીજી પોસ્ટ માટે અમારી એપ ડાઉનલોડ કરો.
Android: https://rb.gy/surhtv
Apple ios: https://rb.gy/cee4r9
Social Media
ફોટો સ્ટોરી માટે અમારા ઇન્સ્ટાગ્રામ પેઈજને ફોલ્લો કરો
https://www.instagram.com/nobatdaily?r=nametag
વિડિયો માટે અમારી યુ-ટ્યૂબ ચેનલને સબસ્ક્રાઈબ કરો
અતિશય હરખાવું અને એકદમ હતાશ થવું-એ પ્રગતિને અવરોધે છે... 'બેલેન્સ' જરૂરી
નાની નાની સમસ્યાઓ એવું 'ટોનિક' છે, જે નવા નવા 'ગોલ' નક્કી કરાવી શકે પણ...
દિશા સાન્યાલનો કેસ અને સુશાંતસિંહ રાજપૂતના મૃત્યુની મિસ્ટ્રી એક સસ્પેન્સ થ્રીલર મૂવી જેવી બની રહી છે અને એની ચર્ચા ફરીથી શરૂ થઈ, ત્યરથી એક વખત ફરીથી ડિપ્રેશન, ડ્રગ્સ અને દગાબાજીના જુદા જુદા એંગલ્સની દિશામાં પણ વિવિધ તર્કો થવા લાગ્યા છે. ડ્રગ્સ અને દગાબાજીએ બન્ને ડિપ્રેશનમાં ધકેલી શકે તેમ હોવાથી ડિપ્રેશનમાં આત્મહત્યાની વૈશ્વિક સમસ્યાનું કોઈ નિરાકરણ કાયમી ધોરણે શોધવાની જરૂર પણ જણાવાઈ રહી છે. અતિશય હરખ અને અતિશય હતાશ શારીરિક અને માનસિક રીતે પણ જીવલેણ બની શકે તેમ હોવાથી સંવેદના, લાગણીઓ અને ગ્રંથીઓમાં બેલેન્સ રાખવું અત્યંત જરૂરી છે, કારણ કે લઘુતાગ્રંથી અને ગુરુગ્રંથી- એ બન્ને મનોભાવનાઓ એકંદરે હાનિકર્તા છે અને પડતી તરફ ધકેલી શકે છે, એ પણ હકીકત જ છે ને?
જો જીવન એકદમ સફળતાથી જ ચાલતું રહે અને કોઈ સમસ્યા જ ન આવે, તો પણ જીવનમાં નિરસતા આવી શકે છે, જો કે જીવન એટલે જ સમસ્યાઓ અને તેના ઉકેલ તથા સપનાઓ અને તેની પૂર્તિની પાછળ દોડતા રહેવાની અવિરત ચાલતી પ્રક્રિયા... જે જન્મથી મૃત્યુ પર્યંત દરિયામાં થતી ભરતી-ઓટની જેમ જ સતત ચાલતી જ રહે છે...
જો પોઝિટિવ થિન્કીંગ રાખીએ, તો નાની નાની સમસ્યાઓ એવું ટોનિક છે, જે નવા નવા 'ગોલ' નક્કી કરાવી શકે છે. સમસ્યાઓને જ સફળતાની સીડી બનાવવાનું કૌશલ્ય કેળવાઈ જાય તો નવા લક્ષ્યો નક્કી કરીને અણધારી અને અમૂલ્ય સફળતાઓ સાંપડી શકે છે, પરંતુ તે માટે જરૂરી છે હકારાત્મક અભિગમ... 'ઈગો' પર અંકુશ અને સ્વયં પર વિશ્વાસ...
કોઈ વ્યક્તિને જ્ઞાનતંતુઓની બીમારી થઈ જાય, મગજના દર્દો થાય, નસો સૂકાવા લાગે કે માનસિક સ્વાસ્થ્ય કથળવા લાગે, ત્યારે તેનો ઈલાજ થઈ શકે, પરંતુ કોઈ વ્યક્તિને સુપરિયારિટી કોમ્પ્લેક્ષ હોય કે ધન-દોલત, જ્ઞાન, હોદ્દા કે સફળતાઓનો ધમંડ હોય, ત્યારે તેનો ઈલાજ તો સમય જ કરી શકે છે, અને તેથી જ કહેવાયું છે કે,
સમય સમય બળવાન હૈ, નહીં પુરુષ બળવાન,
કાબે અર્જુન લૂંટ્યો, વહી ધનુષ-વહી બાણ...
જ્યારે સમય બદલે છે, ત્યારે ભલભલાના પાણી ઉતરી જતા હોય છે, અને તવંગરો પણ હરિફ અને બળવાનો પણ નમાલા અને લાચાર થઈ જતા હોય છે, અને આ પ્રકારના દૃષ્ટાંતો આપણી વચ્ચે જ જોવા મળતા હોય છે, બસ, થોડી બુદ્ધિચાતૂર્ય સાથેની તિક્ષણ દૃષ્ટિ જોઈએ... સાચી વાત છે ને?
એવું કહેવાય છે કે, 'અતિ ને ગતિ ન હોય'... કોઈપણ પ્રકારનો અતિરેક હંમેશાં હાનિકર્તા બની જતો હોય છે. કોઈપણ બીમારીની દવા-ઔષદ્ય એધ સાથે લઈ શકાતી નથી. ડોક્ટરે ત્રણ દિવસ સુધી સવાર-સાંજ પીવાની દવા કે ગોળી આપી હોય, તો તે જ પ્રમાણે લેવી પડે, પરંતુ જો એકસાથે પી જઈએ, તો કદાચ હોસ્પિટલમાં દાખલ થવું પડે કે જીવલેણ પણ બની જાય.
કોઈ સપનું સાકાર થાય, લક્ષ્ય સિદ્ધ થઈ જાય કે અણધારી સિદ્ધિ કે સફળતા મળી જાય, ત્યારે તેને શાંતિથી અને ગૌરવભેર સ્વીકારીએ, તેનું ગૌરવ પણ લઈએ, હરખના અતિરેકમાં માનસિક સમતુલન ન જળવાય તો આંટા મૂકાઈ જાય કે ગાંડપણ કે ધૂનીપતા (વ્હીમસિકલનેસ) ની બીમારી લાગુ પડી જવાની શક્યતા પણ ખરી.
એવી જ રીતે કોઈપણ વિપરીત સ્થિતિ, વિદંબણા, સમસ્યા, કંકાસ, ગંભીર ભૂલ, દેવું, બીમારી કે અન્ય કોઈપણ કારણોસર મન ગભરાટ કે મુંઝવણ અનુભવે કે પછી કોઈ પરીક્ષા, ઈન્ટરવ્યૂ, ડીલ કે ટેન્ડર પાસ કરાવવામાં નિષ્ફળતા મળે, ધંધામાં ખોટ જાય, સ્પર્ધામાં હારી જવાય કે કોઈ કારણે કોઈ અણધારી આફત કે અસમર્થન આવી જાય, ત્યારે એકદમ હતાશ થઈ જવાથી પણ માનસિક અસ્થિરતા, શારીરિક બીમારી, જીવલેણ દર્દ કે જિંદગીનો અંત લાવવા જેવા તદ્ન અસ્વીકાર્ય અને અયોગ્ય વિચારો આવવા જેવા માઠાં પરિણામો ભોગવવા પડી શકે છે. આ પ્રકારના સંજોગોમાં પણ માનસિક અને શારીરિક બેલેન્સ તથા સુદૃઢતાની અત્યંત જરૂર પડતી હોય છે. તદ્ન નિરાશા-હાતાશાના કારણે દિમાગ જાણે કામ કરતું જ બંધ થઈ જતું હોય છે, જેથી યોગ્ય સમયે યોગ્ય નિર્ણય લઈ નહીં શકાતા તેનો અણકલ્પ્ય અને અનિશ્ચિનિય અંજામ પણ આવી શકતો હોય છે. કોઈપણ સમસ્યાનો ઉકેલ હોય જ છે, કોઈપણ કંકાસ કે મુંઝવણ-વિટંબણાનો ઉપાય હોય જ છે, પરંતુ જરૂર હોય છે શાંત દિમાગથી, ધીરજપૂર્વક વિચારીને યોગ્ય કદમ ઊઠાવવાની, અને ઉતાવળ વગર નિર્ણયો લેવાની...
'ઉતાવળા શો બાવરા, ધીરા શો ગંભીર' અને 'ધીરજના ફળ મીઠાં છે' અથવા 'ઉતાવળે આંબા ન પાકે' જેવી કહેવતો પણ આ જ પ્રકારના અનુભવોના નીચોડમાંથી જ ઉત્પન્ન થઈ હશે. કોઈપણ પ્રકારના ઉશ્કેરાટ, જીદ, પૂર્વગ્રહ, પક્ષપાત કે હતાશા-નિરાશા કે પછી ઘમંડથી વધેલા નિર્ણયો ક્યારેય ફળતા હોતા નથી અને લાંબા ગાળે વધુ ઘાતક બની જતા હોય છે, તે પણ ઘણાં લોકોએ જોયું કે અનુભવ્યું જ હશે.
કોઈ આપણા પર પથ્થરો ફેંકે, તો તે જ પથ્થરો એક્ઠા કરીને તેની સામે ફેંકવાના બદલે તેમાંથી નાની ઈમારત કે જરૂરી ચણતરકામ કરીને સુવિધા ઊભી કરી શકાય છે, તેવું ઘણાં લોકો કહેતા હોય છે, તેવી જ રીતે નાની નાની તકલીફો, સમસ્યાઓ કે અડચણોને જ સીડી બનાવીને નવા લક્ષ્યાંકો નિર્ધારિત કરીને સિદ્ધ પણ કરી શકતા હોય છે.
એવું કહેવાય છે કે 'બડે બડે શહેરો મેં છોટી છોટી બાતે હોતી રહતી હૈ' અને તળપદી ભાષાની કહેવત મુજબ જો વાસણ ભેગા થાય, તો ખખડે ય ખરા, તે મુજબ જ નાની-મોટી સમસ્યાઓ અને અડચણો સામે જો ધીરજપૂર્વક અને કુનેહપૂર્વક લડીને તેને સિદ્ધિઓ તથા સફળતાઓમાં કન્વર્ટ કરી દેવામાં આવે, તો તેમાંથી જ હરણફાળ ભરવાનું જોમ આવી શકે છે અને જુસ્સો પ્રગટી શકે છે.
એવું કહેવાય છે કે નિષ્ફળતા એ જ સફળતાની સીડી છે, અને હતાશ થયા વિના પ્રયાસો કરતા રહેવા જોઈએ. પરાજય એ પીછેહઠ નથી, પરંતુ વધુ મહેનત કરીને વધુ પ્રબળતાથી જીતવાની બુનિયાદ છે. વિજયનું ગૌરવ લઈ શકાય, પરંતુ જો વિજયનો ઘમંડ આવી જાય, તો પતન થઈ શકે છે. તેવી જ રીતે પરાજયમાંથી બોધપાઠ લઈ શકાય, પરંતુ પરાજિત થવાની ગ્લાનિમાં હતાશા-નિરાશાની ગર્તામાં ધકેલાઈને ડિપ્રેશનમાં આવી જવાથી જીવનું જોખમ અથવા માનસિક રીતે અસ્વસ્થતા કે ગાંડપણ સુધીના ભયસ્થાનો પણ રહે જ છે ને?
આનંદ અનુભવવો, ખુશી થવી, હર્ષની લાગણી ઉત્પન્ન થવી એ સ્વભાવિક છે, પરંતુ જો તેનો અતિરેક થઈ જાય તો તે અનર્થ સર્જી શકે છે. તેવી જ રીતે દુઃખી થવું, આઘાત લાગવો, ગ્લાનિ થવી, રંજ થવો, અફસોસ થવો એ સ્વાભાવિક પ્રતિવેદનાઓ છે, પરંતુ જો તેનો અતિરેક થઈ જાય, તો તે પણ હાર્ટએટેક કે માનસિક અસ્વસ્થતા જેવી ભયાનક સ્થિતિ સર્જી શકે છે.
સૂકા મેવા ખાવાથી પોષણ મળે, પરંતુ તેનો અતિશય ઉપયોગ વિપરીત અસર પણ કરી શકે. શ્રદ્ધા-ભક્તિ અને કર્મકાંડ, સ્વાધ્યાય અને વ્રત-અનુષ્ઠાન થકી ઈશ્વરને પ્રાર્થી શકાય, પરંતુ તેનો પણ અતિરેક થવાથી શ્રદ્ધા એ અંધશ્રદ્ધામાં બદલાઈને કેટલીક સમસ્યાઓ પણ ઊભી કરી શકે છે. વ્યાયામ કરવો, દોડવું, ચાલવું, શ્રમ કરવો કે મેડિટેશન-યોગા કરવાથી તન અને મન બન્ને સારા રહે છે, અને મનદુરસ્તી તથા તંદુરસ્તી આવે છે, પરંતુ તેમાં પણ અતિરેક થાય તો શું થઈ શકે છે, તે આપણે બધા જાણીએ જ છીએ ને?
વિનોદ કોટેચા
જો આપને આ પોસ્ટ ગમી હોય તો શેર કરો...
Follow us: આ જ પ્રકારની બીજી પોસ્ટ માટે અમારી એપ ડાઉનલોડ કરો.
Android: https://rb.gy/surhtv
Apple ios: https://rb.gy/cee4r9
Social Media
ફોટો સ્ટોરી માટે અમારા ઇન્સ્ટાગ્રામ પેઈજને ફોલ્લો કરો
https://www.instagram.com/nobatdaily?r=nametag
વિડિયો માટે અમારી યુ-ટ્યૂબ ચેનલને સબસ્ક્રાઈબ કરો
હર્ષદમાં વર્ષો પહેલા વાવેલો વિચાર બન્યો વટવૃક્ષઃ હરસિદ્ધિ વન-માતૃવનનું સપનું સાકાર
હાલના વડાપ્રધાન જ્યારે મુખ્યમંત્રી હતાં તે સમયની સ્મૃતિઓ તાજી થઈઃ
જામનગરના ફોટોગ્રાફરો હંમેશાં ઈનોવેટિવ અને એક્ટિવ રહે છે, અને કેટલાક ફોટોગ્રાફરોની તસ્વીરો તો એકસ્ટ્રા ઓર્ડિનરી હોય છે, અને કેટલીક તસ્વીરોને વ્યાપક ખ્યાતિ પણ મળતી હોય છે.
હવે પ્રોફેશ્નલ ફોટોગ્રાફર્સ ક્લબે જામનગર શહેર તથા જિલ્લાના તમામ ફોટોગ્રાફરો માટે 'વેડીંગ સેરમની' થીમ પર એક ઈનામી ફોટોગ્રાફી સ્પર્ધા યોજી છે, તે પ્રકારની અખબારી યાદી પ્રસિદ્ધ થઈ હતી. જેમાં નિયત કરેલા માપદંડો-શરતો મુજબ તા. ૧૯ ઓગસ્ટ સુધીમાં ઈ-મેઈલ દ્વારા મંગાવાઈ છે.
આ અખબારી યાદી વાચ્યા પછી એક એવી ફોટોગ્રાફી સ્પર્ધાની સ્મૃતિ તાજી થઈ ગઈ, જેનું આયોજન સરકારી ધોરણે થયું હતું અને તેની પ્રદર્શની પણ યાદગાર બની ગઈ હતી. તે સમયે હું માહિતી ખાતામાં ફરજો બજાવતો હતો.
અંદાજે સાડાઅઢાર વર્ષ થયા હશે, જ્યારે જામનગરમાં પ્રેસ-ફોટોગ્રાફરોની એક સ્પર્ધા રાજ્ય સરકારના માહિતી ખાતા દ્વારા યોજાઈ હતી, અને તેના વિજેતા સ્પર્ધકોને પ્રોત્સાહિત કરાયા હતાં. એટલું જ નહીં, આ તસ્વીરકારોએ જે અદ્ભુત ફોટોગ્રાફી કરી હતી, તેનું પ્રદર્શન પણ ગાંધવી પાસે આવેલા હર્ષદ તરીકે ઓળખાતા યાત્રાધામોમાં હરસિદ્ધિ માતાજીના મંદિરે યોજવામાં આવ્યું હતું. તે સમયે આ યાત્રાધામમાં એક ગ્રામહાટ પણ શરૂ થયું હતું.
સપનાંના વાવેતર
તે વખતે રાજ્ય સરકારના માહિતી વિભાગ દ્વારા સંચાલિત જિલ્લા માહિતી કચેરીના ઉપક્રમે આ તસ્વીર પ્રદર્શન રજૂ થયું ત્યારે હું તેમાં સહભાગી બન્યો હતો અને તે સમયના ડીડીઆઈ (નાયબ માહિતી નિયામક) ના માર્ગદર્શન હેઠળ આ પ્રદર્શન પ્રસ્તુત થયું હતું, જેમાં અમે બન્ને સરકારી કાર્યક્રમોના કવરેજની સાથે સાથે આ પ્રદર્શનના ઉદ્ઘાટનમાં પણ ઉપસ્થિત રહ્યા હતાં. આ તસ્વીરપ્રદર્શનમાં માત્ર અગ્રીમ કે પ્રથમ ત્રણ વિજેતાઓના જ નહીં, પરંતુ આ સ્પર્ધામાં ભાગ લેનાર તમામ સ્પર્ધક તસ્વીરકારોની તસ્વીરો પ્રદર્શિત કરી હતી.
આ તસ્વીર પ્રદર્શનની સ્મૃતિ તાજી એટલા માટે થઈ ગઈ, કે તે સમયે સેવેલું સપનું હવે સકાર થયું છે. સપનાંના વાવેતર ફૂટ્યા છે, અને સમયે વાવેલા સપનાંનું નાનું બીજ હવે વટવૃક્ષ બન્યું છે.
તે સમયે માહિતી ખાતામાં ફીડબેક ચેનલ મારફત રાજ્ય સરકારને કેટલાક સૂચનો મોકલ્યા હતાં અને પ્રવાસન વિકાસના સંદર્ભે હર્ષદ યાત્રાધામના વિકાસ માટેની કેટલીક રૂપરેખા પણ લોક-પ્રતિભાવો તથા મારા દ્વારકા-કલ્યાણપુર-ખંભાળિયાના જ્યુરિડિક્શન સમયે પ્રત્યક્ષ રીતે સુઝેલા વિચારોનો રિપોર્ટ પણ આ ચેનલ મારફત સરકારશ્રીમાં મોકલ્યો હતો, તે પછી જામનગર જિલ્લા કચેરીની મારી દોઢેક વર્ષની સેવાઓ દરમિયાન પણ હાલારમાં પ્રવાસન વિકાસની સંભાવનાઓના વખતોવખત ફીડબેક રિપોર્ટ મોકલ્યા હતાં, જેમાં રજૂ કરેલા સૂચનોમાંથી મહત્તમનો દાયકાઓ પછી પણ થોડા બદલાયેલા કે અપડેટ થયેલા સ્વરૂપે અમલ થઈ રહેલો જોઈને સ્વાભાવિક રીતે જ આનંદ થાય ને?
તત્કાલિન મુખ્યમંત્રીના હસ્તે
ત્રિવિધ ઉદ્ઘાટનો
તે સમયે હાલના વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી ગુજરાતના મુખ્યમંત્રી હતાં અને તેઓના હસ્તે યાત્રાધામ હર્ષદમાં ત્રિવિધ ઉદ્ઘાટનો થયા હતાં અને તે પછી તેઓએ માહિતી ખાતા દ્વારા આયોજીત તસ્વીર પ્રદર્શનનું પણ નિરીક્ષણ કર્યું હતું અને ઊંડો રસ લઈને ઉપસ્થિત ફોટોગ્રાફર મિત્રો તથા તસ્વીરકારો સાથે તદ્વિષયક વાતચીત પણ કરી હતી અને તે સમયે તેઓને સત્કારવાનું અમે બન્ને અધિકારીઓને સૌભાગ્ય પ્રાપ્ત થયું હતું, જેની સ્મૃતિ અત્રે પ્રસ્તુત કરેલી તસ્વીરમાં તાજી થાય છે. તે સમયે હરસિદ્ધિ માતાજીના પાવન યાત્રાધામ હર્ષદના વિકાસ અંગે પણ તેઓએ પરામર્શ કર્યો હતો.
તે સમયે રાજ્યમાં પંચવટી યોજનાની બુનિયાદ પણ રખાઈ હતી અને યાત્રાસ્થળોમાં નાના નાના બાગબગીચા જેવી પંચવટી ઊભી કરીને ત્યાં પણ સ્થાનિકો તથા યાત્રિકોને વિસામો ખાવાની તક મળી રહે તેવું આયોજન થયું હતું. જે કોન્સેપ્ટ આજે 'હરસિદ્ધિ વન'માં પરિણમ્યો છે. આ પ્રકારની નાની પણ મહત્ત્વની રમણિય ત્રિવેણીસંગમ સમી સુવિધા ઊભી કરવામાં આવી હતી. તે સમયે પણ મૂળુભાઈ બેરા ગુજરાતના મંત્રીમંડળમાં સામેલ હતાં, અને આજે પણ મૂળુભાઈ બેરા ગુજરાતના મંત્રીમંડળમાં સામેલ છે, અને હાલના સી.એમ. ભૂપેન્દ્રભાઈ પટેલના હસ્તે હરસિદ્ધિ વનના થયેલા લોકાર્પણમાં સામેલ હતાં.
આમ, લગભગ બે દાયકા પહેલા અહીં જે બીજ વવાયું હતું, તે વટવૃક્ષ બન્યું છે અને નાની યોજનામાંથી વિરાટ હરસિદ્ધિવન પ્રાપ્ત થયું છે, તેમ કહી શકાય. તે સમયની મૂળ પંચવટી યોજનાનું સ્થાન હરસિદ્ધિવન, માતૃવન વગેરેએ લઈ લીધું છે, તેમ પણ કહી શકાય. ખરૃં ને?
કોઈપણ સરકારી યોજના હોય, તેમાં સિક્કાની બે બાજુ તો રહેતી જ હોય છે અને ઘણી વખત બદલતા સમય સાથે કેટલાક આમુલ ફેરફારો પણ થતા રહેતા હોય છે, પરંતુ એકંદરે એ વાતનો સંતોષ (જોબ સેટિકસ્ફેક્શન) તો થાય જ છે કે તે સમયે જે કલ્પનાઓ કરી હતી, તે ભલે ઘણાં વર્ષો પછી પણ સાકાર થવા જઈ જ રહી છે, અને તેમાં પબ્લિક પાર્ટિસિપેન્ટ, પોલિટિકલ વિલ અને પ્રો-પિલગ્રીમ્સ અભિગમનો ત્રિવેણીસંગમ રચાયો છે.
સરકારી યોજનાઓનું અપગ્રેડેશન
સરકારી યોજનાઓ જ્યારે શરૂ થાય, ત્યારે તેનો કોઈને કોઈ ને કોઈ મૂળભૂત ઉદ્દેશ્ય હોય છે અને જરૂરિયાત મુજબ અનુભવે તેમાં સુધારા અને વધારા થતા જ રહેતા હોય છે. બે દાયકા પહેલાની એક યોજના હેઠળ વવાયેલો વિચાર અત્યારે વર્ષો પછી વિરાટ કોન્સેપ્ટ હેઠળ વિવિધ રમણીય વનોના સ્વરૂપમાં વટવૃક્ષ બન્યો છે. સરકારી યોજનાઓમાં અપગ્રેટેશન થાય, સ્થળ, સ્વરૂપ અને ઉદ્દેશ્યોમાં સુધાર કે વધારા થાય, ફેરફાર થાય કે બદલાવ આવે, તેને જ કદાચ વે ઓફ એક્ચ્યુલ ડેવલપમેન્ટ કહી શકાય, ખરૂ કે નહીં?
જો કે, સરકારી યોજનાઓને ઘણી વખત ભ્રષ્ટાચાર, લાપરવાહી અને યોગ્ય મેનેજમેન્ટનો અભાવ લૂણો લગાડતો હોવાથી ઘણી યોજનાઓ પૂરેપૂરી સફળ થતી હોતી નથી, તે પણ 'ઓપન' સિક્રેટ જ છે ને?
વૃક્ષોની વસતિ વધારો
દેશમાં જ્યારે વૃક્ષારોપણ અને ઉછેરને પ્રોત્સાહિત કરવા માટે જુદા જુદા કાર્યક્રમો યોજાતા હોય, ત્યારે તે સરકારી હોય કે બિનસરકારી હોય, તેને પ્રોત્સાહન આપવું જ જોઈએ. ખંભાળિયામાં આવી જ એક ઝુંબેશ વેગ પકડી રહી છે અને ખંભાળિયાને હરિયાળુ બનાવવાના અભિગમ સાથે જે ઉત્સાહ જોવા મળી રહ્યો છે, તેને અનુસરીને ગામેગામ, શહેરોના ગલી-મહોલ્લા સુધી આ પ્રકારની જ ઝુંબેશો ચાલે અને માનવીની વસતિ મર્યાદિત રહે તથા વૃક્ષોની સંખ્યા અનેક ગણી વધે, તો આપણી ભાવિ પેઢીનું ભવિષ્ય પણ સુરક્ષિત રહેશે તેમ નથી લાગતું?
હરસિદ્ધિવન અને માતૃવન
મખ્યમંત્રી ભૂપેન્દ્રભાઈ પટેલે તાજેતરમાં હરસિદ્ધિવનનું લોકાર્પણ કર્યું અને માતૃવન માટે વૃક્ષારોપણ કર્યું, તે યાત્રાધામ હર્ષદ માટે ખૂબ જ ફળદાયી અને બહુહેતુક પૂરવાર થવાનું છે. અહીં પ્રવાસીઓની સંખ્યા વધશે અને માતાજીના દર્શને આવતા યાત્રિકો સહિત નેચરલવર એટલે કે પ્રકૃતિપ્રેમી પ્રવાસીઓને આહ્લાદક વાતાવરણમાં ટહેલવાની ઉત્તમ તક મળે તેમ હોવાથી પૂરક વ્યવસાયો, ધંધા-રોજગાર પણ વધશે, તેમ જણાય છે.
માતૃવનમાં ઘણાં લોકો પોતપોતાના માતૃ-પિતૃ-વડીલોની સ્મૃતિમાં ભાવનાત્મક રીતે અહીં વધુમાં વધુ વૃક્ષો ઉછેરશે અને અહીં જેટલા વૃક્ષો ઉછરશે, તેટલા પ્રમાણમાં ક્ષારો આગળ વધતા અટકશે.
બહુહેતુક ફાયદાઓ
હર્ષદમાં દરિયાકાંઠે જે ગેરકાયદે દબાણો થઈ હ્યા હતાં, અને હટાવાયા હતાં, તે હવે ફરીથી પગપેસારો નહીં કરી શકે. એટલું જ નહીં, રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા, દરિયાઈ સુરક્ષા, પર્યાવરણીય સુરક્ષા તથા પ્રવાસની વિકાસની દૃષ્ટિએ આ વનો ઘણાં જ ઉપયોગી પૂરવાર થવાના છે.
આ મુદ્દે મારી યાત્રાધામ દ્વારકા અને જામનગરમાં મળીને દોઢેક દાયકાની ફરજો દરમિયાન જે લખાપટી કરી, સ્થાનિક નેતાઓ, કાર્યકરો, અગ્રગણ્યો, સમાજના શ્રેષ્ઠીઓ, શિક્ષણવિદે, પ્રોફેસરો, શિક્ષકો, વિદ્યાર્થીઓ ઈતિહાસ વિદે, પત્રકારમિત્રો, દેશ-વિદેશથી દ્વારકાની મુલાકાતે આવતા પ્રવાસીઓ તથા સ્થાનિક ગ્રામ્ય-શહેરી વિસ્તારોના લોકો સાથે સતત થતી રહેતી ચર્ચાઓ, ગ્રુપ ડિસ્કશનો, પરામર્શ અને સૂચનો-અભિપ્રાયોના નિચોડ સ્વરૂપે વર્ષો સુધી જે ફીડબેક મોકલ્યા, તેને સ્વરૂપ ઘણાં પ્રોજેક્ટોનો અમલ થઈ રહેલો જોઈને અંતરમન થનગની ઊઠે, તેવો આનંદ થાય છે.
જનસહયોગની ફલશ્રૂતિ
સરકારો, પ્રશાસકો, તંત્રો, સંસ્થાઓ અને સ્થળ સંચાલકોના સુદૃઢ સંકલનની સાથે સાથે જો જનસહયોગ પૂરેપૂરો હોય તો જ સુખ-સુવિધાઓના મેગા પ્રોજેક્ટો સફળ બની શકે. સરકારે જનસહયોગથી હર્ષદ સહિતના યાત્રાધામોમાં જે વિકાસના કામો કર્યા હોય, પ્રવાસીઓ મોની સુવિધાઓ વિકસાવી હોય કે તેની પૂરક વ્યવસ્થાઓ ઊભી કરી હોય, તેમાં સાતત્ય જળવાઈ રહે, વિવેક, વિનય અને વિશ્વાસનો પ્રવાસીઓને અહેસાસ થાય તેવો માહોલ બને તથા લેભાગુ કે ક્રિમિનલ માનસિક્તા ધરાવતા પરિબળો પનપે નહીં તેવી વ્યવસ્થાઓ કરવામાં સૌ કોઈનો સહિયારો સહયોગ અત્યંત જરૂરી છે, ટૂંકમાં રિટેઈલ નહીં, જથ્થાબંધ જનસહયોગ હોય તો જ આ પ્રકારની સુવિધાઓની ફલશ્રૂતિ ઉત્તમ નિવડતી હોય છે.
સરકારની જવાબદારી વધુ
હરસિદ્ધિવનમાં હજારો રોપાઓ વાવ્યા હોય કે માતૃવનમાં સેંકડો વૃક્ષો ઉછેરવાનો સંકલ્પ લેવાયો હોય, તેમાં રાજ્ય સરકારની જવાબદારી સૌથી વધુ રહેવાની છે. રાજ્ય સરકાર એટલે માત્ર મુખ્યમંત્રી, મંત્રીઓ, સચિવો કે જિલ્લાના હોદ્દેદારો જ નહીં, પરંતુ તમામ ચૂંટાયેલા જનપ્રતિનિધિઓ, ટોપ-ટુ-બોટમ અધિકારીઓ અને કર્મચારીઓ તથા જેને ઈજારાઓ અપાયા હોય તે કોન્ટ્રાક્ટરોનો પણ 'સરકાર'માં (આ હેતુ માટે) સમાવેશ થઈ જાય છે. સૌથી વધુ જવાબદારી ભલે સરકારની હોય, પરંતુ આ વનોની દેખભાળ, જતન, સુરક્ષા, સાર-સંભાળ કે રખલું- જે કહો તે પરંતુ આ જવાબદારી નિભાવીને પોતાના તથા પોતાની ભાવિ પેઢીના હિતો જાળવી રાખવા લોકલ પોપ્યુલેશન એટલે કે ત્યાંના સ્થાનિક રહીશોની પણ નૈતિક તથા ભાવનાત્મક જવાબદારી એટલી જ રહે છે, ખરૃં કે નહીં?
વિનોદ કોટેચા
જો આપને આ પોસ્ટ ગમી હોય તો શેર કરો...
Follow us: આ જ પ્રકારની બીજી પોસ્ટ માટે અમારી એપ ડાઉનલોડ કરો.
Android: https://rb.gy/surhtv
Apple ios: https://rb.gy/cee4r9
Social Media
ફોટો સ્ટોરી માટે અમારા ઇન્સ્ટાગ્રામ પેઈજને ફોલ્લો કરો
https://www.instagram.com/nobatdaily?r=nametag
વિડિયો માટે અમારી યુ-ટ્યૂબ ચેનલને સબસ્ક્રાઈબ કરો
સાવન કા મહિના... પવન કરે શોર... સોર... હાય હાય યે મજબૂરી... યે મૌસમ ઔર યે દૂરી
'રોટી, કપડાં ઔર મકાન' ફિલ્મમાં પણ તત્કાલિન ગરીબી-બેરોજગારીની કથાવસ્તુ વણાઈ હતી
ભીષણ ગરમી પછી થતી ઠંડકની અનુભૂતિ અદ્ભુત હોય છે. બળબળતા ઉનાળા પછી આવતી વર્ષાઋતુ જ આપણા જીવનચક્રની વાસ્તવિક જડીબૂટ્ટી છે. પાણી વિનાનું જીવન જ અસંભવ છે. પહેલો વરસાદ માણવાનું મન અબાલવૃદ્ધ સૌ કોઈને થતું હોય છે. તેમાં પણ અષાઢી અતિવૃષ્ટિ પછી શ્રાવણના સરવણિયાની મોજ કાંઈક અલગ જ હોય છે.
શ્રાવણ મહિનો એટલે ધર્મ, ભક્તિ, મનોરંજન, સ્નેહ-પ્રેમનું પ્રગટીકરણ, શિવજી અને ભગવાન શ્રીકૃષ્ણના માત્મયને સાંકળતા તહેવારો અને શ્રાવણિયા સોમવારોનો એવો અદ્ભુત સંગમ, જેમાં વર્ષાઋતુના મધ્યાન્તરે, પ્રારંભે અને અંતિમ તિથિ સુધી અલૌકિક આનંદ જ ભરેલો હોય છે.
સામાન્ય રીતે ઓગસ્ટ અને શ્રાવણ મહિનો સાથે જ હોય છે, અને મોટાભાગે શ્રાવણના તહેવારો સાથે ૧પ મી ઓગસ્ટની સ્વાતંત્ર્ય દિનની ઉજવણીઓ અદ્ભુત સંયોગ થતો હોય છે, અને હવે તેમાં પાંચમી ઓગસ્ટના નવીનત્તમ મહાત્મયનો ઉમેરો થયો છે. હિન્દી ફિલ્મોમાં પણ શ્રાવણ મહિનાને સાંકળીને ઘણાં ગીતો ખૂબ જ પ્રચલિત થયા છે.
સાવન કા મહિના... પવન કરે શોર
'સાવન કા મહિના, પવન કરે શોર, જિયરા રે ઝૂમે ઐસે, જૈસે વનમાં નાચે મોર'... જેવા હિન્દી ફિલ્મના ગીતો આજે પણ ઘણાં જ કર્ણપ્રિય અને સુસંગત જણાય. 'મિલન' ફિલ્મ માટે આ ગીત આનંદ બક્ષીનું રચેલું હતું, અને તે મુકેશ સાથે લતામંગેશકરે ગાયું હતું. લક્ષ્મીકાંત પ્યારેલાલે તેને સંગીત આપ્યું હતું. આ ફિલ્મ વર્ષ ૧૯૬૭ માં રિલિઝ થઈ હતી. આ ફિલ્મમાં સુનિલ દત્ત, નૂતન, જમુના, પ્રાણ જેવા ખ્યાતનામ તત્કાલિન અદાકારોએ અભિયન કર્યો હતો. આ ફિલ્મ તથા તેમના અભિનેતા-અભિનેત્રીઓ, સંગીતકારને ફિલ્મ ક્ષેત્રે પ્રતિષ્ઠિત પુરસ્કારો મળ્યા હતાં. આ ફિલ્મના ગીત-સંગીત ઉપરાંત અભિનેતાઓની ભૂમિકા પણ તે સમયના દર્શકોને ઘણી જ પસંદ આવી હતી, જો કે આ ગીતનું 'સાવન કા મહિના' ગીત ઘણું જ હીટ તે સમયે પણ રહ્યું હતું અને આજે પણ ઘણું જ લોકપ્રિય છે. મિલન ફિલ્મની કથા કરતાંયે કર્ણપ્રિય ગીત-સંગીત અને અભિનયના ઓજસના કારણે આ ફિલ્મ હીટ નિવડી હતી.
ભીગી ભીગી રાતો મેં...મીઠી મીઠી બાતો મેં...
'ભીગી ભીગી રાતો મેં... મીઠી મીઠી બાતો મે...ઐસી બરસાતો મેં... કેસા લગતા હૈ... હાં...' ગીત એક જમાનામાં તે સમયના યુવા વર્ગને ઘણું જ ગમી ગયું હતું, અને યુવાવર્ગ ગણગણતો રહેતો હતો. તે સમયનો યુવાવર્ગ આજે જૈફ વયે પણ આ ગીત સાંભળતા જ ઝુમી ઊઠતો ઘણાંયે જોયો હશે.
વર્ષ ૧૯૭૪ ની ફિલ્મ 'અજનબી' માટે આ ગીત લતા મંગેશકર અને કિશોરકુમારે ગાયું હતું. આનંદબક્ષી રચિત આ ગીત માટે આરડી બર્મને સંગીત આપ્યું હતું. રાજેશ ખન્ના, જીનત અમાન, પ્રેમચોપડા, અસરાની, મદનપુરી, યોગિતા બાલી તથા અસિત સેન દ્વારા અભિનિત આ ફિલ્મના નિર્દેશક શક્તિ સાવંત હતાં. આ ફિલ્મના નિર્માણ ગિરિજા સાવંત હતાં. આ ફિલ્મ માટે સંવાદ અખ્તર રૃમાનીએ રચ્યા હતાં. પટકથા ગુલશન નંદાની હતી. 'મિસ ઈન્ડિયા'ની સ્પર્ધા સાથે વણાયેલી આ ફિલ્મે તે જમાનામાં સારી એવી લોકચાહના મેળવી હતી. આ ફિલ્મમાં પણ વર્ષાઋતુ સાથે અભિનિત ગીતોએ રંગ જમાવ્યો હતો.
હાય હાય યે મજબૂરી...
યે મૌસમ ઔર યે દૂરી...
'અરે... હાય હાય યે મજબૂરી, યે મૌસમ ઔર યે દૂરી, મુઝે પલ પલ હૈ તડપાયે, તેરી દો ટકિયાની નૌકરી મેં મેરા લાખો કા સાવન જાયે... હાય હાય એ મજબૂરી...'
'કિતને સાવન બીત ગયે, બૈઠી હું આશ લગાયે, જિસ સવાનમેં સજનવા, વો સાવન કબ આયે... કબ આયે... મધૂર મિલન કા યે સાવન હાથોં સે નિકલા જાયે... તેરી દો ટકિયા કી નૌકરી મેં મેરા લાખોકા સાવન જાયે... અરે, હાય હાય એ મજબૂરી...'
'પ્રેમ કા ઐસા બંધન હૈ, જો બંધ કે ફિર ના તૂટે, ઔર નોકરી કા હૈ ક્યા ભરોસા... આજ મિલે કલ છૂટે... કલ છૂટે..., અંબર પે રચા સ્વયંવર, ફિરભી તું ગભરાયે... તેરી દો ટકિયા કી નૌકરી મેં મેરા લાખો કા સાવન જાયે... હાય...હાય... યે... મજબૂરી'
આ પ્રકારની મધૂર-કર્ણપ્રિય સંગીત સાથે ફિલ્માયેલી રચનાઓમાં રોમાન્સ પણ હોય છે અને તે સમયમાં પણ ફાલેલીફૂલેલી બેરોજગારીનો આડક્તરો કટાક્ષ પણ સમાયેલો હોય છે.
આ ગીત 'રોટી, કપડા ઔર મકાન' ફિલ્મ માટે વર્ષ ૧૯૭૪ માં લતા મંગેશકરના કંઠે ગવાયું હતું, જેના રચિયતા વર્મા મલિક હતાં, જ્યારે સંગીત લક્ષ્મીકાંત-પ્યારેલાલે આપ્યું હતું.
આ ફિલ્મે પણ તે જમાનામાં તહેલકો મચાવી દીધો હતો. સામાન્ય માનવીની જિંદગીને ફિલ્માવતી આ કથા લોકોને ઘણી ગમી હતી. લોકોની મૂળભૂત જરૃરિયાતો પણ પૂરી થતી ન હોય, અને ગરીબીના કારણે ભૂખ્યા પેટે સુવું પડતું હોય, અંગ ઢાંકવા પૂરતા કપડા ન હોય અને ઉપર આભ અને નીચે ધરતીના સહારે છત (ઘર-આશ્રય) બહાર જિંદગી વિતાવી પડતી હોય, તેવી વ્યક્તિની વેદનાને દર્શાવતી આ ફિલ્મમાં મનોજકુમાર, શશિ કપૂર, જીનત અમાન, મૌસમી ચેટર્જીની સાથે અમિતાભ બચ્ચન, પ્રેમનાથ, ધીરજ કુમાર અને મદનપુરીએ પણ અભિનય કર્યો હતો. તે જમાનામાં મનોજકુમારની દેશભક્તિની ફિલ્મો ઘણી જ પ્રચલિત હતી અને તેમાં રોટી, કપડા, ઔર મકાન ફિલ્મ અલગ જ ભાત પાડતી હતી. આ ફિલ્મમાં 'સાવન'ની ખૂબસૂરતી અને રોટી, કપડા, ઔર મકાન સાથે સંકળાયેલી નોકરીની મજબૂરીને અદ્ભુત રીતે વણવામાં આવી હતી.
આજે પણ સુસંગત ગીતો
નવી પેઢીનો યુવાવર્ગ પણ ઘણી વખત એવી ચર્ચા કરતો સંભળાય છે કે જુના ફિલ્મી ગીતો માત્ર કર્ણપ્રિય જ નહીં, પરંતુ અર્થસભર પણ હતાં, જ્યારે દરેક ભાષાની ફિલ્મો તો હંમેશાં પ્રવર્તમાન (જે-તે સમયના) સામાજિક જીવનનું દર્પણ જ હોય છે, જેમાં સમાજની વાસ્તવિક્તાઓ અને વિટંબણા પડઘાતી હોય છે.
જુના ફિલ્મી ગીતોમાં જે કથાવસ્તુ પ્રસ્તુત થયું હોય, તેને અનુરૃપ ગીત-સંગીત સાથેની ગાયનકલા સંકળાયેલી હોય છે. એ ગીતોનો ઊંડો ભાવાર્થ આ નીકળતો હતો. અહીં પ્રસ્તુત કરેલા દૃષ્ટાંતો પૈકી એક ગીતમાં તો રોમાંચ અને રોમાંચની સાથે સાથે જ બેરજગારીની મજબૂરી ખૂબ જ અદ્ભુત રીતે સાંકળી લેવામાં આવી હતી, જે આજે પણ એટલી જ પ્રસ્તુત છે. હવે તો બેરોજગારીની સમસ્યા એટલી બેકાબૂ બની ગઈ છે કે તેની સાથે સંકળાયેલા અનામતના મુદ્દે પડોશી દેશ બાંગ્લાદેશના વડાપ્રધાન શેખ હસીનાએ તો દેશ છોડીને ભાગવું પડ્યું છે. એ તાજુ દૃષ્ટાંત 'હાય હાય રે મજબૂરી'ની દાયકાઓ પહેલાની સ્થિતિ હજુ પણ એવીને એવી જ રહી છે, તે પૂરવાર કરે છે.
શ્રાવણને સાંકળતા ફિલ્મી ગીતોની ઝાંખી
મેરા ગાંવા મેરા દેશનું 'કુછ કહેતા હૈ યે સાવન' ગીત ઘણું જ પ્રચલિત થયું હતું. તેવી જ રીતે 'ચૂપકે ચૂપકે'નું ગીત 'અબકે સજન સાવન મેં'માં પ્રેમી પંખીડાઓની તડપ દર્શાવાઈ છે. 'ફરાર' ફિલ્મનું 'મેં પ્યાસા તુમ સાવન'માં પણ વિયોગ-સંયોગની ધૂપછાંવ વર્ણવાઈ હોય તેવું લાગે છે. 'ચાંદની' ફિલ્મનું ગીત 'લગી આજ સાવન કી ફીર વો ઝડી હૈ' પણ લોકપ્રિય બન્યું હતું.
શ્રાવણ મહિનાને સાંકળતા સંખ્યાબંધ લોકગીતો પણ જુદી જુદી પ્રાદેશિક ભાષાઓમાં ઘણાં જ પ્રચલિત છે. તેમાં મલ્હાર, કજરી અને જુના ફિલ્મી ગીતોનો સંયોગ થતા જ એક એવો માહોલ ઊભો થઈ જતો હોય છે કે જે કોઈપણ ઋતુમાં જાણે શ્રાવણ આવ્યો હોય તેનું માનસચિત્ર ખરૃ કરી દેતો હોય છે.
મોર અને વર્ષાઋતુ
શ્રાવણનો મહિનો અને તહેવારો-મેળાઓ તથા વર્ષાઋતુ સાથે મોરનો સીધો સંબંધ છે. મોરલો ટહૂકે, મોરલો કળા કરે કે મોર-ઢેલની પ્રણયકિડા હોય, તેના વિષે વિવિધ કિવદંતીઓ પ્રચલિત છે. મોરનો ટહૂકો વિશેષ ઢબે રણકે ત્યારે વર્ષાઋતુના પડઘમ વાગે તેવું મનાય છે.
મોરલા વિષે મોરપ્રેમી નારણભાઈ કરંગિયાને વધુ જ્ઞાન હોય તે સ્વાભાવિક છે. મોરલાઓની સેવા કરવા માટે જીવન અર્પણ કરી દેનાર કલ્યાણપુર તાલુકાના કેનેડી (કારીપાટ) ગામના ખેડૂત નારણભાઈ કરંગિયાથી ભાગ્યે જ કોઈ અજાણ હશે. તેઓ 'મન હોય તો માળવે જવાય'નું જીવંત દૃષ્ટાંત તો છે જ, પરંતુ તેઓ જે કાંઈ પ્રવૃત્તિઓ કરે છે, તેની બહોળી પ્રસિદ્ધિ કરવામાં પણ વિશ્વાસ ધરાવે છે, કારણ કે તેઓ એવું માને છે કે, આ પ્રકારની પ્રવૃત્તિના કારણે ઘણાં બધા લોકોને મોરપ્રેમ જાગે છે અને ઠેર-ઠેર મોર ઉછેર કેન્દ્રો ચલાવવામાં આ કારણે જ મદદ મળે છે, તેવું તેઓ માનતા હશે, તેમ હું માનું છું.
રોટી, કપડા, ઔર મકાન
રોટી એટલે કે બે ટંકનું ભોજન, માથા ઉપર છત એટલે કે રહેવાનું પોતાનું ઘર અને સમાજની હરોળમાં રહી શકીએ તેવી ક્વોલિટીના કપડા જેવી મૂળભૂત જરૃરિયાતો વર્ષ ૧૯૭૪ માં પણ સંતોષી શકાતી નહોતી, અને તેથી જ તેનું પ્રતિબિંબ હિન્દી ફિલ્મો તથા ગીતોમાં પડતું હતું.
આજે ૭૦ વર્ષે પણ એ સ્થિતિ બહું કાંઈ સુધરી નથી. તે સમયે પણ ગરીબી હટાવવાની યોજનાઓ બનતી હતી અને આજે પણ એ જ રીતે નવી-જુની યોજનાઓ અમલમાં છે. ગરીબીની રેખા હેઠળથી એક વર્ગ (સમૂહ) બહાર આવ્યો છે, ત્યાં નવો ઉમેરો થઈ જાય છે. એનું કારણ વસતિ વધારો છે અને વસતિ નિયંત્રણ ઉપરાંત મૂળભૂત માનસિક્તા તથા અભિગમો પણ બદલવા જરૃરી છે. આ તમામ બાબતોને આવરી લેતી હેતુલક્ષી અને મનોરંજક-રોચક નવી ફિલ્મો બને અને જુની ફિલ્મોની નકલ કરવાના બદલે તેમાંથી બોધપાઠ લઈને નવા જમાનાને અનુરૃપ સમાજોપયોગી છતાં રોમેન્ટિક, સસ્પેન્સ થ્રિલર કે સોશ્યલ ટચ સાથેની ફિલ્મો પ્રાદેશિક અને રાષ્ટ્રીય ભાષાઓમાં બને, અને તેના કર્ણપ્રિય સંદેશપ્રેરક ગીતો રચાય તો કેવી મજા આવે નહીં?
વિનોદ કોટેચા
જો આપને આ પોસ્ટ ગમી હોય તો શેર કરો...
Follow us: આ જ પ્રકારની બીજી પોસ્ટ માટે અમારી એપ ડાઉનલોડ કરો.
Android: https://rb.gy/surhtv
Apple ios: https://rb.gy/cee4r9
Social Media
ફોટો સ્ટોરી માટે અમારા ઇન્સ્ટાગ્રામ પેઈજને ફોલ્લો કરો
https://www.instagram.com/nobatdaily?r=nametag
વિડિયો માટે અમારી યુ-ટ્યૂબ ચેનલને સબસ્ક્રાઈબ કરો
ટેન્શન-એટેન્શન, અનશન-જંક્શન, વ્યસન-ફેશન... રહો ટનાટન... લ્યો એક્શન... કરો લેશન... રહો ટનાટન
ચિંતિત રહેવું અને ચિંતન કરવું એમાં મોટો તફાવત છે... જીવ બાળ્યા રાખ્યે કંઈ ન થાય...
ઘણાં લોકોનો ચહેરો ઘણો જ ગંભીર લાગતો હોય, પરંતુ તેઓ સ્વભાવે મૃદુ અને કોમળ પણ હોઈ શકે. સૂકા નાળિયેરની કાચલીની જેમ ઉપરથી કઠોર દેખાતા ઘણાં લોકો સ્વભાવે મુલાયમ પણ હોઈ શકે છે. કેટલાક લોકોનો ચહેરો જ ઈશ્વરે એવો ઘડ્યો હોય છે કે, તેને બોલાવવામાં પણ બીક લાગે કે ક્યાંક ચિડાઈ જશે તો? તેનાથી વિપરીત સૌમ્ય, હસમુખા અને સરળ લાગતા કેટલાક લોકો જ્યારે ખિજાઈ જાય કે મૂડલેસ હોય ત્યારે જવાળામૂખી ફાટે તેમ ક્રોધિત થઈને ઉછળવા લાગતા હોય છે. તેઓ જ્યારે ગાળાગાળી કરે કે તોડફોડ કરે ત્યારે ખબર પડે કે આ ભાઈને તો માત્ર સોહામણો ચહેરો જ કુદરતે આપ્યો છે, બાકી તેનો સ્વભાવ તો શ્વાનને પણ શરમાવે તેવો છે, કારણ કે કૂતરાઓને પણ ક્યાં-ક્યારે અને કેવું ભસવું તેનું જ્ઞાન હોય છે.
ઘણાં લોકો એકદમ ફેશનેબલ હોય છે, અને કોઈપણ નવી ફેશન આવે, એટલે તે તરત જ અપનાવી લેવા તલપાપડ રહેતા હોય છે. ફેશનના ટેન્શનમાં તેઓ જિંદગીનું અન્ય ટેન્શન ભૂલી જતા હોય છે, તો ઘણાં વ્યસની લોકો પોતાના વ્યસનમાં જ મસ્ત રહેતા હોય છે, પછી ભલેને એ વ્યસન પછી દુનિયાભરનું ટેન્શન આવે તેવી પૂરેપૂરી શક્યતાઓ હોય... ધે નોટ કેર...!
'અનશન' શબ્દ આમ તો કોઈ આંદોલનના ભાગરૂપે ઉપવાસ પર ઉતરે તેના માટે વપરાય છે, પરંતુ અનશનનો વાસ્તવિક વ્યાપક અર્થ છે. અનશન એટલે 'ઉપવાસ', પરંતુ વ્રતના ઉપવાસ અને આ ઉપવાસને સમાનાર્થી ગણવા કે કેમ? તેની અલગથી ચર્ચા કરવી પડે. અનશન શબ્દને નકારાત્મક રીતે (નેગેટીવ ટોનમાં) વધુ ઉપયોગમાં લેવામાં આવતો હોવાથી તેને ઉપવાસ આંદોલન, રિસામણાં કે નારાજગી દર્શાવવા માટે થતી ભૂખ હડતાલના સ્વરૂપમાં જ સમજવામાં આવે છે.
ટેન્શન અને એટેન્શન
'ટેન્શન લેને કા નહીં દેને કા' જેવા ડાયલોગ ઘણાં જ પ્રચલિત છે, અને હવે તો ટેન્શન શબ્દ ગુજરાતી ભાષાનો જ હોય તેવી રીતે વપરાય છે. એટલું જ નહીં, ટેન્શનનો ગુજરાતી અર્થ (શબ્દાર્થ) શું થાય, તે કોઈને પૂછવામાં આવે, તો થોડીવાર યાદ કર્યા પછી જવાબ મળે, કારણ કે ટેન્શનનો સમાનાર્થી ગુજરાતીમાં શબ્દ તણાવ અથવા તંગદિલી જેવો થાય છે, જ્યારે બે દેશો વચ્ચે સરહદ પર તંગદિલી હોય, ત્યારે 'બોર્ડર પર ટેન્શન છે' તેવા વાક્યો સાંભળવા મળે. તેવી જ રીતે 'ટેન્શનમાં રહેવું નહીં'નો ગુજરાતી શબ્દાર્થ 'તણાવમાં ન રહેવું' તેવો થઈ શકે. ટેન્શન લેતા નહીં, જેવા શબ્દો 'ચિંતા કરતા નહીં'ની ભાવના વ્યક્ત કરવા માટે વપરાય છે. આમ, ગુજરાતીમાં સામાન્ય તફાવત સાથેની જુદી જુદી ભાવનાઓ સમજાવવામાં સરળતા માટે કોમન વર્ડ (શબ્દ) 'ટેન્શન'નો ઉપયોગ એટલો વધી ગયો છે કે ટેન્શન શબ્દને હવે ગુજરાતી શબ્દકોષમાં જ ઉમેરવો પડે તેમ છે, કારણ સામાન્ય વાતચીતમાં તણાવ, તંગદિલી જેવા શબ્દો વાપરવાથી ભદ્રંભદ્રની જેમ સમજતા વાર લાગે તેવી સ્થિતિ ઊભી થતી હોય છે. આ કારણે જ 'ટેન્શન' શબ્દ હવે ગુજરાતી ભાષામાં પણ પોતિકો હોય તેમ લાગે છે.
એટેન્શન એટલે ધ્યાન આપવું, લક્ષ્ય ખેંચવું એવું અર્થઘટન થાય. શબ્દાર્થની દૃષ્ટિએ પણ આ શબ્દ આ શબ્દ પ્રોપર (યોગ્ય) છે. 'એટેન્શન પ્લીઝ' અથવા 'કૃપા કરીને ધ્યાન આપો' જેવા શબ્દો હવે સામાન્ય રીતે વપરાય છે. 'ધ્યાન આપો', 'કાળજી રાખો', 'ધ્યાને ખેંચો' અથવા લોકોને પોતાના તરફ આકર્ષવાના સંદર્ભમાં ગુજરાતીમાં રોજ-બ-રોજની ભાષામાં સરળતાથી વપરાતો આ શબ્દ ઘણી વખત વિવિધ સંદર્ભમાં વપરાય છે, અને કોઈના પર પ્રભાવ પાડવાના સંદર્ભમાં ઈમ્પ્રેશનના પર્યાય તરીકે પણ વપરાય છે. આથી ટેન્શન અને એટેન્શન શબ્દો આપણા રોજિંદા જીવન સાથે વણાયેલા છે.
તમને થતું હશે કે અહીં શબ્દકોશનો કોર્સ શરૂ કર્યો છે કે શું? શબ્દોના અર્થોની આટલી ઝીણવટભરી ચર્ચા કરીને ટેન્શન વધારવાની શું જરૂર છે?
ટેન્શન અને એટેન્શન વચ્ચે વર્ણાનુપ્રાસ જેવી સમાનતા સિવાય શું સંબંધ છે? તેવા પ્રશ્નોના જવાબ તાત્ત્વિક રીતે (ફિલોસોફિકલી) નહીં મળે, પરંતુ તેના માટે ભાવાર્થો સમજવા પડે. ટેન્શન ઘટાડવું હોય, તણાવમાંથી રાહત મેળવવી હોય તો કાળજી રાખવી પડે, લક્ષ્ય પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરીએ અને ટેન્શનને ઘટાડવાના ઉપાયો કરીએ, તેને પણ 'એટેન્શન પ્લીઝ... રિમુવ યોર ટેન્શન વીથ એટેન્શન' જેવા વાક્યોથી સમજાવી શકાય.
અનશન અને જંકશન
અનશન એટલે ઉપવાસ અથવા અંગ્રેજીમાં ફાસ્ટ તેવો શબ્દાર્થ થાય, પરંતુ જંક્શનના વિવિધ અર્થો થાય છે. જંક્શન એટલે સંગમ, સંયોજન, સાંધો, સર્કલ, સંગમ સ્થળ વગેરે વિવિધ અર્થો વિવિધ સંદર્ભોમાં નીકળે છે. અનશન અને જંકશન શબ્દો વચ્ચે પણ વર્ણાનુપ્રાસ જેવી અસર ઊભી કરવા સિવાય કોઈ સીધો સંબંધ નથી, પરંતુ લોક-સાહિત્યકારો, કથાકારો, વ્યાખ્યાનકારો તથ વક્તાઓ ઘણી વખત આ બન્ને શબ્દોનું સંયોજન કરીને વિવિધ ઢબે પોતાની વાત અથવા કથા રજૂ કરતા હોય છે. અનશન વિષે તો સૌ કોઈ જાણે છે અને રેલવેતંત્ર સાથે સદીઓથી સંકળાયેલા આપણે બધા રેલવે જંક્શનને જ 'જંકશન' માનીએ છીએ, પરંતુ 'જંકશન'ની પણ વિવિધ અસરો થતી હોય છે.
વ્યસન અને ફેશન
વ્યસન હાનિકર્તા છે, જ્યારે ફેશન નુક્સાકારક નથી, પરંતુ સ્વૈચ્છિક છે, અનિવાર્ય પણ નથી. વ્યસન છોડવું અઘરૂ છે, પરંતુ ફેશન તો સતત બદલતી જ રહે છે. ફેશન શબ્દનો ઉપયોગ માત્ર પહેરવેશ, ઘરેણાં કે આઉટલૂક માટે જ થતો નથી, પરંતુ પ્રચલિત થતી ચીજો કે નવા વ્યવહારોને પણ ફેશનનું નામ આપવામાં આવે છે. જેમ કે હવે દરેક નાના-મોટા પ્રસંગો ઉજવવાની ફેશન થઈ પડી છે અથવા પરસ્પર ભેટ-બક્ષીસ આપવાની ફેશન વધી રહી છે, વગેરે અર્થમાં ફેશન શબ્દનો પ્રયોગ વધી રહ્યો છે.
વ્યસન એટલે હેબીટ, ટેવ કે કોઈ ચીજ-વસ્તુની આદત પડી જવી તેવો થાય. દૃષ્ટાંત તરીકે શરાબ, ડ્રગ્સ, તમાકુના પાન-મસાલા વગેરેનું સેવન કર્યા વગર ચાલે જ નહીં. તેને વ્યસન ગણવામાં આવે છે, અને નકારાત્મક અર્થમાં જ વિચારવામાં આવે છે, પરંતુ કેટલાક વ્યસનો પોઝિટિવ પણ હોય છે. જેમ કે દરરોજ પૂજા-પાઠ કરવાનું વ્યસન, વાચન-લેખનનું વ્યસન, વ્યાયામ-યોગા-મેડિટેશનનું વ્યસન, લાયબ્રેરીમાં જવાનું વ્યસન, અખબારો-પુસ્તકો વાચવાનું વ્યસન વગેરે એવા વ્યસનો છે, જે બેધડક અપનાવી શકાય.
ઘણાં લોકોને રાત્રે કાંઈક વાચે, ત્યારે જ ઊંઘ આવે, તો કેટલાક લોકોને મધૂર સંગીત સાંભળીને જ નિંદર આવે, તે સારા વ્યસનો છે, પરંતુ હવે તો સોશ્યલ મીડિયાની લત લાગવી અને મોબાઈલ ફોનમાં વિવિધ ગેઈમ્સ રમવાના વ્યસનો લાગુ પડી રહયા છે, જેનાથી ચેતવા જેવું ખરૂ...
કરો લેશન... રહો ટનાટન...
આપણે લેશન શબ્દને સામાન્ય રીતે અભ્યાસ કરવો કે સ્કૂલ-કોલેજોમાંથી અપાયેલું હોમવર્ક કરવાના અર્થમાં જ સમજીએ છીએ, પરંતુ ઘણી વખત પાઠ ભણાવવાના અર્થમાં પણ આ શબદ વપરાય છે. કોઈપણ લેશનને 'પાઠ' તથા 'સબક' જેવા સમાનાર્થી શબ્દોથી સમજાવવામાં આવે છે, પરંતુ 'લેશન' કરવું અથવા હોમવર્ક કરવું કે પછી નોકરીની તૈયારી, વકીલ તરીકે કેસ લડવાની તૈયારી કે કોઈ ઈન્ટરવ્યૂ આપવા માટે થતી તૈયારી સાથે સાંકળીને પણ ઘણાં લોકો લેશન શબ્દ સાંકળે છે, ત્યારે એવું જરૂર કહી શકાય કે કોઈપણ પ્રકારનું લેશન હોય, તે પૂરૃં કરો અને પછી બિન્ધાસ્ત જિંદગી જીવો... ટનાટન રહો... મોજ કરો...
ચિંતા અને ચિન્તન
ચિંતા ચિત્તા સમાન છે, તે આપણે જાણીએ છીએ, છતાં ચિંતા કર્યા વિના રહી શકતા નથી, અને ચિન્તન કંચન જેવું મૂલ્યવાન છે. તેમ છતાં આપણે ચિન્તન કરવાથી દૂર ભાગીએ છીએ, ખરેખર તેનાથી ઉલટુ થવું જોઈએ, ખરૂ કે નહીં?
ચિંતા કરીને જીવ બાળ્યા કરવાથી કાંઈ વળવાનું નથી, પરંતુ ચિન્તન કરીને ચિંતાના મૂળ કારણ સામે જ બાથ ભીડવના ઈરાદાથી હકારાત્મક ઢબે મનોમંથન કરીએ તો તેના સકારાત્મક પરિણામો મળ્યા વિના રહેવાના નથી, ખરૃં કે નહીં?
ચિંતાના વાદળો ઘેરાય, ત્યારે ચિન્તન કરીને જરૂરી કદમ ઊઠાવવાની એટલે કે પ્રોપર એક્શન લેવાની જરૂર હોય છે, નહીં કે ટેન્શન રાખવાની... જીવનમાં ઉતાર-ચઢાવ તો આવ્યા કરે, પરંતુ બદલાતી સ્થિતિ સાથે જીવતા શિખી લેવું જ પડે ને?
વિનોદ કોટેચા
જો આપને આ પોસ્ટ ગમી હોય તો શેર કરો...
Follow us: આ જ પ્રકારની બીજી પોસ્ટ માટે અમારી એપ ડાઉનલોડ કરો.
Android: https://rb.gy/surhtv
Apple ios: https://rb.gy/cee4r9
Social Media
ફોટો સ્ટોરી માટે અમારા ઇન્સ્ટાગ્રામ પેઈજને ફોલ્લો કરો
https://www.instagram.com/nobatdaily?r=nametag
વિડિયો માટે અમારી યુ-ટ્યૂબ ચેનલને સબસ્ક્રાઈબ કરો
પોપટ-કોયલ બોલ, થોડો પણ લાગે ભલો વૃથા ગુમાવે તોલ, બહુ બોલીને દેડકાં
ચંચળતા, ચાંપલુસી તથા ચપળતા-ચતૂરાઈ વચ્ચેની ભેદરેખા સમજવી પડે ને?
ડ્રાઉં... ડ્રાઉં... ડ્રાઉં... એવો દેડકાઓનો અવાજ ચોમાસાની ઋતુમાં વધુ સાંભળવા મળે. કેટલીક વનસ્પતિ પણ ઋતુ મુજબ ઉગે, કેટલાક ફળો પણ ઋતુઓ મુજબ જોવા મળે, તેવી જ રીતે કેટલાક જીવો પણ વિવિધ ઋતુમાં વધુ ખીલી ઊઠે, અને તેમાં પણ વર્ષાઋતુ તો પ્રસન્નતાની પરાકાષ્ટાનો પર્યાય જ ગણાય.
પોપટ અને કોયલ
પોપટ અને કોયલ બોલે તો મીઠું લાગે, જો સતત પોપટ બોલે કે કોયલ ટહૂકા કર્યા કરે તો પણ તેની બોલી મીઠી લાગે. કોઈ પક્ષીપ્રેમી ન હોય તો પણ પોપટની બોલી અને કોયલના ટહૂકા થોડા-ઘણાં પણ તેને ગમે ખરા, પરંતુ ચોમાસામાં સતત ડ્રાઉં...ડ્રાઉં કરતા રહેતા દેડકાં કોઈને ય ગમે નહીં.
એક કવિએ કહ્યું છે કે, દેડકાં બહું બોલીને પોતાનું મૂલ્ય ગુમાવે છે, એટલે કહેવાયું છે કે વૃથા ગુમાવે તોલ બહુ બોલીને દેડકાં...
સ્વમાન સૌને વાહલું
બહુ બોલ બોલ કરતા રહેતા લોકોની વાતની બહુ ગંભીરતા રહેતી નથી. અવારનવાર સાચું-ખોટું બોલ્યા કરવા જેવી હરકત હંમેશાં વિશ્વસનિયતા ગુમાવવાનું કારણ બને છે, અને કોઈની ઉપર સતત ટક-ટક કર્યા કરવાથી કે ટોક્યા રાખવાથી આદર અને સન્માન ગુમાવવાનો વારો પણ અવે છે, કારણ કે સ્વમાન બધાને વહાલું હોય છે અને મજબૂરીમાં કદાચ સતત અપમાન કોઈએ સહન કર્યું હોય, તો પણ તેના ગંભીર પરિણામો થતા આવી શકે છે. આ પ્રકારે મજબૂરીમાં કે સૌજન્યતાથી જો લાંબા સમય સુધી અપમાન સહન કરવામાં આવ્યું હોય, તો એક સીમા પછી પરાકાષ્ટા આવે, ત્યારે સ્પ્રીંગની જેમ ઉછળી પણ શકે છે. કોઈપણ ક્ષેત્રે સફળ થવા માટે ઘણાં લોકો ચંચળતા અને ચાંપલુસીનો સહારો લેતા હોય છે અને ઘણાં લોકો ચપળતા, ચાલાકી, ચતૂરાઈના સહારે સફળતા મેળવાનો પ્રયાસ કરતા હોય છે. ચાંપલુસી અને ચંચળતા તથા ચપળતા-ચાલાકી અને ચતૂરાઈ વચ્ચે ઘણો જ બારીક ફરક હોય છે, તે માનવું ભૂલભરેલું છે, કારણ કે વાસ્તવમાં આ બધી જ પ્રકારની નિપુણતાઓનો પોઝિટિવ અને નેગેટીવ-બન્ને પ્રકારનો ઉપયોગ થઈ શકતો હોય છે. તેથી જ આ તમામ પ્રકારની ખૂબીઓ અને ખામીઓ વચ્ચે આસમાન-જમીનનો તફાવત હોય છે.
વખાણ જાહેરમાં-ઠપકો ખાનગીમાં
માહિતી ખાતાની ટ્રેનિંગ દરમિયાન મારે ઘણી વખત ખાતાકીય ટ્રેનિંગ માટે (જીઁૈંજીઁછ) સ્પીપા-અમદાવાદમાં જવાનું થતું હતું અને તે જુદા જુદા વિષયો પર જે ટ્રેનિંગ અપાતી હતી, તે અમારી નોકરીની ફરજોમાં જ નહીં, પરંતુ સમાજજીવન અને પારિવારિક દૃષ્ટિએ પણ ઘણી જ ઉપયોગી પૂરવાર થતી હતી. તેમાં ઘણું બધું શીખ્યા, અને ઘણું બધું મેળવ્યું, અને તેમાંથી ઘણી બધી એવી સ્મૃતિઓ સચવાઈ છે, જે આજે પણ પથદર્શક બની રહી છે.
એ ટ્રેનિંગ દરમિયાન એક ફેકલ્ટીએ કામ કરવું અને કામ લેવું, જ્ઞાન દેવું અને જ્ઞાન મેળવવું તથા સહયોગ લેવો અને સહયોગ આપવો- એ તમામ પ્રકિયાઓ અદ્ભુત રીતે સમજાવી હતી.
વિવિધ પ્રકારના સંચાલન-મેનેજમેન્ટ માટે જરૂરી કૌશલ્ય સમજાવતા તેમણે કહ્યું હતું કે કોઈ સબ-ઓર્ડિનેટની ભૂલ થઈ હોય, ત્યારે તેને ઠપકો ક્યારેય કોઈ ત્રીજી વ્યક્તિની હાજરીમાં આપવો નહીં, કારણ કે તેમ કરવાથી તેનું સ્વમાન ઘવાતું હોય છે. તેમાં પણ જાહેરમાં તો કોઈને ય અપાતો ઠપકો તેના સ્વમાન પર પ્રહાર સમો હોય છે, અને તે છૂપી કડવાશ ધીમે ધીમે વિષ સમાન બનતી જતી હોય છે. આપણી સાચી વાત હોય તો પણ તેને એકાંતમાં જ કહેવી જોઈએ, કારણ કે તેમ થવાથી આપના સબ-ઓર્ડિનેટ કે તાબાના કર્મચારીનું સ્વમાન પણ સચવાઈ જશે અને તેને ભૂલ સુધારવાનો મોકો પણ મળતો હોય છે, તેથી ઠપકો બને ત્યાં સુધી કોઈની હાજરીમાં કોઈને આપવો ન જોઈએ.
એ ફેકલ્ટીએ સમજાવ્યું હતું કે કોઈની કામિયાબી કે સારા કામની પ્રશંસા તેની સાથે એકાંતમાં શેર કરવામાં હરકત નથી, પરંતુ જો તેની પ્રશંસા કોઈની હાજરીમાં થાય, તો આપના આસિસ્ટન્ટ કે સબ-ઓર્ડિનેટરને તે ગમશે. જો જાહેરમાં વાસ્તવિક અને યોગ્ય રીતે કોઈની પ્રશંસા કરવામાં આવે તો તે ઘણી વખત 'ટોનિક'નું કામ કરતી હોય છે. બસ, એ જ ખ્યાલ રાખવો પડે કે પ્રશંસાથી તે એટલા પ્રમાણમાં ફૂલાઈ ન જાય કે તેને ઘમંડ આવી જાય, અને એ વાતનો પણ ખ્યાલ રાખવો પડે કે જો પ્રશંસા કરવામાં અતિરેક થઈ જાય તો તે પછી અન્ય સહકર્મીઓને તેની અદેખાઈ ન થઈ જાય, કારણ કે એવું થવાથી જે માહોલ ઊભો થાય, તે એકંદરે સંસ્થા કે કંપનીને જ હાનિકર્તા બની શકે છે. આમ, દરેક વાતની સિક્કાની બે બાજુ હોય છે. વખાણ અને ટીકા, યોગ્ય રીતે, યોગ્ય સમયે, યોગ્ય સ્થળે અને યોગ્ય માહોલમાં થાય, તો જ તેના સારા ફળ મળે, અન્યથા તદ્ન ઉલટા પરિણામો પણ આવી શકે છે.
ખુશામત સબ કો પ્યારી
'ખુશામત તો ખુદા કો ભી પ્યારી હોતી હૈ' એવી એક તલપદી પ્રચલિત કહેવત છે. ઘણાં લોકો પોતાનો ઉલ્લુ સીધો કરવા ખુશામતખોરી એટલે કે બિનજરૂરી તથા સાચી-ખોટી પ્રશંસા કરતા રહે છે, તો બીજી તરફ કામ લેનાર વ્યક્તિને પણ પ્રશંસા અને 'હાજીહા' કરનારા સહકર્મીઓ કે તાબાના કર્મચારીઓ વધુ ગમતા હોય, ત્યારે તેને 'ચાંપલુસી' કરી કહેવાય છે. આવી ચાંપલુસીને તળપદી ભાષામાં 'ચમચાગીરી' પણ કહેવાય છે.
જો કે, આ કોઈ ગુપ્ત વાત નથી, લગભગ તમામ લોકોને ચાંપલુસી અથવા ખોટી ખુશામત એટલે શું, તે ખબર જ હોય છે, અને પોતાના ઉપરી, પરિવારના વડા, સંસ્થાના વડા કે અધિકૃત વ્યક્તિ પાસેથી પોતાનું કામ કઢાવવા ઘણાં લોકો આ 'શોર્ટકટ' અપનાવતા પણ હોય છે, પરંતુ તે લોકો જ પોતાની સાથે થતી આ જ પ્રકારની ખુશામતખોરી, ચમચાગીરી કે ચાંપલુસીને ઓળખી શકતા હોતા નથી, તે પણ એક હકીકત જ છે ને?
ચંચળતાના સંદર્ભે સિક્કાની બે બાજુ
ચંચળતા સંદર્ભે બે પાસા છે. ઘણી વખત પોતાના રંગરૂપ, સ્વરૂપ, દેખાવ, ફિઝિકલ પર્સનાલિટીથી પ્રભાવિત કરીને સામેની વ્યક્તિ પાસેથી કામ કઢાવી લેવાનું કૌશલ્ય પણ ઘણાં ભાઈ-બહેનો અપનાવતા હોય છે, અને તેમાં કામ લેનાર તથા કામ કરનાર બે બન્ને વર્ગોનો સમાવેશ થઈ જાય છે. જાતિય એટલે કે સેક્સ્યુલ ચંચળતાની અહીં વાત નથી, પરંતુ મિથ્યા પ્રભાવ ઊભો કરીને કામ કઢાવી લેવાનું કૌશલ્ય પણ ઘણાં લોકોમાં હોય છે, તો ઘણાં લોકો વાકચાતૂર્યથી સામેની વ્યક્તિને આંજી દેતા હોય છે. આ પ્રકારની નિપુણતા ધરાવતા લોકોથી કામ લેનાર તથા કામ કરનાર-બન્ને પ્રકારના લોકોએ ખૂબ જ સાવધ રહેવું જરૂરી હોય છે.
સિક્કાની બીજી બાજુ એવી છે કે ઘણાં લોકો કામ કરવામાં પણ ચંચળ હોય છે, અને એ સંદર્ભમાં 'ચપળતા'ને ચંચળતાનો પર્યાય (સમાનાર્થી) સમજવામાં આવે છે. કામ કરવાના ઝનૂન અથવા ચોક્કસ ઢબે જ કામ કરવાની મનોવૃત્તિને પણ ચંચળતા કહે છે. આ વિષય ઘણો જ ગહન છે, તેની પછી ક્યારેક ચર્ચા કરીશું.
કામ કરનારની રૂચિ-આવડત પીછાણો...
મારી ત્રીસેક વર્ષની સરકારી નોકરીમાં હેડ ઓફ ધ ઓફિસ તરીકે એકંદરે સેંકડો કર્મચારીઓ પાસેથી કામ લીધું હતું. એ સમયે કર્મચારીઓની સમકક્ષ થઈને અને તેમની કેડર કરતા યે તેમની રૂચિ અને આવડત પારખીને કામ લેવાનો હંમેશાં પ્રયાસ કર્યો હતો. આ દરમિયાન મને ઘણાં સારા-માઠા અનુભવો પણ થયા હતાં, પરંતુ એકંદરે કામ કરનારનું પૂરેપૂરૂ માન-સન્માન જાળવીને સમાન પ્રકારનો વ્યવહાર કરીને, તેની રૂચિ અને આવડત પીછાણીને તેની પાસેથી કામ લેવાનું વલણ મને વધુ ફળદાયી અને ઉપયોગી જણાયું હતું, જો કે સરકારી વ્યવસ્થા અને તેમની પોસ્ટ મુજબનું મૂળભૂત કામ તો કરવું જ પડે, તે ઉપરાંત બધા લોકોને બધી પ્રકારના કામનો પ્રાથમિક મહાવરો તો હોવો જ જોઈએ, તે પ્રકારની નીતિ નિર્ધારિત કરીને તેમાં કામ કરવાની રૂચિ, મનોવૃત્તિ, માનસિક્તા, શારીરિક ક્ષમતા અને તેમનામાં છૂપાયેલી અન્ય શક્તિઓનો ઉપયોગ કરીને તેને અનુકૂળ થવાનો પ્રયાસ કરવાથી મને ઘણાં સારા પરિણામો પણ મળ્યા હતાં.
ચતુરંગી ચતુરાઈ
ચતુરાઈ તો ચતુરંગી હોય છે. ખૂબ જ હોશિયાર, ચતુર અને ચાલાક વ્યક્તિને ચતુરાઈ કરતી વખતે જો સાકારાત્મક અનુભૂતિ થાય, તો તે ચતુરાઈ ચમકદાર અને સુફળ અપનાવી હોય, પરંતુ જો આ જ ચતુરાઈની પાછળ કોઈ મલિન ઈરાદો હોય, તો તેને અસ્વીકૃત તથા અયોગ્ય ગણાવી પડે. ચતુરાઈનો ત્રીજો રંગ વાક્ચાતુર્ય સાથે સંકળાયેલ છે, જ્યારે ચતુરાઈનો ચોથો રંગ દંભ, છેતરપિંડી અને ડ્રામેટિકલ હોય છે.
ભેદરેખા સમજવી પડે
આમ ચંચળતા, ચાંપલુસી તથા ચપળતા અને ચતુરાઈ વચ્ચેની ભેદરેખા જ નહીં, પરંતુ આ ચારેય શબ્દો અને તેના સમાનાર્થી શબ્દોના સંદર્ભે અને સંકેતો સમજીને જ તેની વચ્ચેના ગહન તફાવતોને સમજવા પડે, સરળ શબ્દોમાં કહીએ તો ચેતતા નર સદા સુખી...
વિનોદ કોટેચા
જો આપને આ પોસ્ટ ગમી હોય તો શેર કરો...
Follow us: આ જ પ્રકારની બીજી પોસ્ટ માટે અમારી એપ ડાઉનલોડ કરો.
Android: https://rb.gy/surhtv
Apple ios: https://rb.gy/cee4r9
Social Media
ફોટો સ્ટોરી માટે અમારા ઇન્સ્ટાગ્રામ પેઈજને ફોલ્લો કરો
https://www.instagram.com/nobatdaily?r=nametag
વિડિયો માટે અમારી યુ-ટ્યૂબ ચેનલને સબસ્ક્રાઈબ કરો
સપનાના વાવેતર કરીને તેને પ્રાકૃતિક-ઓર્ગેનિક પદ્ધતિથી ઉછેરવા પડે-કઠોર પરિશ્રમ કરવો પડે...
'નિશાન ચૂક માફ, નહીં માફ નીચું નિશાન...'નો ગુઢાર્થ સમજો અને આગળ વધો...
'ઘટ'માં ઘોડા થનગને ને આતમ વીંઝે પાંખ
અણદીઠેલી ભોમ પર યૌવન માંડે આંખ
આજ અણીદીઠ ભૂમિ તણે કાંઠડે,
વિશ્વભરના યુવાનોની આંખ અડે
પંથ જાણ્યા વિના પ્રાણ ઘોડે ચડે
ગરૂડ શી પાંખ આતમ વિષે ઉઘડે
કેસરિયા વાઘા કરી જોબન જુદ્ધે ચડે
રોકણહારૂ કોણ છે? કોના નેન રડે
કોઈ પ્રિયજન તણાં નેન રડશો નહીં
યુદ્ધ ચડતાને અપશુકન ધરશો નહીં
કેસરી વીરના કોડ હરશો નહીં
મત્ત યૌવન તણી ગોત કરશો નહીં.
રાષ્ટ્રીય શાયર ઝવેરચંદ મેઘાણીના આ શૌર્યગીતની આ પ્રારંભિક પંક્તિઓ ઘણી જ પ્રેરણાદાયી છે. આખું કાવ્યગીત શૌર્ય, સંવેદના અને સૌહાર્દથી તરબતર છે, અને યુવાવસ્થાએ યુવામનની આંતરિક ઉર્મિઓને પણ પ્રગટ કરે છે.
જિંદગીનો ગોલ્ડન પીરિયડ એટલે બાળપણ... બાળપણમાં તદ્ન નિર્દોષ અને કોરી પાટી સમુ મન કિશોરાવસ્થામાં થોડું પુખ્ત બને છે અને સપનાના વાવેતર થાય છે. ઝવેરચંદ મેઘાણીનું આ શૌર્યગીત તે પછીની યુવાવસ્થાના પ્રારંભિક આંતરમનની ઉર્મિઓને ઝંઝોળીને સ્વદેશ કે ધર્મની રક્ષા કાજે જીવ કુરબાન કરવા ગનગનતી ભાવનાઓને પ્રગટ કરે છે.
'ઘટમાં ઘોડા થનગને અને આતમ વિંઝે પાંખ, અણદીઠેલી ભોમ પર યૌવન માંડે આંખ' એ પંક્તિના વિવિધ અર્થઘટનો થઈ શકે છે, પરંતુ આખી શૌર્ય કવિતા વાચીએ તો સમજાય જાય કે મા-ભોમ માટે ન્યૌછાવર થવા થનગનતા યુવાનની આંતરમનની ઉછળતી ઉર્મિઓનું આ પ્રગટીકરણ છે, જે પ્રેરણાદાયી છે.
યુવાવયે પહોંચેલા શિક્ષિત ભાઈ-બહેનો પોતાની કારકિર્દી, ઉચ્ચ અભ્યાસ અને ભવિષ્યમાં રોજગારી-આવક મેળવવાના લક્ષ્યો તો નક્કી કરતા જ હોય છે, જે પ્રત્યક્ષ હોય છે, પરંતુ દરેક યુવક-યુવતીના પોતાના આંતરિક મનમાં કોઈક ને કોઈક અલગ જ લક્ષ્ય હોય છે. ક્રિકેટર થવું હોય કે ડોક્ટર, એક્ટર થવું હોય કે ક્રિએટર, ઉદ્યોગપતિ બનવું હોય કે વૈજ્ઞાનિક, પાયલોટ બનવું હોય કે આઈએએસ, આઈપીએસ, આઈઆરએસ જેવી સેવાઓમાં જોડાવું હોય, કલાસાધના કરવી હોય કે નેતા બનવું હોય, કોઈપણ ક્ષેત્રે સેવા આપવી હોય કે જોબ કરવી હોય કે પછી જોબ ટેકર બન્યા પછી જોબ ગીવર બનવું હોય, તેવા સપનાઓની દુનિયા અલગ જ હોય છે, જે અન્વયે ચાલી રહેલા સ્ટડી અને તે પછી ઉચ્ચ અભ્યાસની પ્રક્રિયામાં દબાયેલા સોહામણા સપનાઓ જેવી જ હોય છે.
એટલે જ કવિ કહે છે કે ઘટમાં ઘોડા થનગને એટલે કે મનમાં ઊંચી ઊડાન ભરવાના સપના હોય, કાંઈક કરી છૂટવાની ભાવના હોય કે પછી ચોક્કસ ક્ષેત્રે ઉચ્ચ કારકિર્દી કે સફળતા મેળવવાના સોણલાં હોય તો તે ગમે ત્યારે સિદ્ધ થઈ શકતા હોય છે, બસ... ઘટમાં બાંધેલા ઘોડાઓ સ્વરૂપી સપનાઓને જિવંત રાખીને તેના સંદર્ભે સકારાત્મક વલણ દાખવતા રહેવું પડે.
યૌવન વિંઝે પાંખ એટલે કે ઊડતા પંખીની જેમ જ્યારે યૌવન પાંખ વિંઝવા લાગે ત્યારે કોઈને કોઈ લક્ષ્ય નક્કી કરીને તે સિદ્ધ કરવાની તાલાવેલી જાગે, અને એ તાલાવેલી એવી જાગે કે તે ઘણી વખત સુખ, ચેન અને ઊંઘ પણ હરી દ્યે... આવું થાય ત્યારે સમજવું કે હવે સપના સાકાર થવાની દિશામાં આપણી ઊડાન ગગન ચૂમવા લાગવાની છે!
'અણદીઠેલી ભોમ પર યૌવન માંડે આંખ' જેવા શબ્દોનો પણ ઊંડો સંદેશ છે, અને તેના ઘણાં સુચિતાર્થો છે, પરંતુ આ શૌર્યગીત અથવા શૌર્યકવિતામાં કવિએ મા-ભોમ માટે થનગનતા યુવકની મનોભાવનાઓ વ્યક્ત કરી છે, કારણ કે કવિ આગળની પંક્તિઓમાં યુવાનને યુદ્ધે ચડતા કોઈ રોકે નહીં કે રડે નહીં, તે પ્રકારની સલાહ વ્યક્ત કરતા જોવા મળે છે.
ઝવેરચંદ મેઘાણીના ઘણાં કાવ્યો પથદર્શક છે, તો ઘણાં કાવ્યો જુસ્સો પ્રેરતા હોય છે, જ્યારે કેટલીક રચનાઓમાંથી સામાજિક સંદેશ પણ પ્રગટતો હોય છે. મુખ્યત્વે શૌર્ય, માતૃભૂમિ પ્રત્યેનો પ્રેમ, દેશભક્તિ અને સંસ્કારો તથા સંસ્કૃતિનું સહજ સંયોજન અદ્ભુત રીતે પ્રસ્તુત થતું હોય છે.
આપણાં પ્રાચીન અને મધ્યકાલિન કવિઓની ખૂબી એ છે કે તેઓની રચનાઓ પ્રેરક, ઉદ્બોધક, જુસ્સો આપનારી, સમાજ સુધારક, દેશભક્તિથી અથવા ભક્તિરસ, શ્રૃંગારરસ તથા શૌર્યરસથી તરબતર તો હોય જ છે, સાથે સાથે કર્ણપ્રિય પણ હોય છે. ઝવેરચંદ મેઘાણી, કવિ કલાપી, નરસિંહ મહેતા, અખો, મીરાંબાઈ જેવા ગુજરાતી કવિઓની ઘણી બધી રચનાઓ દેશ-વિદેશ સુધી પહોંચી છે, તો વેદવ્યાસ અને વાલ્મિકી જેવા પ્રાચીન કવિઓની રામાયણ-મહાભારત જેવી સત્યકથાઓ પણ પદ્યસ્વરૂપે વિશ્વવ્યાપી બની છે. સ્વયં ભગવાન શ્રીકૃષ્ણની શ્રીમદ્ ભગવદ્ ગીતા તો આજે વિશ્વભમરમાં પથદર્શક મહાકાવ્ય છે, જેથી સંસ્કૃતમાંથી અનેક ભાષાઓમાં ભાષાંતર થયું છે, ટૂંકમાં આપણા દેશની પદ્યરચનાઓ બહુભાષી, બહુહેતુક અને બહુદર્શિય છે, જ્યારે આપણા કેટલાક અર્વાચીન કવિઓની ઘણી રચનાઓ ભલે ગાઈ શકાતી ન હોય, પરંતુ ગણગણીને મમળાવી શકાય તેવી પ્રેરક પદ્ય રચનાઓ હોય છે.
એવી કહેવત છે કે 'નિશાનચૂક માફ, નહીં માફ નીચું નિશાન'... મતલબ કે લક્ષ્ય હંમેશાં ઊંચુ રાખવું અને તે સિદ્ધ કરવા હંમેશાં પ્રયાસો કરતા રહેવું. નિશાન ચૂકી જવાય તો વાંધો નહીં, પ્રયાસો કરતા જ રહેવાથી કોઈને કોઈ દિવસ તો જરૂર સફળતા મળતી જ હોય છે. લક્ષ્ય ઊંચુ રાખ્યું હોય અને પ્રારંભમાં કેટલીક વખત તે નિશાન પર તીર ન લાગે અને ચૂકી જવાય તો ચાલે, પરંતુ ક્યારેય લક્ષ્ય નીચું ન રાખવું જોઈએ. સરળતાથી સિદ્ધ થઈ શકે, તેવું જ લક્ષ્ય રાખવાની ટેવ પડી જાય, તેવી વ્યક્તિનો ક્યારેય બહું વિકાસ થતો હોતો નથી, પરંતુ ઊંચા લક્ષ્યો રાખીને પરિશ્રમપૂર્વક તે સિદ્ધ કરવાના પ્રયાસો કરતા રહેતા વ્યક્તિઓ ગગનચૂંબી સફળતાઓ પ્રાપ્ત કરી શકે છે.
સપનાના વાવેતર કરીને તેને સિંચવા પડે, અને તેને ખાતર-પાણી-માવજત સાથે ઉછેરવા પણ પડે. એટલું જ નહીં, એવા ખાતર અને જંતુનાશક પદાર્થોનો ઉપયોગ કરવો જોઈએ, જે આપણી ફળદ્રુપ જમીન સ્વરૂપી સંસ્કારો, ઔચિત્ય અને ઈજ્જતને નુક્સાન ન પહોંચાડે!
પ્રાકૃતિક ખેતી એટલે સપનાની ફળશ્રુતિ
ગુજરાતમાં પ્રાકૃતિક ખેતીના પ્રયોગો હમણાથી વેગીલા બન્યા છે, અને ગુજરાતના રાજ્યપાલ આચાર્ય દેવવ્રતજી તેમાં ઊંડો રસ લેતા હોવાથી અને સરકારે પણ તેના સંદર્ભે ઘણી યોજનાઓ જાહેર કરી છે. પ્રાકૃતિક ખેતી એટલે આપણી પારંપારિક દેશી ખેતીપદ્ધતિ, જેમાં દેશી ખાતર અને દેશી પદ્ધતિથી બનાવેલા ઔષધોનો જ ખેતીના ઉછેર અને વૃદ્ધિ માટે ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. રાસાયણિક ખાતરો અને ઘણાં જંતુનાશક રાસાયણિક પદાર્થો આપણી ફળદ્રુપ ખેતીની જમીનને નુક્સાન કરતા હોવાથી તેના સ્થાને પ્રાકૃતિક-ઓર્ગેનિક ખેતી કરવાની જે રીતે પ્રેરણા અપાઈ રહી છે, તેવી જ રીતે સપનાના વાવેતર કરીને પછી તેને સાકાર કરવા માટે પણ ઓર્ગેનિક-પ્રાકૃતિક ખેતપદ્ધતિની જેમ રાસાયણિક ખાતરો, ઔષધો એટલે કે કોઈપણ પ્રકારના અયોગ્ય, અનૈતિક કે ગેરકાનૂની શોર્ટકટ ન અપનાવવા જોઈએ અને આપણી સંસ્કૃતિ, સંસ્કારો અને સત્યનિષ્ઠાને અનુસરીને કઠોર પરિશ્રમ તથા યોગ્ય દિશામાં સતત પ્રયાસો કરીને સિંચન-માવજત-ઉછેર કરવો જોઈએ. આમ, સપનાઓના ઓર્ગેનિક-પ્રાકૃતિક-નૈતિક અને વૈધાનિક ઉછેર કરવાથી તે ઘટાદાર વૃક્ષની જેમ સિદ્ધિઓના મીઠા ફળ અને સુખ-શાંતિ-સમૃદ્ધિ સ્વરૂપનો શિતળ છાંયડો ચોક્કસપણે આપે જ છે.
આપણે 'મન હોય તો માળવે જવાય'ની ઉક્તિ હેઠળ ઘણાં બધા દૃષ્ટાંતો આ લેખમાળામાં એવા જોયા છે, જેમણે સપનાના વાવેતર કરીને સાચી પદ્ધતિથી તેનું શ્રમપૂર્વક સિંચન કર્યું હોય અને ધાર્યા સુફળ મેળવ્યા હોય. કોઈપણ મહાપુરુષની જીવન-ઝરમર વાચીઅ, તો તેમાંથી આપણે મન હોય તો માળવે જવાયની પ્રેરણાની સાથે સાથે સપનાના સમયોચિત વાવેતર અને તેનો સાચી પદ્ધતિથી સતત અને શ્રમપૂર્વક ઉછેર કરવાની પ્રેરણા પણ ઉપલબ્ધ થાય જ...
આવો, સપનાના વાવેતર કરીને તેનો ઓર્ગેનિક-પ્રાકૃતિક પદ્ધતિથી ઉછેર કરીએ, અને તેના સારા ફળ મળે, લક્ષ્યો સિદ્ધ થાય, તે પછી તેને સહજપણે પચાવતા પણ શિખિયે...
- વિનોદ કોટેચા
જો આપને આ પોસ્ટ ગમી હોય તો શેર કરો...
Follow us: આ જ પ્રકારની બીજી પોસ્ટ માટે અમારી એપ ડાઉનલોડ કરો.
Android: https://rb.gy/surhtv
Apple ios: https://rb.gy/cee4r9
Social Media
ફોટો સ્ટોરી માટે અમારા ઇન્સ્ટાગ્રામ પેઈજને ફોલ્લો કરો
https://www.instagram.com/nobatdaily?r=nametag
વિડિયો માટે અમારી યુ-ટ્યૂબ ચેનલને સબસ્ક્રાઈબ કરો
'માઈનસ' છે, તેથી જ 'પ્લસ'નું અસ્તિત્વ છે... રાતના અંધકારના કારણે જ દિવસની રોશનીનું મહત્ત્વ છે...
બ્રહ્માંડ ગતિશીલ છે... સૂર્ય સ્થિર હોવા છતાં તેમાં આંતરિક પ્રવાહો છે... વાવો તેવું જ લણો?
ઘણાં લોકો હંમેશાં ખોટા માર્ગે જ ચાલતા હોય, ગુનાખોરી કરતા હોય, અયોગ્ય કે અનૈતિક કાર્યો કરતા હોય, લુચ્ચાઈ અને છેતરપિંડી કરતા હોય, દાદાગીરી કરતા હોય અને વિવિધ પ્રકારની બુરાઈઓથી ભરપૂર હોય, છતાં તેને કોઈ મુંઝવતી સમસ્યાઓનો સામનો કરવો પડતો ન હોય, સ્વાસ્થ્ય ટનાટન રહેતું હોય, ધનવર્ષા થતી રહેતી હોય અને તમામ પ્રકારની સુખ-સુવિધાઓ મળતી હોય, ત્યારે આપણને સ્વાભાવિક એવો સવાલ ઊઠે કે સીધીસાદી જિંદગી જીવતા, ધાર્મિક સ્વભાવના, સરળ, પ્રામાણિક અને પરગજુ-પરમાર્થી ઘણાં લોકો દુઃખી કેમ હોય છે? તેઓની સમસ્યાઓ કેમ ઓછી થતી જ હોતી નથી? એક સાંધે તો તેર તૂટે તેવી સ્થિતિ, બીમારી કે અન્ય વિટંબણાઓ કેમ તેમને પરેશાન જ કરતી રહેતી હોય છે? શું વાવો તેવું લણો, તે માન્યતા સાચી છે, અને જો તેવું હોય તો આવું બને જ કેમ? આ સવાલ જ કદાચ આપણી જિંદગીનું સૌથી મોટું સસ્પેન્સ છે, અને આ પ્રકારની ચર્ચા કોઈને કોઈ પ્રકારે નગરથી નેશન અને ગામડાથી ગ્લોબ સુધી થતી રહેતી હોય છે, અને તેના જવાબો પણ જુદી જુદી રીતે અપાતા હોય છે, પરંતુ કોઈપણ જવાબ કે ખુલાસો, સ્પષ્ટતા કે ચોખવટ, ફિલોસોફી કે ગુગલગુરુના માધ્યમથી થતું સર્ચ સર્વસ્વીકાર્ય જવાબ હજુ સુધી શોધી શક્યું નથી, ખરૂ ને?
માઈનસ-પ્લસ
આપણે ઊર્જા ઉત્પન્ન કેવી રીતે થાય છે, કે ઈલેક્ટ્રીક મોટર કેવી રીતે ફરે છે, તેનું શિક્ષણ મેળવતી વખતે એ શિષ્ય જ છીએ કે તેમાં માઈનસ-પ્લસની ટેકનિક હોય છે. આપણી જિંદગી જ નહીં, સમગ્ર સૃષ્ટિ માઈનસ અને પ્લસની ટેકનિક આધારિત છે, કારણ કે માઈનસ પર જ પ્લસ નિર્ભર છે, એટલે કે જો પ્લસ-માઈનસ પૈકી માઈનસ હોત જ નહીં, તો પ્લસનું કોઈ મહત્ત્વ હોત ખરૂ? જરા વિચારો...
રાત-દિવસ
માઈનસ અને પ્લસની જેમજ રાત પછી દિવસ આવે છે. દિવસની રોશનીનું મહત્ત્વ એટલા માટે જ રહે છે કે, તે પહેલા કાળી ડિબાંગ રાત્રિ પસાર થઈ ગઈ હોય છે. પૂર્ણિમા પછીની એકમ કરતા અમાવસ્યા પછીની એકમ વધુ ચમકદાર લાગે છે, કારણ કે અમાવસ્યાની રાત્રિએ ચંદ્રમાની રોશની જરા પણ માણી હોતી નથી!
રાત્રિનું મહત્ત્વ કેટલું છે, તે એકાદ-બે રાત્રિના સળંગ ઉજાગરા થાય, ત્યારે સમજાઈ જતું હોય છે, તેવી જ રીતે દિવસનું મહત્ત્વ કોઈ કારણે બે-પાંચ દિવસ માટે પથારીવશ રહેવાનું થાય કે, ઘટાટોપ અંધકારમાં રહેવું પડે, ત્યારે સમજાઈ જતું હોય છે.
સૂર્ય સ્થિર છે પણ...
આપણે ભણ્યા છીએ કે ભણીશું કે જે સૂરજ ઉગતો અને આથમતો દેખાય છે, તે હકીકતે સ્થિર છે. સૂર્યની આજુબાજુ પૃથ્વી સહિતના ગ્રહો ફરી રહ્યા છે, અને ગુરુત્વાકર્ષણ બળના કારણે ટકી રહ્યા છે. પૃથ્વી પોતાની ધરીની આજુબાજુ પણ ગોળ ગોળ ફરે છે. આ બધા કારણે ઋતુચક્ર ફરે છે અને શિયાળો, ઉનાળો, ચોમાસું તથા રાત-દિવસ વિગેરે થાય છે. સૂર્યની અંદર પણ આંતર પ્રવાહો છે... તેની જેમ આંતરિક ગરમી સહન કરવાની આપણી ત્રેવડ છે ખરી?
પૃથ્વીના ધ્રુવ
પૃથ્વીના છેડે ધ્રુવ પર ૬ મહિનાની રાત્રિ અને ૬ મહિનાનો દિવસ હોય છે, તેથી ત્યાં સતત ઠંડી રહે છે, તેમ કહેવાય છે. જેનું કારણ લંબગોળ પૃથ્વીનો વર્તુળાકાર ઘેરાવો હોય છે. આ બધું જલદી સમજાય તેવું નથી તો પણ ઉત્તર ધ્રુવ તથા દક્ષિણ ધ્રુવનું પણ પર્યાવરણીય દૃષ્ટિએ એટલું જ મહત્ત્વ છે. જેટલું મહત્ત્વ સમગ્ર પૃથ્વી પરની જીવસૃષ્ટિ અને પ્રકૃતિનું છે.
સુખ-દુઃખ મનમાં ન આણીએ...
માઈનસ-પ્લસ, રાત્રિ-દિવસ, ઉતાર-ચઢાવ, ભરતી-ઓટ, વસંત-પતઝડ, સુખ-દુઃખ વગેરે પરસ્પર પૂરક છે, જો દરિયામાં ભરતી જ ન આવે તો? જો પતઝડ જ કાયમ રહેતી હોય તો? જો જીવનમાં ઉતાર-ચઢાવ આવતા જ ન હોત તો? તેવી કાલ્પનિક પ્રશ્નોના ઉત્તર ક્યારેય મળતા નથી, પરંતુ વૈજ્ઞાનિક દૃષ્ટિએ માઈનસ-પ્લસની થિયરીને આપણે વાસ્તવિક જીવનમાં સ્વીકારી જ શકતા નથી, જે તથ્યો વૈજ્ઞાનિક દૃષ્ટિએ સ્વીકારીએ છીએ, તે જ તથ્યો આપણે તાર્કિક, આધ્યાત્મિક કે ધાર્મિક સંદર્ભોમાં સ્વીકારવા તૈયાર થતા નથી. પોતાને ઈશ્વર માનનારા ઘણાં લોકો પણ મૃત્યુને હરાવી શક્યા નથી, તો ઘણાં તાનાશાહો અને આપખુદશાહો પણ અંતે તો રહસ્યમય અનંતયાત્રાએ જ નીકળી ગયા છે, ખતમ થઈ ગયા છે, અથવા બરબાદ થઈ ગયા છે.
નરસિંહ મહેતાની ઘણી જ પ્રચલિત રચના પથદર્શક છે, પરંતુ હવે આપણે નરસિંહ મહેતા, મીરાંબાઈ, અખો કે કલાપીના સ્થાને કાંઈક અલગ જ પ્રકૃતિના અન્ય વ્યક્તિવિશેષોનો સ્ટડી કરીએ છીએ અને વીડિયોજીવી થઈ ગયા છીએ તેમ નથી લાગતું? નરસિંહ મહેતાની રચના શું કહે છે, તે જોઈએ...
સુખદુઃખ મનમાં ન આણીએ, ઘટ સાથે રે ઘડિયા,
ટાળ્યા તે કોઈના નવ ટળે, રઘુનાથ ના જડિયા...
નળ રાજા સરખો નર નહીં, જેની દમયંતી રાણી,
અર્ધે વસ્ત્રે વનમાં ભળ્યા, મળ્યા અન્ન ને પાણી...
પાંચ પાંડવ સરખા બાંધવ, જેને દ્રૌપદી રાણી,
બાર વરસ વન ભોગવ્યા, નયણે નિદ્રા આણી...
સીતા સરખી સતી નહીં, જેના રામજી સ્વામી,
રાવણ જેને હરિ ગયો, સતી મહાદુઃખ પામી...
રાવણ સરિખો રાજિયો, જેની મંદોદરી રાણી,
દશ મસ્તક છેદાઈ ગયા, બધી લંકા લૂંટાણી...
હરિશ્ચંદ્રરાય સતવાદિયો જેની તારામતી રાણી,
તેને વિપત બહુ પડી, ભર્યા બેડલિયે પાણી...
શિવજી સરિખા સાધુ નહીં, જેની પાર્વતી રાણી,
ભોળવાયા કોઈ ભીલ થકી, તપમાં ખામી ગણાવી...
એ વિચારી હરિને ભજો, તે સહાય જ કરશે,
જૂઓ આગળ સહાય ઘણી કરી, તેથી અર્થ જ સરશે...
સર્વ કોઈને જ્યારે ભીડ પડી, સમર્યા અંતર હામી,
ભાવટ ભાંગી ભુધરે...મહેતા નરસૈયાના સ્વામી...
નરસિંહ મહેતાની મૂળ રચના જુદા જુદા સ્વરૂપોમાં પ્રચલિત, પ્રકાશિત થતી રહી છે અને ગીત-સંગીત-સંતવાણીના સથવારે અથવા પ્રવર્તમાન સમયને અનુરૂપ તેમાં મામુલી ફેરફાર કરીને પણ પ્રસ્તુત થતી રહી છે.
આ રચનાની વિશેષતા જુઓ કે તેમાં સતયુગ, દ્વાપરયુગ અને રામાયણ, મહાભારત, શિવપુરાણ તથા છેક સત્યવાદી રાજા હરિશ્ચંદ્રની કથા સાથે સાંકળતી ઘટનાઓ પણ અદ્ભુત રીતે સંક્ષિપ્તમાં વર્ણવી દીધી છે.
એકંદરે નરસિંહ મહેતા પણ આ તમામ ઘટનાક્રમો વર્ણવીને સુખ અને દુઃખને કુદરતી ઘટમાળ જ ગણાવે છે, અને ઈશ્વરે પણ માનવ તરીકે જન્મ લીધો હોય, તો તેની જિંદગીમાં પણ તડકો-છાંયો, ભરતી-ઓટ અને ઉતાર-ચઢાવ આવતા જ હોય છે. ટૂંકમાં દુઃખ જ ન આવે, તો સુખની અનુભૂતિ પણ કેવી રીતે થાય? સીતાનું મૂલ્યાંકન જ કેવી રીતે થાય?
કેટલાક એવા પ્રયોગો પણ થતા હોય છે, જે માનવજીવનમાં પથદર્શક બને છે. તમે કોઈપણ વ્યક્તિને તમામ પ્રકારની સુખ-સુવિધા-સગવડો સાથે 'શિશમહેલ' જેવી તમામ વ્યવસ્થાઓ અને સુવિધાઓ ધરાવતા સંકુલમાં એક મહિના માટે એકલો રાખી દેશો અને તેને બાકીની દુનિયાથી તદ્ન અલિપ્ત રાખશો, તો તે ચોક્કસ કંટાળી જશે. આ પ્રકારનો પ્રયોગ સ્વયં પણ કરવા જેવો ખરો!
વાવો તેવું જ લણો?
એક કહેવત છે કે જેવું વાવો, તેવું લણો, પરંતુ ઘણી વખત જેવું વાવ્યું હોય, તેવું પાકતું નથી, તો લણવું કેમ? કોઈ બીજ વાવ્યા હોય અને તેને યોગ્ય ખાતર ન મળે, પાણીની અછત સર્જાય, વરસાદ આવે નહીં, પીયત થાય નહીં, તો વાવેતર નિષ્ફળ પણ જાય, તેથી 'વાવે તેવું લણો' કહેવતમાં વાવો, નિભાવો, ઉછેરો તેવું લણો તેવો 'બંધારણીય સુધારો' કરવો જોઈએ તેમ નથી લાગતું?
જો કે, તત્ત્વજ્ઞાન કે આધ્યાત્મની ગૂઢ ભાષામાં તો વાવીએ તેવું જ લણી શકાય, કારણ કે તેનો ગૂપર્થ કર્મફળ સાથે સંકળાયેલો છે, જેવું કર્મ કરો તેવું ફળ મળે... બરાબર ને?
ઊંડા ઉતરવા જેવું નથી?
જિંદગીની તકલીફોને તક અને પીછેહેઠને પ્રગતિની છલાંગ મારવાનું માધ્યમ ગણીને અને જીવનની ભરતી-ઓટને પરસ્પર પૂરક ગણીને બન્ને સ્થિતિનો ભરપૂર ઉપોગ કરી લેવામાં જ શાણપણ છે, અને બહુ ઊંડા ઉતરવા જેવું નથી. ખાસ કરીને શ્રદ્ધા, અંધશ્રદ્ધા, અર્ધશ્રદ્ધા, વિશ્વાસ, અવિશ્વાસ, અર્ધવિશ્વાસ તથા સરવાળા, બાદબાકી, ગુણાકાર, ભાગાકારના ચક્કરમાં પડવા જવું નથી. જે પ્રત્યક્ષ છે, તે જ પ્રમાણભૂત છે અને જેની માત્ર અનુભૂતિ જ થાય છે, પરંતુ દૃશ્યમાન થતું નથી તે મિથ્યા છે, તેવું માનવાની ભૂલ જરાયે કરવા જેવી નથી, કારણ કે હવા, પ્રકાશ, અંધકાર વગેરે બ્રહ્માંડ વ્યાપી રહસ્યોનો તાગ હજુ આપણે મેળવી શક્યા જ નથી ને?
વિનોદ કોટેચા
જો આપને આ પોસ્ટ ગમી હોય તો શેર કરો...
Follow us: આ જ પ્રકારની બીજી પોસ્ટ માટે અમારી એપ ડાઉનલોડ કરો.
Android: https://rb.gy/surhtv
Apple ios: https://rb.gy/cee4r9
Social Media
ફોટો સ્ટોરી માટે અમારા ઇન્સ્ટાગ્રામ પેઈજને ફોલ્લો કરો
https://www.instagram.com/nobatdaily?r=nametag
વિડિયો માટે અમારી યુ-ટ્યૂબ ચેનલને સબસ્ક્રાઈબ કરો
હું કહું તે જ કાયદો, મારો કક્કો જ ખરો... મારા સમાન કોઈ નહીં
શક્તિશાળી સલ્તનતો, કેટલાક બિઝનેસ માંધાતાઓ તથા અતિજ્ઞાનીઓના પતન કારણ...
હું કરૃં, હું કરૂ, એ જ અજ્ઞાનતા,
સકરનો ભાર જ્યમ શ્વાન તાણે
કવિ નરસિંહ મહેતાની ઘણી બધી કવિતાઓ, રચનાઓ અને ઘણાં ભજનો આજે પણ એટલા જ ઉપયોગી, પથદર્શક અને પ્રસ્તુત છે, તેનું કારણ એ છે કે શાસન વ્યવસ્થાઓ બદલાઈ, પરંપરાઓ બદલાઈ, શિક્ષણ પદ્ધતિઓ બદલાઈ, પરંતુ માનવીની માનસિક્તા હજુ બદલાઈ રહી નથી... ઘણાં ખૂબ જ ઊંચાઈ પ્રાપ્ત કરી હોય, કે ઉચ્ચ સિદ્ધિઓ મેળવી હોય કે પછી સર્વોચ્ચ સત્તાઓ કે સીમંતાઈ મેળવી હોય, તેવા દિગ્ગજ, સફળ અને શક્તિશાળી વ્યક્તિવિશેષો-માંધાતાઓની બરબાદીનું કારણ પણ આ નહીં બદલાયેલી માનસિક્તા જ ગણાય ને?
આ માટે નરસિંહ મહેતા, ગાંધીજી અને વિનોબા ભાવે, પંડિત રવિશંકર મહારાજથી લઈને હાલમાં 'ખજૂરભાઈ' તરીકે પ્રચલિત થયેલા નીતિનભાઈ જાની સુધીની વિલક્ષણ બહુમૂખી પ્રતિભાઓને યાદ કરવી છે.
તાનાશાહીનો ગર્ભ
તાનાશાહીનો ગર્ભ અથવા બુનિયાદની વાત કરીએ તો એક પ્રકારની સામાન્ય જણાતી ખતરનાક વિચારધારામાંથી જ પ્રગટ થાય છે, જ્યારે કોઈપણ શાસકમાં આ પ્રકારની વિચારધારા જન્મે ત્યારે તે તાનાશાહ જ બની જતો હોય છે.
'હું કહું તે જ કાયદો, મારો કક્કો જ ખરો, મારા સમાન કોઈ જ નથી' તેવો ફાંકો આવી ગયા પછી વ્યક્તિ સ્વયં તાનાશાહી જ બની જતો હોય છે.
કોઈ પ્રાન્ત, દેશ કે કબીલાના વડા, લોકતાંત્રિક રીતે કોઈપણ કક્ષાએ ચૂંટાયેલા કે વરાયેલા હોદ્દેદારો કે પદાધિકારીઓ-સરકારો, વંશવારસાગત રાજાઓ, નવાબો કે સુલતાનો, પરંપરાગત રીતે કબીલાના સરદારો કે ઝુંટવી-બળવો કરી-હત્યા કરીને સત્તા છીનવીને, શાસન હસ્તગત કરી લીધું હોય, તેવા લોકો જ નહીં, પરંતુ ઘર, પરિવાર, સંગઠન, સંસ્થા કે કોઈ ટીમ, કમિટી કે સમૂહનું નેતૃત્વ કરતા લોકોને પણ અહીં 'શાસક'ની વ્યાખ્યામાં સમાવીએ તો એમ કહી શકાય કે વર્તમાન સમયમાં તો તાનાશાહો ઘેર-ઘેર મોજુદ છે- ખરૂ કે નહીં?!
તાનાશાહી એટલે તબાહી
ઈતિહાસ સાક્ષી છે કે તાનાશાહી હંમેશાં તબાહી નોતરે છે, છતાં વર્તમાન સમયમાં પણ વિશ્વમાં તાનાશાહો વધી રહ્યા છે. કેટલાક લકો નાની સરખી સફળતા મળે, અપેક્ષા પણ ન રાખી હોય તેવી સિદ્ધિ મળી જાય કે પછી કેટલાક લોકો કોઈને ઈરાદાપૂર્વક ચણાંના ઝાડ પર ચઢાવી દ્યે ત્યારે જે તાનાશાહ પેદા થાય છે તે કદાચ ઘાતકી, ઉદ્યમ કે ઉદ્ધત તો તાનાશાહ કરતા યે વધુ ખતરનાક નીવડી શકે છે.
ઘણી સલ્તનતો એવી હતી, જે ઘણી જ શક્તિશાળી હતી, પરંતુ તાનાશાહીના વલણોએ જ તેને બરબાદ કરી નાંખી હોવાનો ઈતિહાસ છે. ઘણાં એવા બિઝનેસ ક્ષેત્ર, ઉદ્યોગ ક્ષેત્ર અને જ્ઞાનક્ષેત્રના માધાંતાઓમાં પણ તાનાશાહી જેવા વલણો આવ્યા પછી તેની તબાહી થઈ ગઈ હોવાના દૃષ્ટાંતો ભૂતકાળમાં પણ મળે છે, અને ઝીણી નજરે જોઈએ તો વર્તમાનકાળમાં પણ મોજુદ છે.
સન્મનિય શખ્સિયતો
વિશ્વની ઘણી સન્માનિય શખ્સિયતો, સાયન્સ-ટેકનોલોજી કે નોલેજબેઈઝ સફળતાઓની ઊંચાઈઓ સર કરનાર વૈજ્ઞાનિકો-શિક્ષણવિદે તથા રાષ્ટ્રપતિપદ સુધી પહોંચેલા અબ્દુલ કલામ જેવા વ્યક્તિવિશેષોના જીવનમાંથી એ શીખવા જેવું હોય છે કે સફળતાઓને કેવી રીતે સરળતાથી પચાવી શકાય છે અને સાદગીપૂર્વક જીવીને પોતાની સિદ્ધિઓને જનહિતાર્થે વાપરી શકાય છે, સાચી વાત છે ને?
તાનાશાહીનો ઉછેર
તાનાશાહી પણ વંશપરંપરાગત પણ ઉતરે છે, તેનું દૃષ્ટાંત કિમ-જોંગ-ઉન છે. ઉત્તર કોરિયા અને દક્ષિણ કોરિયાનું વિભાજન તત્કાળમાં તે સમયના સોવિયેત સંઘે કરાવ્યું હતું. ઈસ્વીસન પૂર્વે ૧૯૧૮ થી ઈસ્વીસન ૧૩૯ સુધી કોરિયા પર કોર-યો વંશનું શાસન હતું. વર્ષો સુધી ચીનનો ભાગ હોવાની માન્યતા પછી વર્ષ ૧૭૭૬ માં જાપાન સાથે સંધિ થઈ, પછી જાપાનના સંરક્ષણમાં આવ્યું, પરંતુ બીજા વિશ્વયુદ્ધ પછી થયેલી સમજુતિઓ મુજબ તેનું વિભાજન થયું. વર્ષ ૧૯૪પ ની યાલ્ટ્રા સંધિ મુજબ કોરિયા બે ભાગમાં વહેંચાઈ ગયું. દક્ષિણ કોરિયા પર અમેરિકાનું અને ઉત્તર કોરિયા પર રશિયાનું પ્રભૂત્વ હતું. વર્ષ ૧૯૪૮ માં બન્ને દેશોમાં લોકતંત્રની સ્થાપના થઈ. દક્ષિણ કોરિયામાં તો લોકતાંત્રિક વ્યવસ્થાઓ ટકી, પરંતુ ઉત્તર કોરિયામાં આભાસી લોકતંત્ર જ રહી ગયું, અને કિમ-ઈલ-સુંગની અસ્થાયી સરકાર બની, તે પછી ડેમોક્રેટિક પિપલ્સ રિપબ્લિક ઓફ કોરિયાની સામ્યવાદી સરકારના પ્રથમ વડાપ્રધાન પણ કિમ-ઉલ-સુંગ જ બન્યા.
તે પછી તેઓ ક્રમશઃ કહેવા ખાતરની ડેમોક્રેટિક શાસન વ્યવસ્થા હેઠળ વાસ્તવમાં તાનાશાહ જ બની ગયા, એમ કહી શકાય. તેઓ પોતાને 'મહાન નેતા' ગણાવતા હતાં, અને સ્વકેન્દ્રિત વ્યક્તિત્વ બની ગયા હતાં, અને શાસનપ્રણાલિમાં ધરમૂળથી ફેરફાર કર્યા હતાં. વર્ષ ૧૯૭ર માં પ્રધાનમંત્રીપદ ખતમ કરીને કિમ-ઉલ-સુંગે રાષ્ટ્રપતિને સર્વસત્તાધારી બનાવ્યું, સંવિધાન અમલી બનાવ્યું અને પોતે જ રાષ્ટ્રપતિ બન્યા, અને પોતાના પુત્ર કિમ-જોંગ-ઈલને પોતાનો ઉત્તરાધિકારી બનાવી દીધો. કિમ-ઉલ-સુંગના વર્ષ ૧૯૯૪ માં મૃત્યુ પછી કિમ-જોંગ-ઈલે ઉત્તર કોરિયાની સત્તા સંભાળી લીધી. બીજી તરફ ૧૭ સપ્ટેમ્બર ૧૯૯૧ માં ઉત્તર કોરિયા તથા દક્ષિણ કોરિયાને અલગ અલગ અને સમાન સભ્યો તરીકે સંયુક્ત રાષ્ટ્રસંઘમાં સ્થાન મળ્યું. તે પછી રાષ્ટ્રપતિપદ અને સંવિધાનનું સ્થાન જ કિમે લઈ લીધું. વર્ષ ર૦૦૯ માં મિસાઈલના પ્રક્ષેપણ પછી કિમ-જોંગ-ઈલના સૌથી નાના પુત્ર કિમ-જોંગ-ઉન (કિમ-જોંગ-સુંગ) ની ઉત્તરાધિકારી તરીકેની સંભાવનાઓ વધી. વર્ષ ર૦૧૧ માં કિમ-જોંગ-ઈલના મૃત્યુ પછી કિમ-જોંગ-ઉન સત્તા પર આવી ગયા.
તે પછી ઉત્તર કોરિયાની તમામ શક્તિઓ તથા સત્તાઓ તેમણે સ્વયં ગ્રહણ કરી લીધી. તે પછી તેના કાકા જંગસોંગ-થાયેક સહિતના પોતાના નજીકના નેતાઓને દોષિત ઠરાવીને મરાવી નાંખ્યા. તે પછી ઉત્તર કોરિયા અને દક્ષિણ કોરિયા વચ્ચે સંઘર્ષ વધ્યો. ઉત્તર કોરિયામાં તાનાશાહીથી તો સૌ માહિતગાર જ છે અને કિમ-જોંગ-ઉને પરમાણુ કાર્યક્રમો દુનિયાની ઐસી-તૈસી કરીને ચલાવ્યા પછી અમેરિકા અને ઉત્તર કોરિયા વચ્ચે ઘર્ષણ વધ્યું છે, તો રશિયા અને ચીન કિમ-જોંગ-ઉનને પંપાળી રહ્યા છે. જોઈએ, હવે આગળ આગળ શું થાય છે તે...
દુનિયાના દેશોમાં અત્યારે ઘણાં દેશોમાં તાનાશાહી છે અને ઘણાં દેશોમાં લોકતંત્ર છે, તો ઘણાં દેશોમાં દેખાવ ખાતરની ચૂંટણી યોજીને આભાસી લોકશાહીનો માસ્ક પહેરીને તેની પાછળથી તાનાશાહી ચલાવાઈ રહી છે. આવો, તાનાશાહી ધરાવતા દેશોના ઈતિહાસ અને વર્તમાનની પંચાત કરીએ...
વિશ્વના મુખ્ય તાનાશાહો
હીટલર, ઔરંગઝેબ, આસ્તો પિનોચે, મુસોલિની, લેનિન, જોસેફ સ્ટાલિન, માઓત્સે તુંગ, ગુદાફી, ઈદી અમીન, સદામ હુસેન, યાહયાખાન, જિયાઉલ હક્ક, હોસ્ની મુબારક, કિંગ-જોંગ-ઉન, ફ્રાંસવા ડૂવલિયર, આયાતુલ્લા, ખોમૈની, સપરમુસી નિયાજોવ, પોલ ડોટ, કિંગ અબ્દુલ્લા, ઉમર અલ બશીર, એલેક્ઝાંડર, લુકાસંકો, નિકોલોઈ ચાઉસેસ્ઝુ, ફ્રેન્સિસ્કો ફ્રાંકો, ફર્ડીનેન્ડ માર્કોસ, પાર્ક-ચુંગ-હી, એલફ્રેડો સ્ટ્રોસનર, મોબૂટુ સીસી-સાકો, મૈન્યુઅલ નોરિત્ઝા, સુહાર્તો, નિકોલી સિથુસ્યુ, અલી અબ્દુલ્લાહ સાલેહ, મોહમ્મદ અય્યુબખાન, હુસૈન મૌહમ્મદ ઈરશાદ, જનરલ પરવેઝ મુશર્રફ, ટાઈટસ લાર્સિયસ તાલીબાની શાસકો વગેરે તાનાશાહો અથવા 'સેમિ' તાનાશાહો છે, વિશ્વના ઈતિહાસ તથા વર્તમાનમાં મોજુદ છે.
અત્યારે પણ લગભગ ૬૦ જેટલા દેશો પ્રત્યક્ષ તાનાશાહી હેઠળ હોવાનું કહેવાય છે. વિશ્વના ર૦૦ થી વધુ દેશો પૈકી પ૬ દેશોમાં પૂર્ણ લોકશાહી, તો કેટલાક અન્ય દેશોમાં સંકુશિત લોકશાહી છે. વ્લાદિમીર પુતિન અને શી જીનપીંગ પણ નવાયુગના તાનાશાહો જ છે ને? જો કે, ભારતને સૌથી મોટી અને અમેરિકાને સૌથી જુની વર્તમાન યુગની લોકશાહિક શાસનવ્યવસ્થા માનવામાં આવે છે.
વિવાદાસ્પદ રિપોર્ટ
વી-ડેમ નામની એક ઓછી પ્રચલિત વૈશ્વિક સંસ્થાના એક રિપોર્ટે વિવાદ ઊભો કર્યો છે, જેમાં ભારત સહિતના કેટલાક લોકતાંત્રિક દેશોનો પણ તાનાશાહી જેવી શાસન પ્રણાલિમાં સમાવેશ કર્યો છે, જેને આ દેશોએ ફગાવી દીધો છે, અને આ સંસ્થાના માપદંડો, મુરાદ અને વિશ્વસનિયતા સામે જ સવાલો ઊભા થયા છે. આ એવા દેશો ગણાવાયા છે, જ્યાં લોકતંત્રની સ્થિતિ ખરાબ થવાની સંભાવના ગણાવાઈ છે. બીજી તરફ સ્વીડનની સંસ્થા ઓટોક્રેટાઈઝેશન ચેઈજીંગ નેચરના રિપોર્ટ મુજબ હાલના સમયમાં તાનાશાહી ધરાવતા દેશોમાંથી ૧પ દેશોમાં લોકતંત્રિકરણની લહેર જોવા મળી રહી છે. વી-ડેમના રિપોર્ટમાં તો બાંગલાદેશ અને ભારત જેવા વર્તમાન સમયના શુદ્ધ લોકતાંત્રિક દેશોને તાનાશાહીની અસરવાળા બતાવી દેવાયા છે, જેમાં બ્રાઝીલ, હંગેરી અને તુર્કીનો પણ સમાવેશ કરાયો છે.
સંયુક્ત રાષ્ટ્ર સંઘની શાખા હોય કે માન્યતા પ્રાપ્ત સંસ્થાઓ હોય, તે સિવાયની અનેક વૈશ્વિક સંસ્થાઓ પોતપોતાની રીતે આડેધડ સર્વેક્ષણોના રિપોર્ટ જાહેર કરી રહી હોવાથી કોનો ભરોસો કરવો, અને કોનો ન કરવો, તે પણ સવાલ ઊઠે, કારણ કે આ પ્રકારના રિપોર્ટમાં વર્તમાન સમયમાં તાનાશાહી ધરાવતા કે તાનાશાહી જેવા શાસન ધરાવતા અથવા લોકતાંત્રિક વ્યવસ્થાઓ ખોરંભે પડી રહી હોય, તેવા દેશોમાં પાકિસ્તાન અને મ્યાનમાર જેવા દેશોના નામો સામેલ નથી અથવા તેના પર ઢાંકપીછોડો કરાયો છે, તે પ્રકારના વૈશ્વિક પ્રત્યાઘાતો પણ ઊઠી રહ્યા છે.
તાનાશાહી શાસન
ટૂંકમાં લોકતંત્ર, રાજાશાહી કે દેશોના યુનિયનો બનાવીને ચલાવતી સત્તાઓ, વારસાગત સત્તા-સલ્તનતો સિવાય ઝુંટવીને, હત્યાકાંડ કરીને, હત્યાઓ કરીને, બળવો કરીને કે સત્તા પર બેઠા પછી તમામ શાસકીય વ્યવસ્થાઓ, બંધારણો કે કાયદાકીય માર્ગે પણ તમામ સત્તાઓ પોતાને હસ્તગત કરીને (શી જીનપીંગની જેમ) સત્તા હાંસલ કરનારાઓને તાનાશાહ અને તેવા દેશોને તાનાશાહી શાસન હેઠળના શોષિત દેશો કહી શકાય.
- વિનોદ કોટેચા
જો આપને આ પોસ્ટ ગમી હોય તો શેર કરો...
Follow us: આ જ પ્રકારની બીજી પોસ્ટ માટે અમારી એપ ડાઉનલોડ કરો.
Android: https://rb.gy/surhtv
Apple ios: https://rb.gy/cee4r9
Social Media
ફોટો સ્ટોરી માટે અમારા ઇન્સ્ટાગ્રામ પેઈજને ફોલ્લો કરો
https://www.instagram.com/nobatdaily?r=nametag
વિડિયો માટે અમારી યુ-ટ્યૂબ ચેનલને સબસ્ક્રાઈબ કરો
વૈષ્ણવજન તો તેને રે કહી એ, જે પીડ પરાઈ જાણે રે... પર દુઃખે ઉપકાર કરે તો... યે....
નિઃસ્વાર્થ પરોપકારની ભાવના ઉત્તમ, પરંતુ તેનો ઘમંડ વિનાશકારી
અભિમાન તો રાજા રાવણનું પણ રહ્યું ન હોતું, તેવું કહેવાય છે પરંતુ તેમ છતાં અભિમાનનો છાંટો યે ન હોય, તેવું ભાગ્યે જ કોઈ જોવા મળે, કારણ કે આ એક માનવસહજ વિકૃતિ છે અને તે કળીયુગ કરતાં યે ખતરનાક હોવા છતાં કયારે આપણી પર સવાર થઈ જાય, તે કહી શકાતુ નથી. અભિમાનના પણ ઘણાં જ પ્રકાર હોય છે અને ઘમંડ ઘણી વખત એવા રૂક્ષ-રૂપાળા સ્વરૂપોમાં પ્રગટ થતો હોય છે કે તે જેના પર સવાર હોય, તે વ્યક્તિ ખુદ પણ છેતરાઈ જતી હોય છે
દાનના પ્રકાર
તેવી જ રીતે દાન ઘણી પ્રકારના છે. દેહદાન, ચક્ષુદાન, રકતદાન, ગૌદાન, ભૂદાન, વસ્ત્રદાન, અન્નદાન, ધનદાન, કન્યાદાન, વિદ્યાદાન, જલદાન, સુવર્ણદાન, અંગદાન વિગેરે વિવિધ પ્રકારના દાન આપતા દાનવીરોને હંમેશાં સન્માનિય અને પૂજનિય ગણવા જોઈએ, કારણે કે આ પ્રકારના દાનવીરોના પુણ્ય પર જ કદાચ આપણી દુનિયા ટકી છે અને વિશ્વમાં ભલાઈ, માનવતા અને સૌજન્યતા જળવાઈ રહે છે, અન્યથા આજે સ્થિતિ કાંઈક જુદી જ હોત.
કોઈપણ પ્રકારનું દાન આપવું એ સરાહનીય અને આવકારદાયક છે, પરંતુ દાન આપ્યા પછી તેનું અભિમાન કે ઘમંડ રાખવો, દાન લેનાર માટે બોજરૂપ થાય તેવી કોઈ શરતો રાખવી કે દાન લેનાર પ્રત્યે હીનભાવ રાખવો, તે પણ જરાયે યોગ્ય ન ગણાય., જો દાન આપનાર વ્યક્તિ દ્વારા દાન લેનાર વ્યક્તિનું જો અપમાન થતું રહે કે તેને તરછોડવામાં આવે, તો પુણ્યના બદલે પાપનો ભારો બંધાઈ જાય, તેવું ઘણાં કથાકારો વર્ણવતા હોય છે અને તેમાં તથ્ય પણ છે. જો દાનનું અભિમાન આવે કે દાન લેનાર પ્રત્યે ઉપકારની ભાવના દેખાડીને તેની અવહેલના કરવામાં આવે તો, તો તે મનોવૃત્તિ જ પુણ્યનો ક્ષય કરી નાંખે છે, અને દાન આપ્યા પછી પણ તેના સંદર્ભે કદાચ ઈશ્વર પણ ખુશ થતો નથી.
પરોપકાર
પરોપકાર કરવો એ પણ પુણ્યકર્મ છે. બીજાના દુઃખે દુઃખી થવું, અને પોતાની સુખ-સુવિધાના ભોગે બીજાને મદદરૂપ થવું એ શ્રેષ્ઠ પરોપકારી ભાવના ગણાય, દાન આપવું એ પણ એક રીતે તો પરોપકાર જ ગણાય, પરંતુ દાન આપવા સિવાય પણ ઘણી રીતે પરોપકાર થઈ શકતો હોય છે, પરોપકારની કોઈ નિશ્ચિત વ્યાખ્યા થઈ ન શકે પરંતુ જો વ્યાખ્યા કરવી જ હોય તો ગાંધીજીના પ્રિય ભજનને યાદ કરવું પડે.
ગાંધીજીને પ્રિય ભજન
નરસિંહ મહેતાનું રચેલું આ ભજન ગાંધીજીને પ્રિય હતું અને તે આજ પર્યંત પ્રત્યેક શાળા-મહાશાળાઓ તથા ગાંધીવાદી સંસ્થાઓમાં ગુંજતુ જ રહ્યું છે. આ ભજનની એક પંકિત તો ઘણી જ પ્રચલિત છે અને તેનો સંદર્ભ વ્યાખ્યાનકારો, સાહિત્યકારો, કથાકારો, કલાકારો, અદાકારો અને લેખકો-કવિઓ અવાર-નવાર કરતા હોય છે. આમ તો આ આવું ભજન ભણું જ ઉપદેશક, ઉપયોગી અને જ્ઞાનવર્ધક છે, પરંતુ તેની આ પંક્તિ તો થોડા શબ્દોમાં દુનિયાને એક મહાન સંદેશ આપે છે.
આ ભજનની પ્રત્યેક પંક્તિ પથદર્શક છે, પરંતુ પરોપકાર કર્યા પછી તેનું અભિમાન કરનારા લોકો માટે સીધી અને સચોટ ટકોર આ કાવ્યપંક્તિમાંથી થાય છે.
વૈષ્ણવજન તો તેને રે કહી એ,
જે પીડ પરાઈ જાણે રે...
પર દુઃખે ઉપકાર કરે તો યે,
મન અભિમાન ન આણે રે...
નરસિંહ મહેતા કહે છે કે વૈષ્ણવજન બીજાની પીડા જાણી શકે અને તેને જ લક્ષ્યમાં રાખીને તેને મદદરૂપ થઈ શકે, તેને જ કહી શકાય, મતલબ કે 'સ્વ' ને ભૂલીને 'અન્ય'ને મદદરૂપ થવા અને બીજાના દુઃખદર્દ કરવા સર્વસ્વ સમર્પિત કરી દેવા સુધીની તૈયારી સાચા વૈષ્ણવજનોમાં હોય છે, તેમ કહી શકાય.
પરોપકાર કરવો જ નહીં, કોઈને મદદરૂપ થવું જ નહીં, તેના કરતાં પરોપકાર કરીને કોઈ તેનું ગૌરવ લેતું હોય, તો તેને સ્વીકારી શકાય, અને આ પ્રકારનું ગૌરવ લેવામાં બહુ કાંઈ વાંધો નથી, પરંતુ જો પરોપકાર કર્યા પછી તેનો ઘમંડ આવી જાય, અભિમાન આવી જાય, જેને મદદ કરી હોય તેના માન-સન્માનને માઠી અસર પહોંચે તેવી હરકત થાય કે પછી પરોપકાર કરવાની મનોવૃત્તિ જ ઘમંડી બની જાય, તો એ કોઈપણ રીતે યોગ્ય ગણી શકાય નહીં, પરોપકારનો ઘમંડ પણ પતન ના માર્ગે લઈ જતો હોય છે.
પીએચડી થઈ શકે તેવો વિષય
પીડ પરાઈ એટલે કે બીજાની પીડાની અનુભૂતિ કરીને તેને મદદ કરે, એટલે કે પરદુઃખે ઉપકાર કરે તો પણ મનમાં અભિમાન ન આવે, તેને સાચો વૈષ્ણવજન કહેવાય, તેવા આ સીધાસાદા સમર્થનના ઘણાં સૂચિતાર્થો અથવા ગૂઢાર્થો પણ નીકળી શકે છે અને તેમાં શાસ્ત્રીય સંદર્ભો તથા પૌરાણિક દૃષ્ટાંતોને ટાંકીને ગહન જૂથચર્ચાઓ પણ થઈ શકે તેમ છે. ગાંધીજીને પ્રિય એવા આ ભજન પર પીએચડી જેવી પદવી પણ મેળવી શકાય તેમ છે. આ આખું ભજન જેટલું ઉદ્બોધક છે, તેટલું જ જ્ઞાનવર્ધક અને પથદર્શક પણ છે. નરસિંહ મહેતા જેવા ભકતજ્ઞાની નૈસર્ગિક કવિએ રચેલું સ્વયં સ્ફૂરિત અને મહાત્મા ગાંધી જેવા ગહન વિચારકે વખાણેલા ભજનમાં કોઈ ખામી તો જ ન હોય, પરંતુ તેની ગહનતા પર ઘણું સંશોધન થઈ શકે તેમ છે.
પરોપકારનો ઘમંડ એટલે પતન
પરોપકારનો ઘમંડ સૌથી વધુ ખતરનાક પરિણામો લાવતી મનોસ્થિતિઓ પૈકીની એક મનોસ્થિતિ છે, જેમાં ગળાડૂબ વ્યક્તિને એ પણ ખબર નથી હોતી કે તેનો આ ઘમંડ તેના પરોપકારનું તો ધોવાણ કરી જ રહ્યો છે, પરંતુ પોતાની જાતને એવી ઊંચાઈએ લઈ જઈ રહ્યો હોય છે. જ્યાંથી પરત ફરવાનો કોઈ માર્ગ રહેતો નથી અને એક તરફ ખાઈ અને બીજી તરફ ઊંડો કૂવો હોય છે તે એટલી ઊંચાઈએ ચડી જાય છે કે તેને નીચે દૃષ્ટિ કરતા તમામ લોકો તથા ચીજવસ્તુઓ તુચ્છ લાગે છે, તો બીજી તરફ જમીન પર રહેલા લોકો તેને એટલી ઊંચાઈએ અટવાઈ જાય, પછી ઈચ્છે તો પણ બચાવી શકતા હોતા નથી, તાજેતરની કેટલાક ઘટનાઓ પછી આ પ્રકારની તાત્ત્વિક ચર્ચાઓ વધી ગઈ છે અને એ કહેવત અથવા મહાવરો પણ યાદ આવી જાય છે કે બહુ ચડે તે પીઠભર પડે... બીજા પર હસે તે જીવનભર રડે...
એવી જ એક પંક્તિ છે, જે ઊંચાઈએ પહોચેલા ઘમંડીઓ માટે બોધપાઠ સમાન છે. આ પંક્તિ પણ ઘણાં જ સ્થળે ઉલ્લેખિત થતી સંભળાતી હોય છે.
બડા હૂઆ તો કયા હૂઆ,
જૈસે પેડ ખજૂર...
પંછી કો છાયા નહીં,
ઔર ફલ લાગે અતિ દૂર...
અર્થાત્ ખજૂરનું વૃક્ષ ઘણું જ ઊંચુ હોય છે. ખજુરીની ઊંચાઈ એટલી હોય છે કે તેનો છાંયડો પણ કોઈને કામ આવતો નથી, અને તેમાં ખૂબ જ ઊંચાઈ પર ખજુરનું ફળ પાકે છે, જે સરળતાથી ઉતારી શકાતું નથી.
નિઃસ્વાર્થ સેવાનો ઘમંડ પણ નકામો
દાન-પુણ્ય, નિઃસ્વાર્થ સેવા, પરોપકાર, અણીના સમયે મદદ કે આફત ટાણે રાહત-બચાવ જેવી માનવતાલક્ષી સેવાકીય પ્રવૃત્તિઓ ઘણી જ આવકારદાયક અને અનુકરણીય હોય છે, પરંતુ જો તેનો પણ ઘમંડ આવી જાય, તો તે યથાર્થ નથી. એ ઘમંડનો નશો પણ એટલો તીવ્ર હોય છે કે તેમાંથી માનવી ઝડપભેર બહાર પણ નીકળી શકતો હોતો નથી. તેથી એટલું જ કહી શકાય કે જો પરોપકાર, સેવા, મદદ, દાન-પુણ્ય વગેરે જો નિઃસ્વાર્થ ભાવે કરવામાં આવે તો તે અમૃત છે, પરંતુ તેનો ઘમંડ આવી જાય, તો તે મીઠું ઝેર બની જાય છે.
વિનોદ કોટેચા
જો આપને આ પોસ્ટ ગમી હોય તો શેર કરો...
Follow us: આ જ પ્રકારની બીજી પોસ્ટ માટે અમારી એપ ડાઉનલોડ કરો.
Android: https://rb.gy/surhtv
Apple ios: https://rb.gy/cee4r9
Social Media
ફોટો સ્ટોરી માટે અમારા ઇન્સ્ટાગ્રામ પેઈજને ફોલ્લો કરો
https://www.instagram.com/nobatdaily?r=nametag
વિડિયો માટે અમારી યુ-ટ્યૂબ ચેનલને સબસ્ક્રાઈબ કરો
''હું એ બધું જાણું છું,'' એવું કહેનાર વધુ કાંઈ જાણી શકતો નથી... ફૂલસ્ટોપ !
અજ્ઞાની હોવું એ ઉણપ ગણાય પણ અજાણ્યું થવું એ આપત્તિ છે હો...
અખિલ બ્રહ્માંડમાં એક તું શ્રી હરિ,
જુજવે રૃપ અનંત ભાસે...
અહમ્ બ્રહ્માસ્મિ... અહમ્ બ્રહ્માસ્મિ...
કોઈપણ ક્ષેત્રે આગળ વધવા માટે માત્ર જે-તે ક્ષેત્રનું નોલેજ હોવું જ જરૃરી નથી, પરંતુ જનરલ નોલેજ પણ સારૃ હોવું જોઈએ. તેવી જ રીતે જનરલ નોલેજ ઘણું જ સારૃ હોય, પરંતુ જે ક્ષેત્રમાં આગળ વધવું હોય, કારકિર્દી ઘડવી હોય, સારા પરિણામો હાંસલ કરવા હોય, સિદ્ધિ અને સફળતા મેળવવી હોય કે લક્ષ્યો સિદ્ધ કરવા હોય, તો જે-તે ક્ષેત્રનું પૂરેપૂરૃં જ્ઞાન હોવું અથવા મેળવી લેવું અત્યંત જરૃરી હોય છે.
આપણા દિવંગત રાષ્ટ્રપતિ અબ્દુલ કલામ એમ કહેતા કે માનવીનું દિમાગ પાવરફૂલ હોય છે, પરંતુ આપણે સાયન્સ એન્ડ ટેકનોલોજીના ક્ષેત્રમાં માત્ર પાંચ-સાત ટકા સિદ્ધિ જ મેળવી છે, કારણ કે આપણે આપણાં દિમાગનો માત્ર પાંચ-સાત ટકા જ ઉપયોગ કરી શક્યા છીએ!
એલિયન્સ
થોડા દિવસો પહેલા એવા અહેવાલો ફરીથી વહેતા થયા હતાં કે અન્ય ગ્રહમંડળમાંથી પૃથ્વી પર એલિયન્સ આવ્યા છે અને તેને ચોક્કસ સ્થળો પર રખાયા છે. દાયકાઓથી આપણે 'ઊડતી રકાબી', અદૃશ્ય ચીજ, અજાયબ ઊડતી આકૃતિઓ તથા એલિયન્સ વિષે સાંભળતા રહ્યા છીએ, પરંતુ તેના કોઈ ઠોસ પુરાવા હજુ મળ્યા નથી. હવે ફરીથી એલિયન્સની વાતો વહેતી થઈ છે, ત્યારે એવું ચર્ચાઈ રહ્યું છે કે આપણા સૂર્યમંડળની સાથે જોડાયેલા ગ્રહમંડળ જેવું જ બ્રહ્માંડમાં બીજું કોઈ ગ્રહમંડળ હશે, જ્યાં જીવસૃષ્ટિ પણ હશે અને આપણાં કરતાયે વધુ બુદ્ધિશાળી અથવા જ્ઞાની માનવીઓ હશે, જેઓએ 'મિશન બ્રહ્માંડ' હેઠળ આપણી પૃથ્વીની શોધખોળ કરી લીધી હશે!
એવું પણ કહી શકાય કે ત્યાં પણ આપણાં જેવી જ જીવસૃષ્ટિ અને માનવ વસાહતો હશે, પરંતુ આપણે માત્ર પાંચ-સાત ટકા દિમાગ વાપરીએ છીએ, તેના સ્થાને અન્ય ગ્રહમંડળના (કાલ્પનિક) લોકોએ દિમાગનો વધુ ઉપયોગ કર્યો હશે, જેથી તેઓ આપણાં સુધી પહોંચી શક્યા હશે!
બ્રહ્માંડના સિગ્નલ
આપણે પૃથ્વીવાસીઓ પણ દિવસે ને દિવસે સાયન્સ એન્ડ ટેકનોલોજી, સ્પેસ ટેકનોલોજી, અને ખગોળિય સંશોધનમાં ઘણાં જ આગળ વધી રહ્યા છીએ. ચંદ્ર પર પહોંચ્યા છીએ અને સૂર્યની નજીક જઈને તેના વિષે વધુ જાણવાનો પ્રયાસ કરીએ છીએ. મંગળયાન, ચંદ્રયાન અને સ્પેસ સેન્ટર્સ ઉપરાંત ઢગલાબંધ ઉપગ્રહો છોડીને આપણે સેટેલાઈટ સપ્લાયમાં ક્રાંતિ પણ કરી છે. આપણાં વૈજ્ઞાનિકો પણ દાયકાઓથી બ્રહ્માંડના રહસ્યો શોધવા, કૃત્રિમ સૂર્યનું સર્જન કરવા તથા ગ્રહમંડળના તમામ ગ્રહો પર પહોંચવાના પ્રયાસો કરતા રહ્યા છે, અને ખગોળ, ભૂગોળ અને વિજ્ઞાનનું સંયોજન કરીને સમગ્ર સૃષ્ટિના રહસ્યો જાણવાના અબજો રૃપિયા અને ડોલરના ખર્ચે કરીને વિશેષ અભિયાનો ચલાવી રહ્યા છીએ. બ્રહ્માંડના સિગ્નલ્સના મુદ્દે વિવિધ મતમતાંતરો પણ ચર્ચાઈ રહ્યા છે.
ગ્રહમંડળમાં જીવન
આપણા સૂર્યની ફરતે ગોળ ગોળ ફરતા ગ્રહોમાં પૃથ્વી સિવાય અન્ય કોઈપણ ગ્રહ પર માનવ વસાહત કે જીવસૃષ્ટિ છે કે કેમ? તેના સંશોધનો પણ વર્ષોથી થતા રહ્યા છે, અને ગ્રહો કે ચંદ્ર જેવા ઉપગ્રહો પર ભૂતકાળમાં જીવસૃષ્ટિ, પાણી કે પૃથ્વી જેવી આબોહવા હતી કે હાલમાં મોજુદ છે કે પછી ભવિષ્યમાં સંભવ છે કે કેમ? તે અંગેના સંશોધનો પણ થઈ રહ્યા છે. આપણાં ગ્રહમંડળો તો પૃથ્વી જેવી આબેહૂબ જીવસૃષ્ટિ હોવાના પાક્કા પુરાવા હજુ મળ્યા નથી, પરંતુ આપણાં સૂર્યની જેમ અન્ય સૂર્યો હોય, સૂર્યમંડળો હોય અને તેની ફરતે આપણી જેમ જ ગ્રહમંડળ હોય કે જીવસૃષ્ટિ હોય, તેવી સંભાવનાઓને લઈને પણ સંશોધનો થઈ રહ્યા છે.
શાસ્ત્રો મુજબ ૪ લોકનું બ્રહ્માંડ
પાતાળલોક, સાત લોક, સાત સૃષ્ટિ જેવા શબ્દો ઘણી વખત પ્રાચીન ગ્રન્થો અને સાહિત્યમાં પણ સાંભળ્યા જ હશે. ગૌલોક, પાતાળલોક, વૈકુંઠલોક, જેવા શબ્દો ઉપરાંત વિષ્ણુ પુરાણ મુજબ અતલ, વિતલ, સુતાલ, રસાતલ, તલાતલ, મહાતલ, અને પાતાળ જેવા સાત લોકનું વર્ણન આવે છે.
એ ઉપરાંત ૧૪ લોકનું બ્રહ્માંડ હોવાની કથા પણ સાંભળી જ હશે જેમાં સ્વર્ગ, ગૌલોક, બ્રહ્મલોક, દેવલોક, પૃથ્વીલોક, પાતાળલોક, ચંદ્રલોક વગેરે ઉચ્ચલોક ઉપરાંત ભૂ, ભૂવસ, સ્વર, મહા, જન, તપસ અને સત્ય સાથે સાંકળીને પૃથ્વી પર જ વિવિધ લોકની કલ્પના કરવામાં આવી છે. ભારતીય ધર્મગ્રન્થો, સાહિત્ય તથા સંશોધન પત્રોમાં આ તમામ ઉલ્લેખો અને ચર્ચાઓ જોવા મળે છે.
પ્લેન્કના માપદંડ
આપણા દેશના શાસ્ત્રોમાં વર્ણવેલા વિવિધ લોક અને તેને સંલગ્ન વિવરણોને ઘણાં કપોળ કલ્પના માને છે, તો ઘણાં લોકો ગુઢાર્થમાં વર્ણવેલી સાયન્ટિફિક હકીકતો પણ માને છે, જ્યારે શાસ્ત્રોની વાત આવે ત્યારે કપોળ કલ્પના માનવી અને જ્યારે અદ્યતન વિજ્ઞાન અને સ્પેસ ટેકનોલોજીની વાત આવે ત્યારે તેને 'સિદ્ધ' અને પ્રમાણભૂત માનવું, એ માપદંડો પણ આપણે જ નક્કી કર્યા છે ને? ઘણાં લોકો એવો દાવો કરે છે કે આપણા ઋષિમુનિઓ પણ સાયન્ટિફિક સિદ્ધિઓ ધરાવતા હતાં અને પ્રાચીન યુગમાં જ પૃથ્વી સિવાયના અન્ય ગ્રહમંડળો અથવા બ્રહ્માંડમાં વસેલા અન્ય ૧૪ લોકની શોધ કરી લીધી હતી. જે હોય તે ખરૃ, પણ આ વિષય જિજ્ઞાસા અને નવાચારની સાથે સાથે આપણા ભાવિ અસ્તિત્વ સાથે પણ સંકળાયેલા છે, ખરૃ ને!
બ્રહ્માંડને લઈને ઘણાં સંશોધનો થઈ રહ્યા છે અને અનાદિકાળથી થતા પણ રહ્યા છે. અર્વાચીન યુગની વાત કરીએ તો પ્લેન્કના માપદંડોને સટિક ગણવામાં આવ્યા છે. બ્રહ્માંડની ઉત્પત્તિ કેવી રીતે થઈ, તેની સંરચના કેવી રીતે થઈ અને ઉત્પત્તિના સમયે કઈ શક્તિ કામ કરતી હતી, તેવા સવાલોના જવાબ શોધવા પ્લેન્કના માપદંડો મુજબ આકાશગંગામાં તારાઓ (સૂર્યો) બનાવનારા વાદળો નથી. ધૂળ-માટી તથા વાદળોમાં છૂપાયેલી અબજો વર્ષ પહેલાની આશાગંગાઓ શોધવામાં આવી છે.
આ માપદંડો ઉપરાંત બ્રહ્માંડની ઉત્પત્તિ, ઉત્ક્રાંતિ અને આપણાં જેવી જીવસૃષ્ટિ ધરાવતી અન્ય પૃથ્વીઓ (ગ્રહો) અથવા આપણા જેવા ગ્રહમંડળોના રહસ્યો મેળવવા અન્ય પણ ઘણી થિયરીઓ પર સંશોધનો ચાલી રહ્યા છે.
બીગ બૈંગથી આજ સુધીની ઉત્ક્રાંતિ
વૈજ્ઞાનિકો બીગ બૈંગથી અત્યાર સુધીની ઉત્ક્રાંતિના રહસ્યો જાણવા મથી રહ્યા છે, અને તેમાં પ્લેન્ક અંતરીક્ષ યાન દ્વારા માઈક્રોવેવ અવલોકનો થઈ રહ્યા છે, અને ગુરુત્વાર્ક્ષણ બળના તરંગોને શોધી કાઢીને બ્રહ્માંડમાં અન્ય જીવસૃષ્ટિનો તાગ મેળવવાના પ્રયાસો થઈ રહ્યા છે. આ માટે પ્રાચીનકાળના અભ્યાસથી લઈને અત્યાધુનિક ટેલિસ્કોપ્સ આધારીત ડેટાનું એકત્રીકરણ કરવામાં આવી રહ્યું છે. હબલ, સ્પિટ્ઝર, જુનો સહિતના દૂરબીનો સાથે પ્લેન્કનું સંયોજન પૃથ્વી તથા અંતરીક્ષના સંભવિત ટેલિસ્કોપ્સની મદદથી ડેટા કલેક્શન પછી તેના તારણો કાઢવાની ચેલેન્જીંગ પ્રવૃત્તિઓ સતત થતી રહે છે.
સર્વજ્ઞાની હોવું સારૃ પણ...
ઘણાં લોકો પોતે જ બધું જાણે છે, તેવો દાવો કરતા હોય છે. સર્વજ્ઞાની હોવું એ સારૃ ગણાય, પણ તેનો અહંકાર રાખી ન શકાય. અજ્ઞાની હોવું એ ઉણપ ગણાય, પણ અજાણ્યા થઈને વધુને વધુ જ્ઞાન મેળવતા રહેવું એ જ આવડત છે. આ કૌશલ્ય પત્રકારો તથા વકીલોમાં જેટલું વિક્સે છે, તેટલા તેઓ સફળ થતા હોય છે.
સાચું કહું તો પોતાને સર્વજ્ઞાની ગણાવનાર વ્યક્તિ માટે જ્ઞાનવર્ધનના દરવાજા જ બંધ થઈ જાય છે, કારણ કે જ્યારે તે એમ કહે કે 'હું બધું જાણું છું' તો ત્યાં ફૂલસ્ટોપ આવી જાય છે. કોઈ ઘટનાની કોઈ વાત કરે ત્યારે કે કોઈ નવી વાત કરતું હોય, ત્યારે ક્યારેય એવું ન કહેવું કે, 'હું એ બધું જ જાણું છું અથવા મને બધી ખબર જ છે...' કારણ કે તે પછી સામેની વ્યક્તિ બોલતી જ બંધ થઈ જશે અને તમને વધુ કાંઈ જાણવા નહીં મળે. હકીકતે સર્વજ્ઞાની આ દુનિયામાં કોઈ નથી, કારણ કે બ્રહ્માંડ વિશાળ છે, અને સમગ્ર બ્રહ્માંડનું જ્ઞાન કોઈનેય નથી.
પ્રાચીન-અર્વાચીન સંયોજન
બ્રહ્માંડને અંગ્રેજીમાં મુનિવર્સ કહે છે. આ દિશામાં વર્ષોથી સંશોધનો તો થતા જ રહ્યા છે, તેમાં હવે ભારતીય સાહિત્ય, ગ્રન્થો, શાસ્ત્રો અને ધર્મશાસ્ત્રો-વેદઉપનિષદોમાં વર્ણવેલા બ્રહ્માંડના વર્ણનો, પૃથ્વીલોક સિવાયના અન્ય ગ્રહમંડળો અને ત્યાં વસેલી જીવસૃષ્ટિ વગેરેનો ગહન અભ્યાસ કરીને અને ગૂઢાર્થો ઉકેલીને તેના સુચિતાર્થોને સાંકળવાની દિશામાં પણ અંગુલીનિર્દેશ થઈ રહ્યો છે. જેવી રીતે વર્તમાન યુગમાં 'કોડ' હોય છે, જે ઉકેલી શકાય છે, તેમ જ બુદ્ધિમતાથી ગુઢાર્થો પણ ઉકેલી શકાતા હોય છે. ત્યારે પ્રાચીન અને અર્વાચીન વિજ્ઞાન અને જ્ઞાનને સાથે સાંકળીને બ્રહ્માંડના રહસ્યોનો તાગ મળે, અને તેનો સદુપયોગ જીવસૃષ્ટિના સંરક્ષણ અને માનવકલ્યાણ તથા પૃથ્વીના પ્રોટેકશન માટે થાય તેવું ઈચ્છીએ અને આ પ્રકારના સંશોધનો માટે સંશયના બદલે શ્રદ્ધા અને ઉપહાસના બદલે ઉપયોગિતાની માનસિક્તા વધારીએ, અહમ્ બ્રહ્માસ્મિ... અહમ્ બ્રહ્માસ્મિ...
આંતરરાષ્ટ્રીય ઓલિમ્પિક દિવસ
આગામી ઓલિમ્પિક સ્પર્ધાઓ ફ્રાંસમાં ર૬ જુલાઈથી ૧૧ ઓગસ્ટ-ર૦ર૪ સુધી યોજાનાર છે. જે પેરિસ સહિત ૧૬ શહેરમાં થશે. વર્ષ ૧૮૯૪ માં પિસરે હી કૂપરટેન દ્વારા આધુનિક ઓલિમ્પિક આંદોલન શરૃ થયું હતું અને આંતરરાષ્ટ્રીય ઓલિમ્પિક સમિતિની સ્થાપના થઈ હતી, જેના સંદર્ભે દર વર્ષે ર૩ મી જૂને આ ઉજવણી થતી રહી છે. વર્ષ ૧૯૪૭ માં સ્ટોકહોમ આઈએસીના ૪૧ મા સત્રમાં આ ઉજવણીનો પ્રસ્તાવ આવ્યો અને વર્ષ ૧૯૪૮ થી કોઈપણ ભેદભાવ વિના આ વૈશ્વિક એથ્લેટિક્સ સ્પર્ધાઓ શરૃ થઈ હતી. સ્વાસ્થ્ય, શિક્ષણ અને કૌશલ્યને સાંકળીને શરૃ થયેલી આ સ્પર્ધાઓ ધીમે ધીમે સામૂહિક વૈશ્વિક ભાગીદારી અને એક્તાની દિશામાં મહત્ત્વપૂર્ણ માધ્યમ પણ બની ગઈ છે, અને વૈશ્વિક મિત્રતાની બુનિયાદ પણ બની ગઈ છે.
વિનોદ કોટેચા
જો આપને આ પોસ્ટ ગમી હોય તો શેર કરો...
Follow us: આ જ પ્રકારની બીજી પોસ્ટ માટે અમારી એપ ડાઉનલોડ કરો.
Android: https://rb.gy/surhtv
Apple ios: https://rb.gy/cee4r9
Social Media
ફોટો સ્ટોરી માટે અમારા ઇન્સ્ટાગ્રામ પેઈજને ફોલ્લો કરો
https://www.instagram.com/nobatdaily?r=nametag
વિડિયો માટે અમારી યુ-ટ્યૂબ ચેનલને સબસ્ક્રાઈબ કરો
એવી કઈ સુવિધા છે, જેના ઉદ્ઘાટનોનો આનંદ જ ન થાય...?... વિચારો... વિચારો...
ગૃહપ્રવેશ, ભૂમિપૂજન, લોકાર્પણ અને ઉદ્ઘાટનો ઘણાં થાય છે, પણ...
આપણે જ્યારે કોઈપણ નવા સંકુલ કે સુવિધાનું ઉદ્ઘાટન કરીએ ત્યારે આનંદ થાય. નવા બંગલામાં કુંભ મૂકીએ કે પછી દુકાનનું મુહૂર્ત જોઈને ઉદ્ઘાટન કરીએ, ફેક્ટરી કે સ્કૂલ-હોસ્પિટલ જેવી ખાનગી વ્યવસાયિક અથવા પબ્લિક સર્વિસની સુવિધાઓનું ભૂમિપૂજન કે વાસ્તુ કરાવીએ, તે સમય ખુશીનો હોય છે. નેતાઓ, ઉચ્ચ અધિકારીઓ, સંતો કે કોઈપણ ક્ષેત્રના લબ્ધપ્રતિષ્ઠિત વ્યક્તિ અથવા કુમારિકા કે ઘર-પરિવાર-સમાજના વડીલ મહાનુભાવના હસ્તે જ્યારે લોકસુવિધાઓ કે વિકાસના કામોનું ભૂમિપૂજન, ખાતમુહૂર્ત અથવા ઉદ્ઘાટન-લોકાર્પણ થતું હોય ત્યારે સ્વાભાવિક રીતે જ ખુશી છવાઈ જાય, તેવી જ રીતે કોઈપણ પ્રાઈવેટ બિઝનેસ, ઉદ્યોગ કે વ્યવસાયનો પ્રારંભ મંગલમય મુહૂર્તમાં વિધિવત કે રિબિન કાપીને થાય, તે સમયે પણ ચારેબાજુ હર્ષોલ્લાસ અને ઉત્સવ જેવો જ માહોલ હોય.
આમ છતાં કેટલાક ભૂમિપૂજનો, ઉદ્ઘાટનો કે લોકાર્પણો એવા પણ હોય છે, જેમાં કર્તવ્ય, ફરજ અને જવાબદારી નિભાવવાનો આત્મસંતોષ થાય છે, પણ મનોમન આનંદ થતો હોતો નથી. આ પ્રકારના પ્રસંગે દ્વિધા અથવા ગ્લાનિ પણ ઉત્પન્ન થતી હોય છે. કોઈપણ નવા સંકુલ કે સેવા-સુવિધાના પ્રારંભે આપણે તેનો ઉત્તરોત્તર વિકાસ થાય અને વધુમાં વધુ લોકો તેનો લાભ મેળવે, તેવી શુભેચ્છા પાઠવતા હોઈએ છીએ, પરંતુ કેટલીક સેવા સુવિધાઓ કે સંકુલો એવી પણ હોય છે કે આપણે તેનાથી વિપરીત મનોભાવના વ્યક્ત કરતા હોઈએ છીએ અને એવું ઈચ્છીએ છીએ. આ પ્રકારની સેવા કે સુવિધાની જરૂર ઓછામાં ઓછા લોકોને પડે... કાં તો આ પ્રકારની સેવા-સુવિધાની જરૂર જ ન પડે...
દવાખાના-હોસ્પિટલ
જ્યારે કોઈ નવા સાર્વજનિક દવાખાના કે હોસ્પિટલનું ઉદ્ઘાટન થાય ત્યારે આપણે એવું ક્યારેય ન ઈચ્છીએ કે આ દવાખાનું-હોસ્પિટલ કાયમી ધોરણે દર્દીઓથી ઉભરાય... આ પ્રકારના ઉદ્ઘાટનો-લોકાર્પણો પછી ઘણી વખત નેતાઓ-ઉદ્ઘાટકો એવો ઉલ્લેખ પણ કરતા હોય છે કે, 'આ આવશ્યક સેવા છે, અને તમામ દર્દીઓને સંતોષકારક સેવાઓ પૂરી પાડે, તેવી શુભેચ્છા, પરંતુ આ સુવિધા-સેવાની જરૂર જ લોકોને પડે નહીં. સ્વાસ્થ્ય બધાનું સારૂ રહે અને ખૂબ જ ઓછા લોકોને અહીં આવવું પડે તેવું ઈચ્છીએ.'
આ પ્રકારની સેવા-સુવિધાઓ અનિવાર્ય છે, પરંતુ તેવી સુવિધાઓની જરૂર જ ઓછામાં ઓછા લોકોને પડે, તેવી લોક-સુખાકારી અને સારા સ્વાસ્થ્યની જ કામના કરવી જોઈએ ને?
વૃદ્ધાશ્રમો
આ જ રીતે વધતા જતા વૃદ્ધાશ્રમો, સેલ્ટર હોમ્સમાં થઈ રહેલો વધારો સિક્કાની બે બાજુ દર્શાવે છે. એક તરફ તો નવી પેઢી સાથે ફાવટ ન આવી હોય, તેવા વડીલો માટે વુદ્ધાશ્રમો વરદાનરૂપ સાબિત થાય છે અને તેઓ કોઈના ત્રાસથી કંટાળીને નહીં, પરંતુ સ્વૈચ્છિક રીતે જ વૃદ્ધાશ્રમોમાં જવાનું પસંદ કરતા હોય છે, તેવી સર્વસામાન્ય દલીલ થતી હોય છે. બીજા ઘણાં એવા વડીલો હોય છે, જેને પરિવારજનો દુઃખી અને હડધૂત કરતા હોવાથી વૃદ્ધાશ્રમોનો આશરો લેતા હોય છે. ત્રીજા પ્રકારના એવા વડીલો હોય છે, જેઓ એકલા-અટુલા હોય છે, અને પરિવારજનોના અભાવે અન્ય સગા-સંબંધીઓ પર બોજ નહીં બનવાની ભાવનાથી વૃદ્ધાશ્રમોનો સહારો લેતા હોય છે. વૃદ્ધાશ્રમોમાં માત્ર ગરીબ કે મધ્યમવર્ગિય વડીલો જ આશરો લેતા હોય છે, તેવું નથી, બલ્કે ઘણાં ધનપતિ સંતાનોના માતા-પિતા કે વડીલો પણ વૃદ્ધાશ્રમોમાં અંતિમ જીવન પસાર કરવાનું પસંદ કરતા હોય છે.
વૃદ્ધાશ્રમોની સંખ્યા
દેશના અઢીસોથી વધુ જિલ્લાઓમાં વૃદ્ધાશ્રમો છે, અને તેની સંખ્યા ઉત્તરોત્તર વધી રહી છે. આપણા દેશમાં પ્રાચીનકાળથી વડીલો માટે વિવિધ સ્વરૂપે આશ્રયસ્થાનોની વ્યવસ્થાઓ થતી જ હોય છે, પરંતુ પ્રવર્તમાન સ્વરૂપના વૃદ્ધાશ્રમો શરૂ કરવાની પહેલ વર્ષ ૧૯૩૬ માં સહજાનંદ સરસ્વતીજીએ કરી હતી, તેમ મનાય છે.
ભારતમાં સૌથી વધુ વૃદ્ધાશ્રમો કેરળમાં છે અને તે પૈકી ગ્રેસ્કલેન્ડ ફાઉન્ડેશન-કોરિયનો વૃદ્ધાશ્રમ વધુ પ્રચલિત થયો છે. એક અંદાજ મુજબ કેરળમાં ૧૮૦ થી પણ વધુ વૃદ્ધાશ્રમો છે. ગુજરાતમાં ૭પ થી વધુ, તામિલનાડુમાં દોઢસો, મહારાષ્ટ્રમાં સવાસોથી વધુ, આંધ્રપ્રદેશમાં ૧૦૦ થી વધુ અને કર્ણાટકમાં ૯૦ થી વધુ વૃદ્ધાશ્રમો છે.
વૃદ્ધાશ્રમો અને રિટાયરમેન્ટ હોમ વચ્ચે બારિક તફાવત છે. વૃદ્ધાશ્રમોની સિસ્ટમ કરતા રિટાયરમેન્ટ હોમની સિસ્ટમ થોડી અલગ અને લીબરલ હોવાના તારણો નીકળ્યા છે. ટૂંકમાં વૃદ્ધાશ્રમો તથા રિટાયરમેન્ટ હોમ્સમાં પોતાના પરિવારથી અલગ અથવા પરિવારના અભાવે રહેતા વડીલોની તમામ સારસંભાળ રાખવાની સેવા જ આ પ્રકારની પ્રવૃત્તિઓનો મૂક્ત ઉદ્દેશ્ય હોય છે.
વિશ્વ બુઝુર્ગ દુવ્યવહાર જાગૃતિ દિવસ
આખી દુનિયા વૃદ્ધોની ચિંતા કરે છે, અને વડીલોને જિંદગીના છેલ્લા વર્ષોમાં પડતી મુશ્કેલીઓ તથા સામાજિક, પારિવારિક, આર્થિક અને સ્વાસ્થ્ય સંબંધિત જરૂરિયાતો-કાળજીના સંદર્ભે વિવિધ વ્યવસ્થાઓ ઊભી કરે છે. બહું ઓછા લોકોને ખબર હશે કે આજથી લગભગ તેર વર્ષ પહેલા સંયુક્ત રાષ્ટ્ર સંઘે પણ વિશ્વભરમાં વૃદ્ધોને સહાયભૂત થવા એક નિર્ણય લીધો, અને તે પછી વિશ્વ બુઝુર્ગ દુર્વ્યવહાર જાગૃતિ દિવસની શરૂઆત થઈ.
જો કે, સંયુક્ત રાષ્ટ્ર સંઘ દ્વારા દર વર્ષે પહેલી ઓક્ટોબરે વૃદ્ધોના માનવાધિકારોને લઈને આંતરરાષ્ટ્રીય વૃદ્ધજન દિવસ વર્ષ ૧૯૯૦ થી જ મનાવાઈ રહ્યો હતો, અને તેમાં વિશ્વના વૃદ્ધોની સંખ્યાના આધારે વૃદ્ધકલ્યાણ, સુરક્ષા અને સહાયના કાર્યક્રમોની શરૂઆત પહેલેથી જ થઈ ગઈ હતી, પરંતુ વૃદ્ધો સાથે થતા અન્યાય, અત્યાચાર અને દુર્વ્યવહાર સામે જનજાગૃતિ ફેલાવવા માટે વિશ્વ બુઝુર્ગ દુર્વ્યવહાર દિવસ અલગથી મનાવવામાં આવે છે.
વર્ષ ર૦ર૪ નું થીમ
વિશ્વ બુઝુર્ગ દુર્વ્યવહાર જાગૃતિ દિવસનું વર્ષ ર૦ર૪ નું થીમ છે, 'સ્પોટલાઈટ ઓન ઓલ્ડર પર્સન્સ ઈન ઈમરજન્સીઝ'...
આ થીમ બે રીતે મનાવી શકાય છે. એક તો વ્યક્તિગત રીતે કોઈ બુઝુર્ગને ઈમરજન્સી જેવી સ્થિતિ ઊભી થાય, ત્યારે તેને ત્વરિત મદદરૂપ થવાના ઉપાયોને અગ્રતા આપવી, અને તેમાંથી તેઓને ઉગારવા તેવો અર્થ થાય, અને આ થીમનો બીજો અર્થ એવો પણ થાય કે કુદરતી આફતો, અકસ્માત કે કૃત્રિમ દુર્ઘટનાઓ વગેરે સ્થિતિમાં બુઝુર્ગોને તત્કાળ મદદરૂપ થવું. વ્યક્તિગત ઈમરજન્સી મોટાભાગે સ્વાસ્થ્ય સંબંધીત જ ઊભી થતી હોય છે, પરંતુ કોઈપણ બુઝુર્ગને પારિવારિક, સામાજિક કે આર્થિક વિટંબણા હોય, ત્યારે પણ તેમને માનસિક સધિયારો આપીને અને કાઉન્સિલીંગ કરવાની સાથે સાથે તેની સમસ્યાઓ નિવારવાના તમામ ઉપાયો સાથે શક્ય તેટલી આર્થિક સહાય પૂરી પાડવા જેવો ઉદ્દેશ્ય પણ આ થીમ હેઠળ સાંકળી લેવામાં આવ્યો હશે.
બુઝુર્ગોને બીમારી, શારીરિક અશક્તિ, બોલવા-સાંભળવા-ચાલવા-ખાવા કે પચાવવામાં તકલીફ, સામાજિક કે પારિવારિક રીતે અવગણના, તીરસ્કાર કે એકલા પડી જવા જેવી સમસ્યાઓ રહેતી હોય છે. ઘણી વખત પરિવાર હડધૂત કરીને તેઓને નિર્દયતાથી ઘરમાંથી કાઢી પણ શકે છે. તેવા સંજોગોમાં આશ્રમ, સધિયારો, મદદ અને પરિવારનું કાઉન્સિલીંગ કરીને સન્માનભર્યું જીવન એ વડીલને મળે, તે પ્રકારની જનજાગૃતિનો ઉદ્દેશ્ય પણ આ પ્રકારની ઉજવણીઓનો રહેતો હોય છે.
આ વર્ષે ડબલ્યુ.ઈ.એ.એ.ડી. દ્વારા વિશ્વના દેશો, સરકારો, સંગઠનો, વૈશ્વિક ડોનર્સ, સમાજો અને સંસ્થાઓને વૃદ્ધના કલ્યાણ અને સુરક્ષા માટે આહ્વાન પણ કરાયું છે. સરકારો તથા સત્તાધીશોને વૃદ્ધોની અવગણના ન થાય અને તેઓની સાથે દુર્વ્યવહાર ન થાય, તે માટે પ્રવર્તમાન કાયદાઓનો કડક અમલ અને ઢીલા કાયદાઓ હોય ત્યાં વધુ કડક કાયદાઓ ઘડવાની જરૂર પણ જણાવાઈ રહી છે.
આ વૈશ્વિક સંસ્થાએ વર્ષ ર૦ર૪ ના થીમને અનુરૂપ કડકમાં કડક કાનૂની પ્રબંધો ઉપરાંત ઈમરજન્સી સેવાઓ આપતા એકમો, તબીબી વર્ગ, સેવાવર્ગ, દેખભાળ કરતા લોકો અને પરિવારો માટે સમયાંતરે શિક્ષણ-પ્રશિક્ષણ અને પબ્લિક અવેરનેશ માટે વિવિધ માધ્યમોનો પ્રયોગ કરીને બુઝુર્ગ જીવનના અંતિમ પડાવમાં સુખ-શાંતિ અને સારા સ્વાસ્થ્ય સાથે ઉલ્લાસમય વાતાવરણમાં જિંદગી માણી શકે, તેવા પ્રયાસો કરવાનું આહ્વાન પણ કર્યું છે. આ દિવસે દુનિયાના દેશોએ અમિતાભ બચ્ચનની 'બાગબા' ફિલ્મનું વિશ્વવ્યાપી નિદર્શન કરવું જોઈએ તેનું એક સૂચન પણ થયું છે.
આગામી સમયમાં વર્ષ ર૦૩૦ સુધીમાં વિશ્વમાં વૃદ્ધોની સંખ્યા ૩૮ ટકા વધીને યુવાવર્ગથી પણ આગળ નીકળી જશે, ત્યારે ઊભી થનારી સ્થિતિનું આંકલન કરીને અત્યારથી જ તેના ઉપાયો વિચારવાની જરૂર પણ જણાવાઈ રહી છે. બીજી તરફ બુઝુર્ગો સાથેનો દુર્વ્યવહાર કોને ગણવો, તેની ચોક્કસ કોઈ સમાન વ્ંયાખ્યા પણ દુનિયાના દેશોમાં નથી. આથી આ તમામ મુદ્દે નવી ભારત સરકાર પણ લક્ષ્ય આપશે અને આપણા દેશના બુઝુર્ગોને આપની સંસ્કૃતિને અનુરૂપ સંતાનો અને પરિવાર કોઈ દુઃખ પડવા નહીં દ્યે, તેવી આશા રાખીએ...
વિનોદ કોટેચા
જો આપને આ પોસ્ટ ગમી હોય તો શેર કરો...
Follow us: આ જ પ્રકારની બીજી પોસ્ટ માટે અમારી એપ ડાઉનલોડ કરો.
Android: https://rb.gy/surhtv
Apple ios: https://rb.gy/cee4r9
Social Media
ફોટો સ્ટોરી માટે અમારા ઇન્સ્ટાગ્રામ પેઈજને ફોલ્લો કરો
https://www.instagram.com/nobatdaily?r=nametag
વિડિયો માટે અમારી યુ-ટ્યૂબ ચેનલને સબસ્ક્રાઈબ કરો
પારકાને પોતાના કરી શકાય, પરંતુ પોતિકાપણું જાળવી રાખવું કઠણ છે, એ સાચી વાત છે?
પરિવર્તન, પુનરાવર્તન, પ્રગતિ, પ્રસિદ્ધિ અને પલાયનના પંચતત્ત્વો એટલે પોલિટિક્સ...
રાજકોટમાં અગ્નિકાંડ થયો હોય કે અમેરિકામાં ટ્રમ્પ દોષિત ઠર્યા હોય, લોકસભાની ચૂંટણીના પરિણામોની ચર્ચા હોય, પ્રવર્તમાન સમયમાં કોણ પોતાનું અને કોણ પારકું, એ સવાલ એક કોયડો બની ગયો છે. ગ્લોબલ ગરબડો અને ગામઠી ગોટાળાઓની વચ્ચે અટવાતા ગેમ્બલરો પણ ગોટાળે ચડી જાય, તેવી ગેઈમ તો કેટલાક પોતિકાઓ જ ખેલતા હોય છે.
લોકસભાની ચૂંટણીઓ ચાલતી હતી ત્યારે જે ગરમાગરમ નિવેદનો થતા હતાં, તે જોતા સામાન્ય રીતે એવું જ લાગે કે આ પ્રકારની કડવાશમાંથી વ્યક્તિગત વેરઝેર ઊભા થતા હશે, પરંતુ વાસ્તવિક્તા કાંઈક અલગ જ હોય છે. પોલિટિક્સમાં કોઈ કાયમી મિત્ર કે કાયમી દુશ્મન હોતું નથી.
સંગત વિભાગના 'મન હોય તો માળવે જવાય'ની લેખમાળા સાથે આ પ્રકારની વાતો કે વિષય-વસ્તુ જરાયે સુસંગત નથી. આ લેખમાળા મોટિવેશનલ પણ ગણાય છે, અને ઘણાં લોકો આ લેખમાળાને જ્ઞાન, માહિતી અને પ્રેરણાનો ત્રિવેણીસંગમ ગણાવે છે, કેટલાક લોકોના પ્રતિભાવો એવા પણ હોય છે કે આ લેખમાળામાં ખણખોદ, ખટપટ કે વાદ-વિવાદના વિષયો નહીં હોવાથી જ તેનું સાતત્ય જળવાઈ રહ્યું છે. તેથી જ આજના આ એકાદ અપવાદ સિવાય આ લેખમાળામાં મહત્તમ વાચકોની ભાવનાને અનુરૂપ જ પ્રસ્તુતિ કરવાનો પ્રયાસ રહેશે. પોલિટિક્સ પણ પવિત્ર વિષય જ ગણાય, કારણ કે પોલિટિક્સ અને પોલિટિશ્યનો ન હોય, તો દેશ કોણ ચલાવે? લોકતંત્રની સુરક્ષા કોણ કરે? તે પણ નક્કર હકીકત જ છે ને?
પોલિટિક્સના પંચતત્ત્વો
પરિવર્તન, પૂનરાવર્તન, પ્રગતિ, પ્રસિદ્ધિ અને પલાયન પોલિટિક્સના પંચતત્ત્વો ગણાય. આ પંચતત્ત્વોના પંચસ્તંભો પર પોલિટિક્સ ઊભું છે, તેમ કહેવામાં પણ કાંઈ અતિશયોક્તિ નથી.
લોકતંત્રમાં કોઈપણ નાની કે મોટી ચૂંટણી હોય, ત્યારે એવી ચર્ચાઓ થતી હોય છે કે આ વખતે પરિવર્તન થશે કે પછી પૂનરાવર્તન થશે? મતલબ કે જેનું શાસન છે, તે જળવાશે કે તેના સ્થાને નવા હોદ્દેદારો કે જનપ્રતિનિધિઓ ચૂંટાશે? સરકાર હોય કે સહકારી મંડળી હોય, પંચાયત હોય, પાલિકા હોય કે મહાપાલિકા હોય, નિગમ હોય કે કોર્પોરેટ અથવા બેન્કીંગ ક્ષેત્રના બોર્ડ ઓફ ડાયરેક્ટર્સ હોય, કોઈ સંગઠન, યુનિયન, એસોસિએશન, એનજીઓ હોય કે પછી રાજકીય પક્ષ કે જ્ઞાતિ-સમાજ, ટ્રસ્ટો હોય, તમામ સ્થળે કઈને કોઈ સમયે પુનરાવર્તન પછી પરિવર્તન તો થતું જ હોય છે, ખરૂ ને?
પ્રગતિ પણ પોલિટિક્સનું મહત્ત્વનું પરિબળ છે. પ્રગતિ રિપોર્ટના આધારે જ પોલિટિશ્યનોના પરર્ફોર્મન્સનું મૂલ્યાંકન થતું હોય છે. પ્રગતિ વિના પોલિટિક્સ સંભવે જ નહીં, પક્ષની પ્રગતિ, દેશની પ્રગતિ અને દેશવાસીઓની પ્રગતિ પરસ્પર પૂરક છે, અને પ્રામાણિક્તા સાથેની પ્રગતિ પ્રજાતંત્રને વધુ મજબૂત બનાવે છે. પ્રગતિ હોવી, પ્રગતિ કરવી, પ્રગતિ દેખાડવી અને પ્રગતિ નિર્ધારવી એ પોલિટિક્સની મૂળભૂત વિશેષતાઓ છે, અને પ્રમાણભૂત પ્રગતિથી જ પરફોર્મન્સ પ્રગટે છે. પ્રગતિ અને પરફોર્મન્સના આધારે જ પબ્લિક પરસેપ્શન રચાતા હોય છે, ખરૂ કે નહીં?
પ્રસિદ્ધિને ઘણી વખત નેગેટીવ દૃષ્ટિએ જોવામાં આવે છે, પરંતુ વાસ્તવમાં પ્રસિદ્ધિ જ પ્રજાચેતના અને જનજાગૃતિ માટે પ્રોત્સાહક હોય છે. કામ કરતા રહેવું, અને કામ કર્યા પછી તેની ફલશ્રૂતિઓની સચોટ માહિતી લોકો સુધી પહોંચાડવી, તે પ્રસિદ્ધિનો પવિત્ર હેતુ હોવો જોઈએ. પ્રવર્તમાન યુગમાં પ્રસિદ્ધિના અનેક માધ્યમો છે, પરંતુ પોકળ પ્રસિદ્ધિ અને પ્રોપાગન્ડા દ્વારા થતી પ્રસિદ્ધિને પ્રજાતંત્રમાં લોકો નકારતા હોય છે, અને પારદર્શી, પવિત્ર અને પરફેક્ટ પબ્લિસિટીનો પ્રભાવ પણ પરમેનેન્ટ રહેતો હોય છે.
પલાયન પણ સામાન્ય રીતે હીઝરત, નાસીપાત થવું કે જવાબદારીથી દૂર ભાગવા માટે વપરાતો શબ્દ છે, પરંતુ 'રણછોડ રાય કી જય' જેવા ભક્તિમય નારાઓમાં પણ પવિત્ર પલાયનનો સંદેશ છૂપાયેલો છે. હજારો-લાખો લોકોના જીવ બચાવવા, બિનજરૂરી ઘર્ષણ ટાળવા કે પછી જનસમુદાયના હિતાર્થે થોડી પીછેહઠ કરવી પડે કે બાંધછોડ કરવી પડે તો પલાયન પણ પોલિટિક્સ ક્ષેત્રે મહત્ત્વપૂર્ણ બની જાય છે. પલાયન અને પક્ષાંતર વચ્ચે પાતળી ભેદરેખા છે, અને તે મહત્ત્વપૂર્ણ લક્ષ્મણ રેખા પણ છે. મથુરાવાસીઓના હિતાર્થે ભગવાન શ્રીકૃષ્ણ રણ છોડીને ભાગ્યા અને દ્વારકા વસાવ્યું, તેવી કથા છે, તેમાં જે પલાયનનો સંદેશ છે, તેવી જ ભાવનાથી જો પક્ષાંતર થાય, તો તેને પવિત્ર પલટી કહી શકાય, અને જો પબ્લિકના હિતોના બદલે પર્સનલ ફાયદાઓ કે મહત્ત્વાકાંક્ષીઓ માટે પક્ષાંતર કરવામાં આવે તો તેને પોલિટિકલ પલાયન જ કહી શકાય, અને તે ભેદરેખા આપણા દેશની પબ્લિક પણ સારી રીતે જાણે જ છે, ખરૂ કે નહીં?
આટલી પૂર્વભૂમિકા પછી હવે પોલિટિક્સના પંચતત્ત્વોના સંદર્ભે પોતાના અને પારકાની પંચાત કરતા પરિબળોની હાંસી ઊડાવવાના બદલે જો પોઝિટિવ થિન્કીંગ સાથે મુદ્દાવાર ચર્ચા કરીએ અને પંચતત્ત્વો સાથે વણીને પારકા અને પોતાના લોકોની જુદી જુદી મનોધારણાઓનું મંથન કરીએ.
પારકા-પોતાનાની પંચાત
એવું કહેવાય છે કે પારકાને પોતાના કરી શકાય છે, પરંતુ પોતાનું પોતિકાપણું જાળવી રાખવું કઠણ છે. આ વાક્યના જુદા જુદા અર્થઘટનો થતા રહ્યા છે. પોતાના પરિવારજનો જ જ્યારે પોતિકાપણું ન દાખવે, ત્યારે પારકાને પોતાના બનાવવાની ફરજ પડે, તેવો અર્થ પણ થાય અને એવું અર્થઘટન પણ થઈ શકે છે કે પારકા એટલે કે આપણા પરિવારના ન હોય, તેવા લોકોને પોતાના કરી શકાય, પરંતુ પોતાના પરિવારના લોકો સાથે જ આપણે પોતિકાપણું કે પોતાના પરિવારજન હોવાનું ગૌરવ, સન્માન કે આમાન્યા ન જાળવી શકીએ તો તેમાં દોષ કોનો? શું આ પ્રકારની સ્થિતિ પોતાનાઓના એક્સનનું રિએક્શન હોય છે કે પછી મનોગત વિકૃતિઓ કે સ્વાર્થી અને સ્વલક્ષી સ્વભાવનું પરિણામ હોય છે, તેવો સવાલ પહેલા મરઘી આવી કે પહેલા ઈંડુ સર્જાયું, તેના જેવો છે. કોઈપણ રિએક્શન આપતું હોય, પરંતુ તે રિએક્શન જે એક્શન સાથે આવ્યું હોય, તે એક્શનના મૂળમાં તો કોઈને કોઈ મનોવૃત્તિ કે પૂર્વાગ્રહ રહ્યા જ હોવા જોઈએ ને! આ બધી માથાપચ્ચી કરવા કરતા સરળ શબ્દોમાં એવું કહી શકાય કે, 'આપ ભલા તો જગ ભલા'
'આપ ભલા તો જગ ભલા'ની માનસિક્તાનો વર્તમાન મતલબી માહોલમાં ઘણી વખત ગેરલાભ પણ ઊઠાવાતો હોય છે, અને ભલા માણસોની એ ભલમનસાઈને નબળાઈ ગણી લેવામાં આવતી હોય છે, તેથી એવું કહી શકાય કે આવું થતું જણાય ત્યારે ભલા માણસોએ પણ 'જેવા સાથે તેવા'નું સૂત્ર અપનાવીને 'શઠમ્ પ્રતિ શાઠ્યમ્'નો મંત્ર ચરિતાર્થ કરવો જોઈએ, ખરૃં કે નહીં.
હવે પોલિટીક્સના પંચતત્ત્વોનું મુદ્દાવાર વિશ્લેષણ કરીએ અને પોલિટિક્સમાં પારકા અને પોતાનાની ભાવનાનું કેટલું મહત્ત્વ છે, તે અંગે પણ જાણીએ...
પરિવર્તન
પરિવર્તન એ પ્રકૃતિનો નિયમ છે, અને અવિરત પરિવર્તન જ પ્રગતિના પંથે લઈ જતા હોય છે. જો કોઈપણ વ્યક્તિ, સમાજ, દેશ કે પરિવારમાં કોઈ પણ પ્રકારનું પરિવર્તન જ ન આવે, તો તેની પ્રગતિ તો રૃંધાઈ જતી જ હોય છે, પરંતુ તેની સાથે સાથે પડતીનો ખતરો પણ ઝળુંબતો જ રહે છે. તેથી જીવનમાં યોગ્ય સમયે પરિવર્તન જરૂરી છે.
પુનરાવર્તન
જેવી રીતે કાચી ખીચડી ખાઈ શકાતી નથી, અથવા પચાવી શકાતી નથી, તેવી જ રીતે પરિવર્તન માટે પણ યોગ્યતા અને સમયોચિત નિર્ણયો લેવાની ક્ષમતા હોવી જરૂરી છે. જ્યાં સુધી આ પ્રકારની પરિપકવતા પ્રાપ્ત ન થાય, ત્યાં સુધી પરિવર્તન પણ પડતીનું કારણ બનતું હોય છે, તેથી જ્યાં સુધી આ પ્રકારની પરિપકવતા ન આવે ત્યાં સુધી પૂનરાવર્તન કરતા રહેવું જોઈએ. તે ઉપરાંત જ્યાં સુધી પ્રગતિના પંથે આગેકૂચ થતી હોય, પબ્લિક ઈન્ટ્રેસ જળવાઈ રહેતો હોય, પરિવાર-ભાવના બળવતર બનતી હોય કે બિનજરૂરી બદલાવની જરૂર ન હોય, ત્યાં સુધી પુનરાવર્તન જ શ્રેષ્ઠ ગણાય, તેવું માનવામાં પણ કાંઈ વાંધો ખરો?પારકાને પોતાના કરવા કે પોતાનાઓનું પોતીકાપણું પ્રોત્સાહિત કરવા માટે કયારે પુનરાવર્તન કરવું અને ક્યારે પરિવર્તન કરવું તે દરેક વ્યક્તિની વિવેકબુદ્ધિ અને સંજોગોને આધીન હોય છે.... તે લક્ષ્યમાં રાખવા જેવું ખરું.
પ્રગતિ
'પ્રગતિ' શબ્દના ત્રણ અક્ષર છે, પરંતુ વાસ્તવમાં તે ત્રણેય લોક જેવી વિશાળતા ધરાવે છે. દરેક વ્યક્તિ, સમૂહ, એકમ કે દેશની પ્રગતિના માપદંડ અલગ-અલગ હોય છે. દૃષ્ટાંત તરીકે બાળક ચાલતા-બોલતા શિખે, તે પ્રગતિ કહેવાય. કોઈ વ્યક્તિ જીવનમાં કોઈ સિદ્ધિઓ પ્રાપ્ત કરે તો એ પ્રગતિ ગણાય. કોઈ વિદ્યાર્થી ઉચ્ચત્તમ ગુણ પ્રાપ્ત કરે, કોઈ વકીલ જટીલ કેસ જીતે, કોઈ કોન્ટ્રાકટર લાભદાયક ઈજારો મેળવે, કોઈ પુત્ર માતા-પિતા માટે પોતાના રોજીંદા જીવનક્રમનો ત્યાગ કરે, કોઈ મહિલા સ્વસન્માન માટે સંઘર્ષ કરીને વિજય મેળવે, કોઈ નેતા જનસેવાની પવિત્ર ફરજો બજાવીને લોકપ્રિય બને કે કોઈ કથાકાર પોતાના સ્વયં અમલમાં મૂકેલા આદર્શો લોકોમાં પ્રસારવામાં સફળ થાય, તો તેને પ્રગતિ કહેવાય.
પોતાના હોય કે પારકા, કોઈપણ વ્યક્તિ, સમૂહ, સમાજ કે દેશની પવિત્ર પ્રગતિને પ્રોત્સાહન આપીને જ પ્રગતિના નવા સોપાન સર કરી શકાય છે, અને એવી જ સમજ પ્રગટે તે પણ પ્રગતિવર્ધક પરિવર્તન જ ગણાય, અને તેનું સતત પૂનરાવર્તન થતું રહેવું પણ જરૂરી છે, ખરું ને?
પ્રસિદ્ધિ
પ્રસિદ્ધિ તો સૌને ગમે, પરંતુ પરફેકટ પ્રસિદ્ધિનો પાયો મજબૂત થાય છે, અને ફોલ્સ પબ્લિસિટીની બુનિયાદ જ નબળી હોય છે. પ્રસિદ્ધિ દ્વારા પ્રગતિના પથને પ્રજ્જવલિત પણ કરી શકાય, અને પડતીની પનોતીને પણ નોતરી શકાય. વાસ્તવિકતા લગભગ બધાને ખબર જ હશે, ખરૃં ને ?
પલાયન
કોઈપણ પ્રકારની નિષ્ફળતા, નિરાશા કે કોઈના ડરથી પલાયન કરવું એ કાયરતા ગણાય, પરંતુ સામૂહિક કે પારિવારિક હિત અથવા સત્કાર્યો માટે પલાયન કરવું પડે તો તેમાં વાંધો નહીં, કોઈના કે પોતાના પાપ ઢાંકવા પલાયન કરવું એ મહાપાપ છે, પરંતુ પબ્લિક ઈન્ટ્રેસ, દેશહિત કે માન્યતા માટે કે કોઈનો જીવ બચાવવા પલાયન કરવું પડે, તો તે આવકારદાયક ગણાય, તેમ માની શકાય ખરૃં?
પોલિટિકસના પંચતત્ત્વોની પ્રસ્તાવના
આ પોલિટિકલ ફિલોસોફીને સમજવી જેટલી અઘરી છે, એટલી જ પ્રવર્તમાન પરિસ્થિતિમાં પ્રસ્તૂત પણ છે. બીજું કાંઈ સમજાય કે ન સમજાય, તો પણ એટલું સમજવું કે આ પંચતત્ત્વોનો પોઝિટિવ પ્રયોગ માત્ર પોલિટિકલ જ નહીં, પ્રત્યેક ક્ષેત્રે સફળતાપૂર્વક કરી જ શકાય છે, એ પણ સ્પષ્ટ કહીં દઉં કે આ પંચતત્ત્વોનો કોન્સેપ્ટ પ્રવર્તમાન કોઈ પણ ઘટનાક્રમને લક્ષ્યમાં રાખીને આવ્યો નથી, પરંતુ જીવનપયંર્તના અનુભવોમાંથી ફલિત થયો છે. ગમ્યો કે નહીં ?
વિનોદ કોટેચા
જો આપને આ પોસ્ટ ગમી હોય તો શેર કરો...
Follow us: આ જ પ્રકારની બીજી પોસ્ટ માટે અમારી એપ ડાઉનલોડ કરો.
Android: https://rb.gy/surhtv
Apple ios: https://rb.gy/cee4r9
Social Media
ફોટો સ્ટોરી માટે અમારા ઇન્સ્ટાગ્રામ પેઈજને ફોલ્લો કરો
https://www.instagram.com/nobatdaily?r=nametag
વિડિયો માટે અમારી યુ-ટ્યૂબ ચેનલને સબસ્ક્રાઈબ કરો
શું આપણે ટી.વી. જીવી, લેપટોપ જીવી, નેટ જીવી બાઈક-કાર જીવી અને ખણખોદ જીવી બની રહ્યા છીએ?
ટેકનોલોજીના યુગમાં ડિજિટલ ક્રાન્તિની આડઅસરો પણ છે?
ઘણી જગ્યાએ આપણે બધાએ એવા વાક્યો સાંભળ્યા જ હશે કે જુના જમાનામાં લોકો પાસે ભલે ધન નહોતું, પણ ટાઈમ પુષ્કળ હતો. હવે એ જ મહત્તમ લોકો પાસે નાણા છે અને આવકની સરવાણી વહી રહી છે, પરંતુ તેઓ પાસે પોતાના આયોજનો કે પરિવાર માટે પણ પૂરતો ટાઈમ જ નથી!
મોબાઈલ સેલફોન
અત્યારે લગભગ દરેક વ્યક્તિ પાસે મોબાઈલ સેલફોન જોવા મળે અને શ્રમિક હોય કે શ્રીમંત, બાળક હોય કે વડીલો હોય, નર હોય, નારી હોય કે અન્ય હોય, દરેક પ્રકારના લોકોના ખીસ્સા કે હાથમાં મોબાઈલ સેલફોન અવશ્ય જોવા મળે, જેને આપણે આધુનિક ભારતમાં મોબાઈલ ક્રાન્તિ ગણાવીએ છીએ.
દિવસે-દિવસે આપણે ડિપેન્ડેન્ટ ઓન સેલફોન થઈ રહ્યા છીએ. કવચિત આ સ્થિતિની કલ્પના હરતા-ફરતા દૂરસંચાર ઓજાર એટલે કે મોબાઈલ ફોનની શોધ કરનારે પણ નહીં કરી હોય.
મોબાઈલ-સેલફોન અત્યારે રોજીંદી જીવન-જરૂરિયાતની ચીજ બની ગયો છે, અને આખી દુનિયા સાથે જોડાયેલા રહેવા માટે તેમાં ઈન્ટરનેટ નામનું અદૃશ્ય પુછડું લગાડીને આપણે જાણે મોબાઈલજીવી જ બની ગયા છીએ. કામવાળાને સૂચના આપવાની હોય કે ઈલેક્ટ્રીશ્યન-પ્લમ્બરને બોલાવવાનો હોય, રસોઈ શું બનાવવી છે, તે પૂછવાનું હોય કે બસ-રેલવે-ફ્લાઈટનો ટાઈમ જાણવાનો હોય, સ્કૂલેથી બાળક છૂટે તે પછી મમ્મી-પપ્પાને તેને લઈ જવા માટે જાણ કરવાની હોય કે મંદિરે ગયેલા દાદા-દાદીને ઘરે બોલાવવાના હોય, મોબાઈલ સેલફોન જ હાથવગું સાધન હોય છે.
ઈન્ટરનેટ
મોબાઈલ સાથે ઈન્ટરનેટ જોડાયા પછી તેનો ઉપયોગ તો વિવિધલક્ષી બનવાની સાથે સાથે ઘણો જ વ્યાપક બની ગયો છે. સોશ્યલ મીડિયાના માધ્યમથી લોકશિક્ષણ, જાગૃતિ, સામૂહિક સંદેશ-વ્યવહાર, પ્રચાર-પ્રસાર અને એડવર્ટાઈઝમેન્ટની નવી દિશાઓ ખૂલી ગઈ છે, તો પરસ્પર વ્યક્તિગત ચેટીંગ કરીને દિલના ઊંડાણોથી ઉભરતી ઉર્મિઓને વ્યક્ત કરવા પ્રેમીપંખીડાઓને 'ચિઠ્ઠી વ્યવહાર'નો ઉત્તમ અને સરળ વિકલ્પ પણ મળી ગયો છે.
વ્યક્તિગત ચેટીંગ માટે જ્યારે યાહૂ જેવા મેસેન્જરો શરૂ થયા ત્યારે ઘણી જ નવાઈ લાગતી હતી, પરંતુ હવે તો વ્હોટસએપ જેવી એપ્સના માધ્યમથી ચોવીસેય કલાક ચેટીંગ કરવાની હાથવગી સુવિધાનો પણ કોમર્શિયલ ઉપયોગ થવા લાગ્યો છે, અને ક્યારેક આ પ્રકારના અદ્યતન સંદેશ વ્યવહારોની વિવિધ સુવિધાઓ સજ્જડ પુરાવો બનીને ગુનાખોરોને બેડીઓ પણ પહેરાવે છે, ખરૂ ને!
સંજય દૃષ્ટિ
મહાભારતમાં સંજય કેવી રીતે મહાભારતના યુદ્ધની રનીંગ કોમેન્ટ્રી ધૂતરાષ્ટ્રને સંભળાવે છે, તે કથા સાંભળી હોય તેઓને ખ્યાલ જ હશે કે કુરૂક્ષેત્રના મેદાનમાં ચાલી રહેલા યુદ્ધની પળેપળની માહિતી હસ્તીનાપુરમાં રાજમહેલમાં બેસીને સંજય ધૃતરાષ્ટ્રને સંભાળવતો હતો, અને ધૃતરાષ્ટ્રના પ્રશ્નોના જવાબ પણ આપતો જતો હતો. આ વિશેષ સિદ્ધિને 'સંજયદૃષ્ટિ' કહેવામાં આવે છે. આ દૃષ્ટિ ધરાવનાર વ્યક્તિ ઘણે દૂર ચાલી રહેલી પ્રવૃત્તિઓ સ્પષ્ટ રીતે નિહાળી શકતી હતી, તેવું કહેવાય છે. આ જ સંજયદૃષ્ટિનું વર્તમાન નામ ટેલિવિઝન છે. પ્રાચીન કથાઓમાં જે આકાશવાણી થવાની વાર્તાઓ હોય છે, તેનું આધુનિક સ્વરૂપ રેડિયો છે. આપણે પહેલા રેડિયોસેવી હતાં, અને પછી ટી.વી. સેવી એટલે કે ટેલિવિઝનના ચાહક બન્યા છીએ.
ટેલિવિઝન ચેનલો
અત્યારે દુનિયાભરમાં હજારોની સંખ્યામાં ટેલિવિઝન ચેનલો મેટ્રોસિટીઝથી લઈને નાનામાં નાના કસબાઓ સુધી પથરાયેલા ટેલિવિઝન નેટવર્કના માધ્યમથી ન્યૂઝ, મનોરંજન, લોકશિક્ષણ, ધર્મપ્રચાર અને જાહેરાતોના માધ્યમથી કોમર્શિયલ તથા બિઝનેસ ક્ષેત્રનો પ્રચાર-પ્રસાર કરી રહી છે. ટેલિવિઝન ચેનલોનો વ્યાપ એટલો વધારે છે કે હવે દૂર-સુ-દૂરના ઘણાં અંતરિયાળ વિસ્તારો, ખેતરવાડીઓ તથા સરહદી વિસ્તારો સુધી ડીસના માધ્યમથી ટેલિવિઝન ચેનલો દ્વારા લોકો એન્ટરટાઈનમેન્ટ મેળવતા જોવા મળે છે, અને રમત-ગમત, વિવિધ કાર્યક્રમો અને યુદ્ધ જેવી ગતિવિધિઓનું પણ જિવંત પ્રસારણ પણ કરાઈ રહ્યું છે. હવે તો મોબાઈલ સેલફોનના માધ્યમથી ટેલિવિઝનની ચેનલો દેખાતી હોવાથી દરિયામાં માછીમારી કરતા માછીમારો, કોસ્ટગાર્ડ, કસ્ટમ્સ, નેવી જેવો દરિયાઈ ક્ષેત્રે કાર્યરત એજન્સીઓ થઈ લઈને દરિયામાં વહાણોને લૂંટતા ચાંચિયાઓ સહિતના લોકો પણ ટી.વી. સેવી બની ગયા છે, તેમ કહી શકાય?
કોમ્પ્યુટર-લેપટોપ-મોબાઈલ
આપણાં આધુનિક જીવનમાં મોબાઈલ ફોન, કોમ્પ્યુટર અને લેપટોપ એવા વણાઈ ગયા છે કે તેને આધુનિક જીવનની ધમનીઓ પણ કહી શકાય. આપણી ઘણી બધી માહિતીનો સંગ્રહ કોમ્પ્યુટર, મોબાઈલ ફોન અને લેપટોપ દ્વારા થઈ શકે છે. એટલું જ નહીં, હવે તો મોટાભાગની સરકારી, ઔદ્યોગિક, વ્યાપારિક તથા સંદેશ-વ્યવહારની કામગીરી પણ મોબાઈલ ફોન, કોમ્પ્યુટર અને લોપટોપ દ્વારા થાય છે. વીડિયો કોન્ફરન્સથી મિટિંગો, સંચાલનો તથા પરીક્ષાઓ સહિતની કાર્યવાહીઓ તથા પ્રવૃત્તિઓ ઉપરાંત હવે તો અદાલતોમાં ખુંખાર અપરાધીઓને પણ જેલમાંથી જ રજૂ કરવા માટે પણ ઈન્ટરનેટ, ટેલિવિઝનની ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ કરીને વીડિયો કોન્ફરન્સો થાય છે. ગુગલ જેવા સર્ચ એન્જિનોના માધ્યમથી ઈન્ફોર્મેશનનો અખૂટ ખજાનો પણ કોમ્પ્યુટર, લેપટોપ, મોબાઈલ દ્વારા પ્રાપ્ત થાય છે અને વેબસાઈટો તથા સોશ્યલ મીડિયા, મીડિયા અને માસ મીડિયા, ટેડિશ્નલ મીડિયા માટે પણ આ તમામ સાધનો હવે અનિવાર્ય બની ગયા છે.
આ કારણે એમ પણ કહી શકાય કે આપણે લેપટોપજીવી, કોમ્પ્યુટરજીવી, મોબાઈલજીવી બની ગયા છીએ. આ બધા સાધનો ચલાવવા માટે જે ઊર્જાની જરૂર પડે છે, તે વીજળી પર પણ આપણે એટલા બધા આધારિત થઈ ગયા છીએ કે થોડી વાર માટે વીજપુરવઠો ખોરવાઈ જાય, તો પણ આપણે વિહ્વળ અને લાચાર બની જતા હોઈએ છીએ.
બાઈક-કાર પર આધાર
આજના યુગમાં બાઈક અને મોટરકાર-જીપ વગેરે સામાન્ય વપરાશના જીવન જરૂરી સાધનો બની ગયા છે. જૂના જમાનામાં લોકો સહજ રીતે પદયાત્રા કરીને ચારધામની જાત્રા કરવા નીકળતા કે પછી સામાજિક-કામો પાંચ-દસ ગાઉ દૂર ના ગામે પગે ચાલીને પહોંચી જતા હતાં, જ્યારે આજે પાંચ-દસ મીટરના અંતરે પાન-ફાકી ખાવા જવું હોય તો પણ બાઈક-સ્કૂટી કે સ્કૂટરને 'કીક' મારીને તેના દ્વારા જઈએ છીએ. મતલબ કે, આપણે બાઈક જીવી બની ગયા છીએ.
આજથી ચાર દાયકા પહેલા નાના-નાના ગામડામાં કોઈ મોટરકાર જતી તો લોકો જોવા નીકળતા, જ્યારે આજે ઘેર-ઘેર ખેતર-વાડીઓમાં અને છેક છેવાડાના ગામડા-કસબાઓ સુધી જીપ અને મોટરકાર ફરતી જોવા મળે છે, એક સમયે ધનિકોની ઈજારાશાહી ગણાતી મોટરકાર હવે સામાન્ય લોકો પાસે પણ હોય છે. આપણે હવે નજીકના નાના-મોટા પ્રવાસો માટે પણ સાર્વજનિક વાહનોના બદલે પોતાની કારનો ઉપયોગ કરવા લાગ્યા છીએ અને હવે તો સામાન્ય લોકો પણ પોતાની કાર લઈને જ કામ-ધંધે જતા-આવતા જોવા મળે છે. આ બદલાવને આર્થિક ઉન્નતિનો પ્રતાપ ગણવો, બદલાતા સમયનો પ્રભાવ ગણવો કે દેખાદેખીનું પરિણામ ગણવું, તે નક્કી થઈ શકતું નથી. સાચી વાત છે ને?
આજે તો બાઈક-કારમાં પણ અદ્યતન મોડલો આવવા લાગ્યા છે. બીજી તરફ હવે મધ્યમવર્ગીય લોકો બસ, ટ્રેન અને વહાણોની યાત્રા ઉપરાંત હવાઈયાત્રા પણ સરળતાથી કરવા લાગ્યા છે., યાત્રા-પ્રવાસ જ નહીં, પરંતુ હવે તો બિઝનેસ, સામાજિક અને વ્યવહારિક કામો ઉપરાંત સેવાકીય કામો માટે પણ લોકો 'ફલાઈટ' પકડવા લાગ્યા છે. આપણે બાઈક-કાર-ટ્રેન અને વિમાનજીવી બનવા લાગ્યા છીએ.
હવાઈ-દરિયાઈ યાત્રા પ્રવૃત્તિઓ
જૂના જમાનામાં વિદેશ જવા માટે જળમાર્ગ ઉત્તમ વિકલ્પ હતો, અને દરિયાઈ પરિવહન દ્વારા આજે પણ પ્રવાસ-યાત્રા તથા માલ-સામાનની હેરાફેરી થાય છે. વિમાની સેવાઓ વધી છે, અને હવે તો પબ્લિક હેલિકોપ્ટર સેવાઓ પણ શરૂ થઈ ગઈ છે. ઊંચા પર્વતો પર જવા માટે જેમ રોપ-વે બન્યા છે, તેવી જ રીતે હેલિકોપ્ટરો દ્વારા ઊંચા ઊંચા પર્વતો પર યાત્રા-પ્રવાસ કે પર્યટન માટે જઈ શકાય છે, પરંપરાગત હવાઈ-દરિયાઈ પ્રવૃત્તિઓનું પણ હવે આધુનિકરણ થવા લાગ્યું છે. રામાયણની કથામાં પુષ્પક વિમાનનો ઉલ્લેખ છે, તેથી એવો દાવો પણ થાય છે કે આપણા દેશમાં પ્રાચીન કાળથી જ ઉડ્ડયનના સાધનો હતા, તેના સંદર્ભે જ મંત્ર શક્તિ અને યંત્રશક્તિની ચર્ચાઓ પણ થતી જ હોય છે.
હવે દરિયાઈ પ્રવૃત્તિઓમાં પણ આધુનિકરણ થયું છે, ઘણાં લોકો સમુદ્રમાં તરતા ઘર બનાવીને રહેવા લાગ્યા છે, અને પ્રયોગ રીતે દરિયા કે નદીમાં તરતા નગરોના નિર્માણની દિશામાં આગેકૂચ થઈ રહી છે. આ તમામ આધુનિક સુવિધાઓના કારણે આપણે પરાવલંબી અને આળસુ પણ બની રહ્યા છીએ, તેવું ઘણાં લોકો માને છે.
ખણખોદ અને સંશોધન
ખણખોદ કરવી એટલે સામાન્ય રીતે આપણે ખટપટ કરવી એવું સમજીએ છીએ, પરંતુ ગૂઢાર્થમાં ખણખોદનો અર્થ કાંઈક જુદો જ થાય છે. સંશોધન વૃત્તિ એ માનવીની એક વિશેષતા છે માનવી નાનો હોય ત્યારથી જ 'ખણખોદ' કરવાની વૃત્તિ ધરાવતો થઈ જાય છે, અને જેમ મોટો થતો જાય, તેમ તેમની ખણખોદ કરવાની વૃત્તિઓ પ્રવૃત્તિ પણ વધતી જતી હોય છે.
શિશુકાળની જિજ્ઞાસાવૃત્તિમાંથી ખણખોદવૃત્તિ જન્મે છે, અને નવું નવું જાણવા માટે આ વૃત્તિનો વ્યાપ વધતો જ જાય છે. ખણખોદ કરવાની વૃત્તિમાંથી જ સંશોધનવૃત્તિ જન્મ લેતી હોય છે. ખણખોદ સામાન્ય જીવનમાં થતી રહે છે, જ્યારે સંશોધન (રિસર્ચ) એકસ્ટ્રા ઓર્ડિનરી અથવા વિશેષ ક્ષમતા તથા ઉદ્દેશ્યો સાથે થાય છે. ખણખોદ કરવાની વૃત્તિનો હકારાત્મક ઉપયોગ થતો રહે તો તે સંશોધનવૃત્તિનું પ્રારંભિક સ્વરૂપ ગણાય અને તદ્દન નકારાત્મક રીતે ખણખોદ વૃત્તિ વધે, તો તે ખટપટનું સ્વરૂપ લઈ લેતી હોય છે, તેવું માનવામાં હરકત નથી ખરું ને?
ગ્લોબલ મોટીવેટર વુમન નિરૂ યાદવની સકસેસસ્ટોરી...અદ્દભુત... અનુકરણીય
ગત ત્રીજી મે ના દિવસે યુ.એન.માં સંબોધન કરનાર નિરૂ યાદવ 'મન હોય તો માળવે જવાય'નું તાજું ઉદાહરણ છે. ન્યુયોર્કમાં યુનાઈટેડ નેશન્સ કમિશન ઓન પોપ્યુલેશન એન્ડ ડેવલપમેન્ટ (સીડીપી) દ્વારા આયોજીત વાર્ષિક કોન્ફરન્સ 'સીડીપી મીટ-ર૦ર૪'માં નિરૂ યાદવને ભારતનું પ્રતિનિધિત્વ કરવાનું આમંત્રણ આપ્યું હતું. તેણીએ 'ચૂંટાયેલા જનપ્રતિનિધિઓના નેતૃત્વ અનુભવ'ના વિષયો પોતાના મંતવ્યો વ્યકત કર્યા, અને ત્રીજી મે ના દિવસે પણ તેણીએ 'લીડરશીપ એકસપિરિયન્સ'ના વિષય પર પોતાના વિચારો શેર કરીને સૌ કોઈને પ્રભાવિત કર્યા હતાં. નિરૂ યાદવ એ પછી ગ્લોબલ મોટીવેટર વુમન તરીકે પણ ખ્યાતિ પામી છે.
રાજસ્થાન ઝુનઝુનુના
ગામની સરપંચ બની પ્રેરણા
મહિલા સરપંચ તરીકે સફળ નેતૃત્વ પૂરૃં પાડનાર નિરૂ યાદવે સ્વયં પિરશ્રમ કરીને પોતે તો પ્રગતિ કરી, પરંતુ અન્ય મહિલાઓને પણ પ્રેરણા પૂરી પાડી છે. તેણી રાજસ્થાનમાં 'હોકી સરપંચ' તરીકે પ્રચલીત થઈ, તેની પાછળ પણ તેણીની સંઘર્ષમય આમૂલ્યગાથા જ છુપાયેલી છે.
નિરૂ યાદવ રાજસ્થાનના ઝુનઝુનુ જિલ્લાના બુહાતા તાલુકાના લાંબી આહીર ગામની સરપંચ છે. તેણીએ કન્યાઓના સશક્તિકરણ માટે જે સંઘર્ષ કર્યો છે, તેમાંથી જ તેણીની પ્રબળ ઈચ્છાશક્તિ, સેવાભાવના તથા ઈનોવેટિવ અભિગમ પ્રગટે છે, અને આ જુસ્સો અને વીલપાવર રાજસ્થાનની મહિલાઓનો પ્રેરણાસ્ત્રોત પણ બન્યો છે. નિરૂ યાદવ પોતાના અનોખા અભિગમના કારણે સમગ્ર રાજસ્થાનની ખેલપ્રેમી કન્યાઓ અને મહિલાઓ માટે પણ પ્રેરણાનો સ્ત્રોત બની છે.
હોકી સરપંચની ઓળખ
નિરૂ યાદવ પંચાયતની ગર્લ્સ હોકી ટીમ તૈયાર કરીને તેને પ્રેકટીસ કરાવે છે, તેથી જ તેને હોકી સરપંચ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે, પરંતુ માત્ર ખેલજગત જ નહીં, મહિલા ઉત્કર્ષ માટે તેણીની વિવિધલક્ષી પ્રવૃત્તિઓ ઘણી જ પ્રેરણાદાયી છે.
પ્લાસ્ટિક મુકત ગામ
નિરૂ યાદવે પોતાના ગામને પ્લાસ્ટિક મૂકત કરવાનો નિર્ધાર કર્યો અને પર્યાવરણને નુકસાન થાય, તેવા પ્લાસ્ટિક સામે જાગૃત્તિ ફેલાવવાનું શરૂ કર્યું. આ ઉપરથી તેણીએ એક વાસણબેંક ખોલીને પ્લાસ્ટિક મૂકત ગામના લક્ષ્ય સાથે જે પહેલ કરી, તે માત્ર રાજસ્થાન જ નહીં, અન્ય રાજ્યો માટે પણ પ્રેરણાદાયી કદમ પુરવાર થવાનું છે.
જન્મદિવસને રોડ સેફટી ડે તરીકે ઉજવ્યો
નિરૂ યાદવે ટ્રાફિક જાગૃતિ, રોડ સેફટી અને પરિવહનના ક્ષેત્રે પણ અનોખી પહેલ કરી હતી તેણીએ પોતાનો જન્મદિવસ રોડ સેફટી ડે તરીકે ઉજવીને એક પ્રશંસનિય અને પ્રેરણાદાયી પહેલ કરી, અને અન્ય સરપંચોને પણ આ જ પ્રકારનો અભિગમ અપનાવવાની પ્રેરણા આપી, તેણીએ સેંકડો હેલ્મેટનું વિતરણ કર્યું અને માત્ર આઈએસઆઈ માર્કો ધરાવતી નેઈમપ્લેટ જ વાપરવા સૌને જાગૃત કર્યા.
જૂના કપડાની થેલીઓ બનાવી
નિરૂ યાદવે ગ્રામ્ય વિસ્તારની મહિલાઓ આર્થિક રીતે સશકત બને, વેસ્ટમાંથી બેસ્ટનો અભિગમ સફળ થાય અને પર્યાવરણની સુરક્ષા થાય, તે માટે જૂના કપડાની થેલીઓ બનાવવાનું અભિયાન આદર્યુ. આ રીતે ગ્રામ્ય વિસ્તારની મહિલાઓને ઘેરબેઠા પ્રવૃત્તિ મળી અને થોડી આવક પણ થઈ, પ્લાસ્ટિકની થેલીઓના બદલે કપડાની થેલીઓ પહેલાની જેમ ઉપયોગમાં લેવા લોકોને સમજાવીને પર્યાવરણની સુરક્ષા કરી અને જૂના કપડાનું રિસાયકલીંગ કરીને વેસ્ટમાંથી બેસ્ટના સંસ્કારોનું ગ્રામ્ય વિસ્તારની મહિલાઓમાં સિંચન કર્યું.
કન્યાદાનમાં વૃક્ષો આપવાની ઝુંબેશ
પર્યાવરણની સુરક્ષા અને સમાજ સુધારણાની દિશામાં પણ નિરૂ યાદવે અનોખું અભિયાન આદર્યું. તેણીએ લગ્ન પ્રસંગે કન્યાદાન તરીકે વૃક્ષો આપવાની પરંપરા શરૂ કરાવી. આ કારણે મહિલાઓના માધ્યમથી સમાજ સુધારણાના વિચારો પણ રોપવામાં સફળતા મેળવી. સ્થાનિક લોકોનો પણ સારો સહયોગ મળ્યો અને નિરૂ યાદવની બહુમુખી વિશેષતાઓ પણ વધુ પ્રજ્જવલિત થઈ.
મેરા પેડ-મેરા દોસ્ત
પર્યાવરણ સુરક્ષા, બાલ સંસ્કાર અને સમાજ સુધારણાનું સંયોજન કરીને નિરૂ યાદવે 'મેરા પેડ - મેરા દોસ્ત' અભિયાન આદર્યુ, અને આ નવતર અભિયાન મારફત સરકારી સ્કૂલોના વિદ્યાર્થીઓ પાસે ર૧૦૦૦ વૃક્ષોનો ઉછેર કરાવીને બહુહેતુક પહેલ કરી.
સરપંચ પાઠશાળા
નિરૂ યાદવે ગ્રામ પંચાયતની કક્ષાએ એક સરપંચ પાઠશાળા શરૂ કરી, અને કન્યાઓને કોમ્પ્યુટર ટ્રેનીંગ, ડિજિટલ આંગણવાડી તથા અદ્યતન પ્લે સ્કૂલ સાથે સાંકળીને પોતાના ગામમાં જ અદ્યતન શિક્ષણના પાયાના શિક્ષણની સાથે સાથે ડિઝિટલ ટેકનોલોજી તથા કોમ્પ્યુટરનો ઉપયોગ ગ્રામ્ય સ્તરેથી પણ શહેરોને ટક્કર મારે તે પ્રકારે વિસ્તારવાનું બીડું ઝડપ્યું, જેની ઘણી જ પ્રશંસા પણ થઈ.
સરપંચ શ્રેણી
નિરૂ યાદવે દર મહિને વૃદ્ધો અને વિકલાંગોને ઘેર બેઠા પેન્શન નિયમિત મળતું રહે, તેવી સુદૃઢ વ્યવસ્થા ગોઠવી અને અન્ય સરપંચોને પણ તેમાં સાંકળ્યા, આ નવતર અભિયાન હેઠળ તેણીએ રાજસ્થાન જ નહીં, પરંતુ સમગ્ર રાષ્ટ્રીય ક્ષેત્રે આ પ્રકારની નવતર તથા અનુકરણીય પહેલ કરી હતી.
મહિલા શક્તિને ઓળખીએ અને બીરદાવીએ
નિરૂ યાદવની આ પ્રેરણાત્મક સકસેસ સ્ટોરી દેશભરની જ નહીં, સમગ્ર વિશ્વની મહિલાઓ માટે પ્રોત્સાહક અને મોટીવેટર બની છે, તેથી મહિલા શક્તિને ઓળખીએ અને બીરદાવીએ.
નિરૂ યાદવ ઉપરાંત આંધ્ર પ્રદેશની પિકારૂ ગ્રામ પંચાયતના કુનકુ હેમાકુમારી અને ત્રિપુરાના સિપાહીજાલા જિલ્લા પંચાયતના પ્રમુખ સુપ્રિયા દાસ દત્તાએ પણ ન્યુયોર્કમાં ર૯ એપ્રિલથી ૩ મે ર૦ર૪ દરમિયાન 'વસ્તી વિકાસ આયોગ' ની વાર્ષિક બેઠકમાં ભાગ લીધો હતો અને પોતાના વિચારો શેર કર્યા હતાં.
વિનોદ કોટેચા
જો આપને આ પોસ્ટ ગમી હોય તો શેર કરો...
Follow us: આ જ પ્રકારની બીજી પોસ્ટ માટે અમારી એપ ડાઉનલોડ કરો.
Android: https://rb.gy/surhtv
Apple ios: https://rb.gy/cee4r9
Social Media
ફોટો સ્ટોરી માટે અમારા ઇન્સ્ટાગ્રામ પેઈજને ફોલ્લો કરો
https://www.instagram.com/nobatdaily?r=nametag
વિડિયો માટે અમારી યુ-ટ્યૂબ ચેનલને સબસ્ક્રાઈબ કરો
લાકડા જેવા લાડુ... ખાય તે પણ પસ્તાય અને ન ખાય તે પણ પસ્તાય... કન્ફ્યુઝન!!
કરોડપતિ રિક્ષાચાલકની અનોખી સેવા ભાવના... પ્રેરણાદાયી દૃષ્ટાંત...
લાકડા જેવા લાડવા, ખાઈએ તો દાંત ભાંગી જાય અને ન ખાઈએ તો ભૂખ્યા રહી જવાય, તેવા પ્રકારની કહેવતો ઘણી જ પ્રચલિત છે. સામાન્ય રીતે આ કહેવત લગ્ન માટે વપરાય છે, પરંતુ આ પ્રકારની જ કહેવતો કેટલાક અન્ય ક્ષેત્રે પણ પ્રચલિત છે. ઘણી વખત કોઈ મુદ્દે કન્ફ્યુઝન ઊભું થાય, અને કોઈ નિર્ણય ન લઈ શકાતો હોય, ત્યારે પણ આ પ્રકારની અન્ય કહેવતો વપરાતી હોય છે, જે પૈકીની કેટલીક તળપદી ભાષાની કહેવતો પણ હોય છે, જો કે લગ્ન માટે જે કહેવત છે, તે ઘણી જ પ્રચલિત હોવા છતાં અંતે તો લોકો લગ્ન કરી જ લેતા હોય છે, અને કઠણ લાડવા ખાવાની હિંમત પણ કરી લેતા હોય છે. આ દુનિયા રંગરંગીલી છે, જેમાં એક જ પરિવારમાં રહેતા લોકોના વિચારો અને અભિપ્રાયો પણ એક સમાન હોતા નથી.
મૂંડે-મૂંડે મતઃ ભિન્ના
ઘણી વખત મહત્તમ વિચારોમાં સમાનતા ધરાવતા લોકો વચ્ચે સામ્યતા દેખાય, પરંતુ વિચારો અને વ્યક્તિત્વ ભિન્ન હોય છે. મોટા મોટા અભિનેતાઓના ડુપ્લીકેટ પણ હૂબહુ નખશીખ અભિનેતા જેવા જ હોતા નથી. કુદરતે એવી અજાયબ દુનિયા બનાવી છે કે અબજો લોકોમાં ઘણાં લોકો હમશકલ એટલે કે સરખા જ દેખાતા હોય છે, પરંતુ ફિંગરપ્રિન્ટ સમાન હોતી નથી. તેથી બધાના ડીએનએ મળતા ન આવે તે પણ સ્પષ્ટ જ છે. એટલે જ એવું કહેવાયું હશે ને કે મૂંડે મૂંડે મતઃ ભિન્ના!
ગજબનું ઈશ્વરીય વરદાન
દેશમાં ચૂંટણીઓ હોય ત્યારે વિચારધારાની વાતો થાય અને સમાન વિચારધારાઓનો રાજકીય પક્ષ કે ગઠબંધન અને તહેવારો હોય, ત્યારે તેના મહાત્મયોની ચર્ચા થાય અને ઉજવણીઓ પૂરી થતા જ બધું વિસરાઈ જાય. કુદરતી આફતો આવે, લોકો હેરાન-પરેશાન થઈ જાય, પરંતુ તે પછી સમયાંતરે બધું ભૂલાઈ જાય. તેવી જ રીતે જીવનમાં ઝંઝાવાતો આવે, ત્યારે આકરી કસોટી થઈ જાય, પરંતુ તે પછી ફરીથી સારા દિવસો પણ આવી જાય. ઈશ્વરે મનુષ્યને વિસ્મૃતિ સ્વરૂપે ગજબનું વરદાન આપ્યું છે, નહીં?
જિંદગીની ઝંઝાવાતી સફર
જિંદગીની આ ઝંઝાવાતી સફરમાં આપણે સૌ અનેક અનુભવો કરતા હોઈએ છીએ. કેટલાક લોકોને હિંમત હારીને નાસીપાસ થતા જોઈએ છીએ, તો કેટલાક લોકોને વિરાટકાય વિપત્તિઓ સામે પણ હિંમતપૂર્વક ઝઝુમતા જોઈએ છીએ. આપણે કેટલાક મોટા મોટા ઉદ્યોગપતિઓ-સેલિબ્રિટિઝ અને વિવિધ ક્ષેત્રે ઉચ્ચ સિદ્ધિઓ હાંસલ કરનાર વિભૂતિઓએ તેના જીવનમાં કરેલા સંઘર્ષો તથા તબક્કાવાર કરેલી પ્રગતિ યાત્રાના દૃષ્ટાંતો પણ ચર્ચતા હોઈએ છીએ, અને તેમાંથી ઘણાં લોકો પ્રેરણા લેતા હોય છે, જો કે વિસ્મૃતિનું વરદાન જ્યારે વિપરીત અસર કરે, ત્યારે પ્રેરણાત્મક દૃષ્ટાંતો પણ વિસરાઈ જતા હોય છે, પણ માત્ર વિભૂતિઓ જ નહીં, પરંતુ સમાજમાં ઠેર-ઠેર મન હોય તો માળવે જવાયના દૃષ્ટાંતો ભરેલા પડ્યા છે.
તાજેતરમાં એક ટી.વી. ચેનલમાં કેટલીક પ્રેરણાત્મક સાફલ્યાગાથાઓ પ્રસારિત થઈ હતી. તેના આ ઉદાહરણો 'મન હોય તો માળવે જવાય'ના ઉત્તમ દૃષ્ટાંતો જ ગણાય.
સેવા પરમોધર્મ... ધન ગૌણ
એક સાફલ્યગાથા તો એવી હતી કે જે પ્રથમ વખત સાંભળવાનું શરૂ કરીએ, ત્યારે કદાચ એ ગળે પણ ન ઉતરે, પરંતુ આખી વાત જાણીએ ત્યારે જ સમજાય કે આ વિશ્વમાં એવી શખ્સિયતો પણ છે જેઓને મન સેવા પરમો ધર્મ છે, અને ધન ગૌણ છે...
આ કહાની એવી છે કે, પંજાબના એક જિલ્લામાં એક ૯૦ વર્ષના વયોવૃદ્ધ પેડલ રિક્ષા ચાલવે છે. તે પ્રેરણાદાયક છે, તથા 'મન હોય તો માળવે જવાય'નું ઉત્તમ દૃષ્ટાંત છે. તેના કરતા પણ વધુ આશ્ચર્યજનક વાત એ છે કે આ ૯૦ વર્ય વડીલ કરોડોપતિ પણ છે. હવે સવાલ એ ઊઠે કે કરોડપતિ હોવા છતાં ૯૦ વર્ષની વયે પેડલરિક્ષા કેમ ચલાવવી પડતી હશે?
આ કરોડપતિ રિક્ષાવાળાનું નામ છે ગુરુદેવસિંહ... આ રિક્ષાચાલકે ગત્ એપ્રિલ મહિનામાં રૃા. અઢી કરોડની લોટરી જીતી હતી. આ લોટરી જીત્યા પછી પરિવારે પાક્કા મકાનો બનાવ્યા. ગુરુદેવસિંહના પુત્ર અને પુત્રી માટે વાહનો પણ ખરીદ્યા છે, અને પૌત્ર-પૌત્રીઓ સારી સ્કૂલોમાં ભણવા જાય છે, પરંતુ મૂળ સ્વભાવે જ સેવાભાવી એવા ગુરુદેવસિંહને પરિશ્રમ સાથે સેવા જ કરવી હતી, તેથી તેણે પોતાના પરંપરાગત વ્યવસાય તો જાળવી જ રાખ્યો, પરંતુ સાથે સાથે સેવાયજ્ઞ પણ વિસ્તાર્યો. તેઓ માર્ગો પર રિક્ષા ચલાવીને સડકોના કિનારે શ્રેણીબદ્ધ વૃક્ષોને પાણી પીવડાવે. એટલું જ નહીં, કોઈપણ સડક પર ખાડો જુએ, તો પોતે જ તેને બૂરીને સડકને સમતળ કરી દ્યે છે. અઢી કરોડની લોટરી લાગ્યા પછી પણ પોતિકો વ્યવસાય નહીં છોડીને પરિશ્રમપૂર્વક સેવાકાર્ય કરવું, એ ઉચ્ચ ભાવના અને મજબૂત મનોબળનું દૃષ્ટાંત જ ગણાય ને?
ઠેર ઠેર ચાલતા સેવા યજ્ઞો
આ સાફલ્યગાથા એક વર્ષ જુની અને પંજાબની છે, અને ઘણી જ પ્રેરક છે. આ જ પ્રકારની શખ્સિયતો આપણી વચ્ચે પણ મોજુદ હોય જ છે. સૌરાષ્ટ્રમાં તો વીરપુરના જલાબાપાથી લઈને પોરબંદરના રોટલાવાળા સુધીના અનેક સેવાના ભેખધારીઓએ ભૂખ્યાજનોને ભોજન આપવાનું ઉમદા સેવાકાર્ય કર્યું, તેના ઢગલાબંધ દૃષ્ટાંતો મોજુદ છે. જામનગર અને દ્વારકામાં પણ ટિફિન સેવા, ખીચડી સદાવ્રતો અને અન્નક્ષેત્રો ચાલે છે. આ પ્રકારની સેવા સતત કરવી એ પણ એક અનોખી તપશ્ચર્યા જ છે ને? આ જ પદ્ધતિથી ઠેર-ઠેર ચાલતા શીખ સંપ્રદાયના લંગર પણ લોકોનો જઠરાગ્નિ ઠારતા જ હોય છે?
આજના ઝડપી યુગમાં પોતાના પરિવાર, સમાજ અને નોકરી-ધંધા માટે કાર્યરત રહેવાની સાથે સાથે આ પ્રકારની સેવાઓ માટે સમય કાઢનાર સ્વયંસેવકો અને સેવાભાવી અગ્રણીઓ તથા આ પ્રકારની સેવાઓ માટે ઉદાર હાથે ફાળો આપનાર દાતાઓ તથા તેને પૂરક વ્યવસ્થાઓ માટે મદદરૂપ થતા તમામ લોકો આ પ્રકારના સેવાયજ્ઞોના યશભાગી ગણાય, ખરૂ કે નહીં?
ઘણાં લોકો તો ઉદારહાથે ફાળો પણ આપે અને પોતે પણ સેવાકાર્યોમાં જોડાઈ જાય. આ પ્રકારના સેવાકાર્યો માટે ભેખ ધરનાર સેવાભાવી લોકો, ધાર્મિક કાર્યો માટે સખાવત કે સેવા આપનાર દાનવીરો તથા જીવદયા, ગૌસેવા, પર્યાવરણની સુરક્ષા, લોકોની સુખાકારી વગેરે માટે સેવાકીય પ્રવૃત્તિઓ કરતા વ્યક્તિવિશેષો તથા સંસ્થાઓની પ્રશંસા તો કરીએ જ, પરંતુ આ પ્રકારના સેવાયજ્ઞોમાં આપણે પણ યથાશક્તિ યોગદાન આપીને આહૂતિ આપી શકીએ, તો તે આવકારદાયક અને ઈચ્છનિય ગણાય. આ આહૂતિ ધનદાન આપીને, શ્રમદાન આપીને કે પછી સહયોગ પૂરો પાડીને પણ આપી શકાય, તો કરો પહેલ.
સેવા કાર્યોની પસંદગી દરેક વ્યક્તિની પોતાની રૂચિ મુજબ થતી હોય છે. ઘણાં લોકો જનસેવા એ જ પ્રભુસેવાના સૂત્રને અનુરૂપ લોકોની સેવા, ભૂખ્યાને ભોજન, ગરીબો-દિવ્યાંગોને મદદ અને બ્લડ ડોનેશન, નેત્રયજ્ઞ, રોગ નિદાન યજ્ઞો વગેરે સેવાકાર્યો ઉપરાંત ચક્ષુદાન, દેહદાન વગેરેના પ્રચાર-પ્રસાર સહિતની પ્રવૃત્તિઓ કરતા હોય છે. ઘણાં લોકો પર્યાવરણ અને પ્રકૃતિની સેવા માટે યોગદાન આપતા હોય છે. રાવલમાં એક વૃક્ષાપ્રેમીએ સેંકડો વૃક્ષો ઉછેર્યા. પંજાબના રિક્ષાચાલક કરોડપતિ બન્યા પછી પણ સડકોના કિનારે રિક્ષા ચલાવીને પાણી પીવડાવે કે માર્ગોના ખાડાઓ બૂરે. દ્વારકાની ગોમતી નદી અને તેના ઘાટ માટે ચિંતિત એવા (હવે કદાચ હોટલના માલિક બની ગયેલા) એક સેવાભાવી સામાજિક કાર્યકર પ્રસાદ સામગ્રીની દુકાન ચલાવતા ચલાવતા સેવાકાર્યો કરતા રહે અને યાત્રિકોને મદદરૂપ થતા રહે, દાયકાઓથી દ્વારકાના મંદિર પાસે પ્રસાદ સામગ્રીની કેબિન ધરાવતા એક વડીલ હવે પ્રસાદ-સામગ્રી નહીં વેહંચતા હોવા છતાં કેબિનમાં બેસે અને યાત્રિકોને મદદરૂપ થાય, ધ્વજાજીના કાપડની પ્રસાદી આપતા રહે, પૂરક સુરક્ષા વ્યવસ્થામાં કાર્યરત સેવાભાવી યુવાન કોઈપણ વયોવૃદ્ધ કે દિવ્યાંગ યાત્રિકને જોતા જ તેને મદદરૂપ થવા દોડી જાય, દ્વારકામાં અટવાયેલા-મુંઝાયેલા યાત્રિકોને કેટલીક વખત નાણાકીય મદદ કરીને પણ સેવાભાવી લોકો કે સુરક્ષાકર્મીઓ, પોલીસકર્મીઓ દ્વારા તેના વતનમાં મોકલવા માટે ટ્રેનમાં બેસાડવા સુધીની વ્યવસ્થા કરી દેવામાં આવે, ત્યારે એમ કહી શકાય કે આ દુનિયામાં માનવતા હજુ મરી પરવારી નથી અને આપણી ગૌરવવંતી ભારતીય સંસ્કૃતિની સેવાની ભાવનાઓ હજુ પણ મોજુદ છે. સેવાકાર્યોની સુવાસ આપોઆપ મહેંકે અને ઢોલવગાડીને સેવાકાર્યોથી પ્રાયોજિત પબ્લિસિટી થાય, તેનો તફાવત પણ હવે તમામ લોકો સમજવા લાગ્યા છે, તે ભૂલવું ન જોઈએ અને પ્રસિદ્ધિ ભૂખ્યા સેવાભાવીઓને પણ અવગણવા ન જોઈએ, કારણ કે તેઓ એ બહાને પણ સેવા તો કરે જ છે ને?
વિનોદ કોટેચા
જો આપને આ પોસ્ટ ગમી હોય તો શેર કરો...
Follow us: આ જ પ્રકારની બીજી પોસ્ટ માટે અમારી એપ ડાઉનલોડ કરો.
Android: https://rb.gy/surhtv
Apple ios: https://rb.gy/cee4r9
Social Media
ફોટો સ્ટોરી માટે અમારા ઇન્સ્ટાગ્રામ પેઈજને ફોલ્લો કરો
https://www.instagram.com/nobatdaily?r=nametag
વિડિયો માટે અમારી યુ-ટ્યૂબ ચેનલને સબસ્ક્રાઈબ કરો
'સત્યની કસોટી થાય, પણ અસત્યનો તો પરાભવ જ થાય...' એવી માન્યતા સત્ય છે?
મોટી મોટી સલ્તનતો ઉથલી ગઈ, તાનાશાહો તબાહ થઈ ગયા, પણ મનોવૃત્તિ ન ગઈ
આપણા રાષ્ટ્રીય પ્રતીકો, મોટી શૈક્ષણિક સંસ્થાઓ, કેટલાક મહત્ત્વપૂર્ણ પુસ્તકો તથા દસ્તાવેજોમાં પણ એક સૂત્ર લખેલું હોય છે, અને તેમાંથી એક ગહન સંદેશ પણ નીકળતો હોય છે, પરંતુ કમભાગ્યે તે વાચનાર, લખનાર અને લખાવનાર પૈકી ગણ્યાગાંઠ્યા લોકો જ આ સંદેશને ઝીલી શકતા હોય છે કે જીવી શકતા હોય છે. મોટાભાગે 'સત્ય મેવ જયતે'નો પ્રયોગ પરંપરાગત રીતે જ થતો રહ્યો છે. ગાંધીજીનું સત્ય હોય કે સત્યવાદી રાજા હરિશ્ચંદ્રનો વારસો સત્યની સરિતા તરીકે વહેતો હોય, હંમેશાં સત્યનો મહિમા ગવાતો રહ્યો છે, પરંતુ અસત્યનું આવરણ પણ વધતુ રહ્યું છે.
આભાસી સત્ય ટકતું નથી
સત્યને ઢાંકી શકાય, દબાવી શકાય, કસોટીએ ચડાવી શકાય, પરંતુ સત્યને કાયમી ધોરણે ક્યારેદ ફનાવી શકાતું નથી એ સનાતન સત્ય છે, તેવું માનનારા કેટલા? સત્યની સાચવણી માટે સર્વસ્વ સ્વાહા કરી દેવાની તૈયારી કેટલાની?
ઘણાં લોકો સત્યનો સ્વીકાર કરવા તૈયાર જ હોતા નથી અને પોતાનો કક્કો ખરો કરવા માટે આભાસી સત્ય ઊભું કરી દેતા હોય છે. આ પ્રકારનું આભાસી સત્ય લાંબુ ટકતું નથી અને આભાસી સત્યની આડસમાં અયોગ્ય, અનૈતિક, અવ્યવહારૂ કે અસત્ય આચરણ કરનારા અવળચંડાઓનું અસ્તિત્વ પણ રહેતું નથી, અને તેના ઈતિહાસમાં ઘણાં દાખલા છે.
કથાકારો દ્વારા બોધપાઠ
આપણાં દેશમાં દરરોજ હજારો કથાકારો શ્રીમદ્ ભાગવત, રામકથા, રામપારાયણ, સત્યનારાયણની કથા, દેવી કથા સહિતની કથાઓ કરે છે, જેને લાખો કે કરોડો લોકો રોજ-બ-રોજ સાંભળતા હોય છે.
આ કથાઓ પ્રત્યક્ષ સાંભળવી અને સતત સાંભળવી અત્યારે દુર્લભ છે, કારણ કે જેમણે કથા બેસાડી હોય, તે યજમાન પણ વ્યવસ્થાઓ કરવા તથા આમંત્રિતોને સત્કારવામાં વ્યસ્ત રહેવાથી સતત કથા ભાગ્યે જ સાંભળી શકતા હોય છે, અને કથાઓમાં હાજરી આપવા આવતા આમંત્રિતો મર્યાદિત સમય લઈને આવતા હોય છે. આમ છતાં આ કથાઓને સતત અને પૂરેપૂરી સાંભળનારો એક વર્ગ પણ હોય જ છે. તે ઉપરાંત શ્રીમદ્ ભાગવદ્ ગીતા અને કીર્તનભક્તિ, સંતવાણી, ભજનો અને લોકડાયરાઓના માધ્યમથી પણ સારૂ જીવન જીવવાનો સંદેશ અપાતો હોય છે.
સોશ્યલ મીડિયા
આપણે હવે તો હજારો વીડિયોઝ યુટ્યુબ મારફતે પણ સાંભળતા હોઈએ છીએ, જેમાં આ પ્રકારની તમામ કથાઓ તથા ગીત-સંગીત અને બોધપાઠ, ફિલોસોફી તથા માર્ગદર્શન વગેરે મેળવતા હોઈએ છીએ. સોશ્યલ મીડિયાના વિવિધ માધ્યમોથી આપણે વિવિધ ધર્મ-સંપ્રદાયોના ધમગુરુઓ, વક્તાઓ તથા વિદ્વાનોના પ્રવચનોનો લાભ પણ લેતા હોઈએ છીએ.
અનુકૂળ હોય એ આપણું
આપણે અનુકૂળ હોય તે આપણું અને જે અનુકૂળ ન આવે તે બીજા પર થોપી દેવાની ઘણાં લોકોની પરંપરાગત મનોવૃત્તિ હોય છે. આપણે રામાયણ, ભાગવત કે મહાભારત ભગવદ્ ગીતા જેવા ગ્રન્થોમાંથી બોધપાઠ તો ઘણો જ મળતો હોય છે, પરંતુ તેમાંથી આપણને જેટલું અનુકૂળ આવતું હોય, તેટલું જ ગ્રહણ કરવાની મનોવૃત્તિ હોય, તો પણ કાંઈક તો ફળદાયી બની જ શકે, પરંતુ હવે તો આ પ્રકારનું શ્રવણ કર્યા પછી તેનું મનન કરવા કે તેને યાદ રાખવાનો સમય પણ આપણી પાસે હોતો નથી, તેના કારણે જ આપણે માત્ર ને માત્ર ઉપદેશિયા સંદેશાવાહક જેવા જ બની જતા હોઈએ છીએ, ખરૂ ને?
આત્મચિંતનની જરૂર
આપણે બાળપણમાં સમજણા થયા પછી અત્યાર સુધીમાં ઘણું બધું સાંભળતા, વાચતા અને અનુભવતા હોઈએ છીએ, અને તેના આધારે કેટલીક માન્યતાઓ ધરાવતા હોઈએ છીએ. કોણે કેવું વર્તન રાખવું જોઈએ, કઈ વ્યક્તિ સાથે કેવો વ્યવહાર કે વર્તન રાખવું જોઈએ, કોનાથી દૂર રહેવું જોઈએ, કોનાથી નજીક રહેવું જોઈએ, ક્યા સમયે કેવું વલણ ધરાવવું જોઈએ, વગેરે વિવિધ પ્રકારની માન્યતાઓ અથવા અવધારણાઓ આપણે બાંધી લેતા હોઈએ છીએ, અને બીજા લોકોએ આપણી સાથે કેવી રીતે વર્તવું જોઈએ, તેની સ્વયંભૂ અપેક્ષાઓ પણ રાખવા લાગતા હોઈએ છીએ, પરંતુ આપણી એ તમામ પ્રકારની માન્યતાઓ કે અપેક્ષાઓના સંદર્ભે જ્યારે પોતાના વ્ય્વહારોમાં તફાવત આવે, ત્યારે સમજી લેવું કે હવે આપણે આત્મચિંતન વધારવાની જરૂર છે, ટૂંકમાં કે જે આપણે જે ગમતું ન હોય, તેવો વ્યવહાર આપણે બીજા સાથે વધારે પડતો કરવા લાગીએ, ત્યારે સમજી લેવું કે આપણામાં જ ક્યાંક ખોટ છે અને આપણે હજુ વધુ ગહન આત્મચિંતન કરવાની જરૂર છે.
આપણી બુદ્ધિના પ્રભાવ હેઠળ આપણે ખબર પડતી નથી, પરંતુ આ પ્રકારનું આત્મચિંતન આપણું અંતરમન કરતું જ રહેતું હોય છે, પરંતુ આપણે અંતરાત્માનો એ અવાજ આપણી જ બુદ્ધિની ચાલાકી હેઠળ દબાઈ જતો હોય છે, તેવી અનુભૂતિ બધાને થતી જ હશે.
સદ્બોધની ઠેકડી ક્યારેય ન ઊડાડો
કોઈપણ ધર્મના કોઈપણ માનવતાલક્ષી અને સારા જીવનનું પથદર્શન કરતા સદ્બોધની તો ક્યારેય અવગણના કે અયોગ્ય રીતે આલોચના ન જ કરવી જોઈએ, પરંતુ કોઈપણ પ્રકારના અન્ય માર્ગે પણ સારી અને સાચી સલાહ અપાતી હોય, સારા શબ્દો અને વાક્યોના માધ્યમથી જીવનલક્ષી માર્ગદર્શન અપાતું હોય કે સુવાક્યો, સુભાષિતો, સદ્વિચારો કે સારા સૂત્રોની મજાક તો કોઈપણ સંજોગોમાં ન ઊડાવવી જોઈએ. આ પ્રકારની ઠેકડી એવા જ લોકો ઊડાવતા હોય છે, જેઓ ખુદ અજ્ઞાત, અલ્પજ્ઞાન, દંભી, ઉદંડ કે અણસમજુ હોય છે.
અસત્યનો પરાભવ જ થાય
અસત્યનો પ્રભાવ ગમે તેટલો વધે, સત્યની આડે ગમે તેટલા આવરણો આવી જાય અને અસત્ય જ સારૂ લાગવા લાગે, પરંતુ અંતે તો અસત્યનો પરાજય જ થતો હોય છે, અને સત્યનું આચરણ કરનાર સામે હજારો વિપત્તિઓ આવે, તો પણ અડગ રહે, તો તેને અંતે જે ફળ મળે છે, તે અજ્ઞાનીઓ સાત જન્મેય મેળવી શકતા હોતા નથી. સત્યની કસોટી થાય, પણ અંતે તો સત્યનો જ વિજય થતો હોય છે, અને સત્યનો પરાજય જ હંમેશાં થતો હોય છે, એ જ સનાતન સત્ય છે. આ એવું તથ્ય છે, જે દરેક ધર્મ-સંપ્રદાયોના હાર્દમાં રહેલું છે. ઘણાં લોકો પ્રશ્ન ઊઠાવતા હોય છે કે સત્યની કસોટી થાય, પરંતુ અસત્યનો તો પરાભવ જ થાય, તેવી માન્યતા 'સત્ય' છે? હવે સત્યમાંથી પણ સત્ય શોધવાની આ ચેષ્ટા પણ 'સત્ય'નો વિજય જ છે ને? સત્યમેવ જયતે...
સત્યને દબાવનારનું હંમેશાં સત્યનાશ જ થાય
મનુષ્ય ગમે તેટલો બળવાન થાય, પરંતુ અને અસત્ય, અનૈતિક્તા તથા આસુરીવૃત્તિ ધારણ કરીને સત્યને ગમે તેટલું દબાવો, પરંતુ સત્ય મજબૂત સ્પ્રીંગ જેવું હોય છે, જેને જેટલું દબાવી, તેટલું ઉછળતું હોય છે. સત્યને દબાવવા, સંસ્કારોને તોડવા-મરોડવા અને વિકૃતિઓને વ્યાપક બનાવવા ગમે તેટલા પ્રયાસો થાય, તો પણ તેનો અંજામ તો તેના માટે જ ખતરનાક પૂરવાર થતો હોય છે, અને સત્વરે દબાવનારનું સત્યાનાશ જ નીકળતું હોય છે.
આપણે ઈતિહાસમાં જોયું જ છે કે મોટી મોટી અત્યાચારી સલ્તનતો ઉથલી ગઈ, તાનાશાહો તબાહ થઈ ગયા, ઘમંડીઓ બરબાદ થઈ ગયા, તો પણ તેઓની મનોવૃત્તિ બદલી નહોતી. જેની જેની આ પ્રકારની નેગેટીવ માનસિક્તાઓ બદલી ગઈ, તેઓનો ઉદ્ધાર થઈ ગયો, અને જેઓ ન સુધર્યા તેઓનું નિકંદન નીકળી ગયું.
ટૂંકમાં સત્યનું આચરણ, સત્ય નિષ્ઠા અને સત્યવચનો જેવા શબ્દો હવે ઘણાંને હાસ્યાસ્પદ લાગે છે, અને તેઓ ખોટા પણ નથી, કારણ કે અત્યારે ખોટાની બોલબાલા છે, અને સત્યનો માર્ગ વધુ કઠીન બની ગયો છે.
આ કારણે હવે 'સત્ય'ની વ્યાખ્યા પણ બદલવી પડે તેમ છે. 'સત્ય' એટલે કોઈને નુક્સાન ન થાય, કોઈનું બુરૂ ન થાય તેવી રીતે વર્તવું, બોલવું અને આચરણ કરવું, તેવો અભિગમ... ખરૂ કે નહીં?
વિનોદ કોટેચા
જો આપને આ પોસ્ટ ગમી હોય તો શેર કરો...
Follow us: આ જ પ્રકારની બીજી પોસ્ટ માટે અમારી એપ ડાઉનલોડ કરો.
Android: https://rb.gy/surhtv
Apple ios: https://rb.gy/cee4r9
Social Media
ફોટો સ્ટોરી માટે અમારા ઇન્સ્ટાગ્રામ પેઈજને ફોલ્લો કરો
https://www.instagram.com/nobatdaily?r=nametag
વિડિયો માટે અમારી યુ-ટ્યૂબ ચેનલને સબસ્ક્રાઈબ કરો
કોઈની સામે આંગળી ચિંધીએ ત્યારે જ આપણા તરફની ત્રણ આંગળી અંગૂઠાએ દબાવી હોય છે!
જે આપણને ન ગમતો હોય તેવો વ્યવહાર અન્ય કોઈ સાથે ન કરવો જોઈએ, ખરૂ કે નહીં?
ચૂંટણીની મોસમ હોય ત્યારે આક્ષેપો અને પ્રતિઆક્ષેપોની જાણે કે બહાર ખીલી ઊઠતી હોય છે, અને સામાન્ય સમયગાળામાં મીઠી-મધૂર વાણીથી લોકોને ગદ્ગદ્ કરી દેતા હોય, તેવા મધૂરભાસી નેતાઓ અને વક્તાઓ પણ તેજાબી વક્તવ્યો દેવા લાગતા હોય છે. સામાન્ય રીતે શબ્દપુષ્પોની મહેંક ફેલાવતા કેટલાક પ્રવક્તાઓ-નેતાઓ અને પ્રચારકો ચૂંટણી ટાણે જાણે શાબ્દિક અંગારા વરસાવતા હોય તેવું બધાને લાગતું હશે, પરંતુ તે કદાચ માહોલ જમાવવા માટે અનિવાર્ય બની જતું હશે... ખરૂખે?
અન્ય ત્રણ આંગળીઓ અને અંગૂઠો
ખેર, આપણે રાજકરણની વાત બાજુ પર મૂકીએ, તો પણ એ સનાતન સત્ય છે કે જ્યારે આપણે કોઈ તરફ એક આંગળી ચિંધીએ, ત્યારે બાકીની ત્રણ આંગળી તો આપણી તરફ હોય જ છે, પરંતુ તેના કરતા પણ વધુ મહત્ત્વની વાત એ છે કે આપણા તરફ ચિંધાયેલી એ આપણી જ ત્રણેય આંગળીઓને આપણા જ અંગૂઠાને દબાવીને રાખેલી હોય છે. આ સનાતન સભ્ય ઘણું જ ગૂઢાર્થ અને સુચિતાર્થો દર્શાવે છે અને તેમાંથી જ ટપકે છે નરી વાસ્તવિક્તા!
હકીકતમાં આપણે જ્યારે કોઈ તરફ આંગળી ચિંધતા હોઈએ, તેને વગોવતા હોઈએ કે આક્ષેપો કરતા હોઈએ, ત્યારે આપણી અંદર રહેલા એ જ પ્રકારના કે અન્ય સ્વરૂપના દૂષણો કે ખામીઓનું પ્રમાણ કદાચ ત્રણગણું હોય, તો પણ દંભ અથવા અહંકારનો 'અંગૂઠો' તેને દબાવીને માત્ર સામેવાળા તરફ જ આંગળી ચિંધવાની માનસિક્તા સર્વવ્યાપક છે, અને તે વાસ્તવિક્તા સ્વીકારવા આપણે તૈયાર જ હોતા નથી. જો અંગૂઠો એ ત્રણ આંગળી દબાવે નહીં અને બીજા પર અંગુલીનિર્દેશ કરીએ, તો તે હાથને સન્માન સમજીને સામેની વ્યક્તિ પકડી પણ શકે છે, અને આપણે જો અંગૂઠો ઊંચો રાખીએ તો સામેની વ્યક્તિ તેને અત્યારના જમાના મુજબ થમ્સ અપ માનીને 'ડન'નો સંકેત પણ સમજી શકે છે.
વર્તન, વિવેક અને સભ્યતાનો ત્રિવેણી સંગમ
આપણે જે સંકેતો કરીએ તેની સાથે આપણી વાણી પણ મેળ ખાતી હોવી જોઈએ. આપણે કોઈનો વાંક કાઢતી વખતે સામેવાળાના આત્મસન્માનનો ખ્યાલ રાખીને શબ્દો પ્રયોગો પર અંકુશ રાખીએ, તો તેને કદાચ પોતાની ભૂલ સમજાય પણ ખરી, અને જો તેને દલીલ કરવી હોય કે આપણો આક્ષેપ નકારવો હોય તો તે પણ વિનમ્ર ભાષામાં જ કરશે. માત્ર વર્તન, વિવેક અને સભ્યતાનો ત્રિવેણીસંગમ રચાઈ જાય, તો કોઈને ઠપકો આપ્યો હોય, તો પણ સામેવાળાને ગળે ઉતરે અને જો ભાષા કર્કશ હોય, તો આપણે સામેવાળાના વખાણ કરતા હોઈએ, તો તે પણ સામેવાળાને દંભ કે વ્યંગ્ય જ લાગે, અને આ અનુભૂતિ ઘણાં લોકોએ કરી જ હશે ને?
રૂક્ષ વ્યવહાર જ આપણો દુશ્મન
આપણને ઘણી બધી સારી અને સાચી વ્યક્તિ તરફ પણ અગણમો થતો હોય છે, અને તેનું કારણ તે વ્યક્તિનું વર્તન રૂક્ષ હોય કે નમ્રતાનો અભાવ હોઈ શકે છે. એ સારી અને સાચી વ્યક્તિને કદાચ પોતાને પણ ખબર હોતી નથી કે તેનો રૂક્ષ વ્યવહાર જ તેનો દુશ્મન છે અને તેની અંદર રહેલી અચ્છાઈને ઢાંકી રહ્યો છે.
આપણને કોઈ વ્યક્તિનો વ્યવહાર ગમતો ન હોય, વાણી ગમતી ન હોય કે પદ્ધતિ ગમતી ન હોય, તો સૌ પ્રથમ તો એ વિચારવું જોઈએ કે આપણને જે ગમતું નથી, તેવું જ દૂષણ ક્યાંક આપણી અંદર તો નથી ને? ઘણી વખત ચોખ્ખા મનથી પ્રામાણિકપણે આત્મનિરીક્ષણ કરીએ તો કદાચ એ પ્રકારના દૂષણથી ત્રણ ગણી ક્ષતિઓ આપણી અંદર પણ હોય જ છે, અને તેને પોતે સાચા જ હોવાની અહંકારભરી માનસિક્તાથી ભરપૂર અંગૂઠાએ દબાવીને રાખી હોય, તેવું સમજી પણ શકાય છે. જો સરળ ભાષામાં સમજવું હોય, તો એમ કહી શકાય કે 'જે વ્યવહાર આપણને ગમતો ન હોય, તેવો વ્યવહાર બીજા સાથે કરવો જોઈએ નહીં.'
આત્મનિરીક્ષણ જરૂરી
મોટાભાગે આપણે આત્મનિરીક્ષણ કરવા ટેવાયેલા જ નથી. આપણે અવારનવાર જુદી જુદી વ્યક્તિની ટીકા કરતા હોઈએ છીએ કે કોઈના વલણ-વ્યવહારની આલોચના કરતા હોઈએ છીએ, ત્યારે જો એ જ પ્રકારની ક્ષતિ કે અવગુણ આપણામાં તો નથી ને? તેવો માત્ર વિચાર કરી લઈએ, તો પણ ઘણી વખત બીજાની ટીકા કરતા અટકી શકીએ છીએ.
જો કે, આનો અર્થ એવો પણ નથી કે કોઈની સાચી હકીકત પ્રગટ જ કરવી ન જોઈએ. કોઈપણ સાચી ટીકા કે આલોચના કરવાનો સૌનો આપણા દેશમાં બંધારણીય અધિકાર છે, પરંતુ જો જે-તે વ્યક્તિની ગેરહાજરીમાં ગુસપુસ કરવાની જેમ કાનમાં કહીને કે ધીમા અવાજે ટીકા કરવામાં આવે તો તેને કદાચ ખટપટ કે ખણખોદ કરી જ જેવી જ કહી શકાય. કોઈની પણ સાચી ટીકા જે-તે વ્યક્તિની સમક્ષ જ વિવેકપૂર્વક, પરંતુ દૃઢતાપૂર્વક કરી શકાય, પરંતુ તે માટે આગળ વાત થઈ એ મુજબ 'આત્મનિરીક્ષણ' કરીને આપણને એ જ ઉણપ ન હોય તેની ખાત્રી કરી લેવી જોઈએ. તે ઉપરાંત જો કોઈની આલોચના કે ટીકા કોઈપણ જાહેર પ્લેટફોર્મ પરથી કરવી હોય, તો તે માટેના પૂરતા આધારો આપણી પાસે હોવા જરૂરી છે, અન્યથા એ આક્ષેપો 'ચૂનાવી' સ્વરૂપના જ ગણાઈ જાય, તેવું બની શકે, કારણ કે ચૂંટણીઓ દરમિયાન થતા આક્ષેપો અને પ્રતિઆક્ષેપો માત્ર ચૂંટણી પૂરતા જ હોય છે અને મંચ પર કે મીડિયામાં આ પ્રકારના આક્ષેપો કરનારા નેતાઓ વ્યક્તિગત રીતે સારા મિત્રો હોય છે, તેથી ચૂંટણી દરમિયાન થતા 'ચૂનાવી' આક્ષેપોની વિશ્વસનિયતા પણ કદાચ વાસ્તવિક અને નક્કર અક્ષેપો જેટલી પ્રબળ રહેતી નહીં, જો કે ચૂંટણી દરમિયાન થતા તમામ આક્ષેપો તદ્ન ખોટા જ હોય, તેવું પણ નથી.
દૃષ્ટાંત જીવનમાં ઉતારી જાય તોય ઘણું છે
એક દૃષ્ટાંત ઘણું જ પ્રચલિત છે, અને પ્રેરક છે. એક બાળક બહું ગોળ ખાતો હતો, તેથી તેની માતા તેને કોઈ સિદ્ધ સંત પાસે લઈ ગઈ, તે સંતે તેને ૧પ દિવસ પછી બાળકને સાથે લઈને ફરીથી આવવા કહ્યું.
માતા પંદરેક દિવસ પછી ફરીથી બાળકને સાથે લઈને તે સંત પાસે ગઈ. સંતે બાળકના માથા પર હાથ મૂકીને કહ્યું કે, 'બેટા, હવે ગોળ ખાતો નહીં હો...'
માતાને આશ્ચર્ય થયું તેમણે કહ્યું કે, 'મહાત્માજી, આટલું જ કહેવું હતું, તો પંદર દિવસ પહેલા જ કહીને આશીર્વાદ આપી દીધા હોત, તો મારે આટલા બધા દૂરથી બીજો ધક્કો થયો ન હોત, આપ મહાન છો અને પૂજનિય છો, તેથી કારણ વગર તો આવું કરો જ નહીં, તેથી હે મહાત્મા, અમારા કુતૂહલનું સમાધાન કરો.'
સંત મહાત્માએ કહ્યું કે, 'બેટા, તેમાં કાંઈ બહું મોટું રહસ્ય નથી, જ્યારે તું તારા દીકરાને લઈને આવી ત્યારે જ જો હું તેને ગોળ નહીં ખાવાનો ઉપદ્દેશ આપત, તો તેની અસર જ થઈ ન હોત, કારણ કે તે સમયે હું ખુદ ગોળ બહું ખાતો હતો, તને ફરીથી આવવાનું કહ્યા પછી મેં ગોળ ખાવાનું છોડી દીધુ, અને તેને ૧પ દિવસ જેવો સમય થઈ ગયો, હવે મેં તારા દીકરાને ઉપદેશ આપ્યો, તેની અસર તેના પર જરૂર થશે. આમ પણ હું પોતે ગોળ ખાતો હઉ, તો આ બાળકને તેનાથી વિપરીત ઉપદેશ કેવી રીતે આપી શકુ?
આ દૃષ્ટાંત ઘણું પ્રચલિત છે, ઘણી જગ્યાએ ઉલ્લેખ થાય છે, બોલાય છે, સંભળાય છે, પરંતુ જો 'આત્મનિરીક્ષણ'ની ટેવ આપણને ક્યારેય પડતી જ નથી, તે પણ સનાતન સત્ય જ છે ને?
વિનોદ કોટેચા
જો આપને આ પોસ્ટ ગમી હોય તો શેર કરો...
Follow us: આ જ પ્રકારની બીજી પોસ્ટ માટે અમારી એપ ડાઉનલોડ કરો.
Android: https://rb.gy/surhtv
Apple ios: https://rb.gy/cee4r9
Social Media
ફોટો સ્ટોરી માટે અમારા ઇન્સ્ટાગ્રામ પેઈજને ફોલ્લો કરો
https://www.instagram.com/nobatdaily?r=nametag
વિડિયો માટે અમારી યુ-ટ્યૂબ ચેનલને સબસ્ક્રાઈબ કરો
જો ભૂલ થઈ જ ગઈ હોય અને પસ્તાવો થાય તો 'સોરી' કહી દેવામાં વાંધો શું
હા, પસ્તાવો વિપુલ ઝરણું... સ્વર્ગેથી ઉતર્યું છે... પાપી તેમાં ડૂબકી દઈને... પુણ્યશાળી બને છે...
હા, પસ્તાવો-વિપુલ ઝરણું
સ્વર્ગથી ઉતર્યું છે...
પાપી તેમાં ડૂબકી દઈને
પુણ્યશાળી બને છે...
ઓહો! કેવું સ્મરણ મધુરૃં
પાપનું એ ધરે છે...
માફી પામ્યું કુદરત કને
એમ માની ગળે છે...
રાજ્યોથી કે જુલમ વતી
દંડથી ના બને જે,
તે પસ્તાવો સહજ વહતા,
કાર્ય સાધી શકે છે,
હું પસ્તાયો, પ્રભુ પ્રણયીએ
માફી આપી મને છે,
હું પસ્તાયો, મુજ હૃદયની
પૂર્ણ માફી મળી છે...
કવિ કલાપીની આ છંદબદ્ધ કાવ્ય રચનાની આ છેલ્લી બે કડી છે, તેમાંથી પ્રથમ કડી ઘણી જ પ્રચલિત છે, અને પસ્તાવો કે પ્રાયશ્ચિત કરવાનું પ્રોત્સાહન આપે છે.
કવિ કલાપીની કેટલીક રચનાઓ તત્કાલિન સમયના સમાજનું પ્રતિબિંબ પાડતી હોય છે, જ્યારે કેટલીક રચનાઓ પર તેઓની પોતાની જિંદગીની અસરો પડી હોય, તેવું પણ લાગે, પરંતુ તેઓની મહત્તમ રચનાઓ આજે પણ એટલી જ સાંપ્રત છે, અને પથદર્શક પણ છે, ખરૂ કે નહીં?
ભૂલ કર્યા પછી 'સોરી' કહી દેવામાં વાંધો શું?
પરિવાર હોય કે સમાજ હોય, કંપની હોય કે કચેરી હોય, વયજુથ કોઈપણ હોય કે કોઈપણ ક્ષેત્ર હોય, જ્યારે આપણને એવું લાગે કે આપણી ભૂલ થઈ જ છે, તો સહજ રીતે સ્વીકારી લેવામાં શાણપણ છે. જો ભૂલ થઈ જ નથી, તેવું ચોક્કસપણે લાગે કે ડિવાઈડ માઈન્ડ થાય, તત્કાળ નક્કી ન કરાય અથવા દ્વિધા જેવું લાગે, તો પણ જે-તે સમયે 'હું ખોટો (કે ખોટી) હોઈશ તો સુધારો કરી લઈશ અથવા માફી માંગી લઈશ' તેમ કહેવામાં કોઈ વાંધો ખરો?
જો કે, દ્વિધાની સ્થિતિમાં વચગાળાનો જવાબ કે ખાતરી આપ્યા પછી જરૂરી તપાસ કરીને ભૂલ હોય તો તરત જ સ્વીકારી લેવી જરૂરી પણ હોય છે, અન્યથા વચગાળાનો જવાબ આપ્યા પછી ચૂપકીદી સેવવામાં આવે, મૌન રહેવામાં આવે કે ગોળ-ગોળ જવાબો આપવામાં આવે, તો તે પણ ભૂલની સ્વીકૃતિ જ ગણાય અને આ પ્રકારના વલણને છેતરપિંડી કે ગુમરાહ કરવાનો પ્રયાસ પણ ગણી શકાય. આ પ્રકારે સાંકડી ગલીમાંથી નીકળી જઈને ભૂલનો સ્વીકાર નહીં કરવાની જો આદત જ પડી જાય, તો તે પછી વિશ્વસનિયતા જ ખતમ થઈ જતી હોય છે, અને એક વખત 'વિશ્વાસ' ગુમાવ્યા પછી ફરીથી મેળવવો ઘણો જ મુશ્કેલ હોય છે, જેનો ઘણાં લોકોને અનુભવ પણ હશે... રાઈટ? ભૂલ કરી જ હોય તો 'સોરી' કહી દેવામાં કાંઈ વાંધો ખરો?
હૃદયપૂર્વક પ્રશ્ચાતાપ થાય
તો જ તે અસરકારક બને
પસ્તાવો કે પ્રશ્ચાતાપ પણ દિલથી જ થવો જરૂરી હોય છે. જો એવું ન હોય તો તેનો દંભ જ ગણી શકાય, પસ્તાવો કે પ્રશ્ચાતાપ થવો એ સાચી દિશાની માનસિક્તા ગણાય, અને પસ્તાવો કે પ્રશ્ચાતાપ થયા પછી પણ જો તેની પ્રસ્તૂતિ ન થાય, ભૂલનો સ્વીકાર ન કરવામાં આવે, ગોળ ગોળ શબ્દપ્રયોગો કરીને છટકવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવે કે જરૂર પડ્યે માફી માંગી લેવાની તૈયારી ન હોય, તો તે પ્રકારનો પસ્તાવો કાં તો નર્યો દંભ હોઈ શકે, અથવા તો ભૂલ સ્વીકાર્યા પછી પણ માફી નહીં મળે, કે તેના ઉલટા પ્રત્યાઘાતો પડશે, તેવા ભયના કારણે હિંમત ન થઈ રહી હોય, તેવું પણ બની શકે છે. આ પ્રકારની મનોવૃત્તિથી લોકોની વિશ્વસનિયતા તો ગુમાવી જ દેવાય, સાથે સાથે આંતરિક દ્વિધા સ્વયંની આંતરિક શાંતિને ડહોળી નાંખતી હોય છે.
ભૂલ સ્વીકાર્યે મહાનતા વધે કે ઘટે?
જ્યારે પણ ભૂલ થઈ જાય, અને તે ભૂલ સ્વીકારી લેવામાં આવે, તો અન્ય વ્યક્તિ પરિવાર કે સમાજની નજરોમાં આપણું મૂલ્યાંકન તો પોઝિટિવ જ રહેતું હોય છે, સાથે સાથે આ પ્રકારની આપણી મનોવૃત્તિના કારણે આપણી વિશ્વસનિયતા પણ વધતી હોય છે. ભૂલ સ્વીકારવામાં સંકોચ કરીને મૌન રહેવા કરતાં યે વધુ ભૂલ નહીં સ્વીકારીને પોતાનો જ કકકો ખરો કરવા માટે કરવામાં આવતી દલીલોમાંથી ઘણી વખત તો તકરારો પણ સર્જાઈ જતી હોય છે, આ પ્રકારની રકઝક કોઈના પણ હિતમાં હોતી નથી, પરંતુ માત્ર સમયનો બગાડ, અશાંતિના માહોલનું સર્જન અને મહામુલા પરસ્પરના સંબંધોમાં તિરાડ પાડનારી જ બની જતી હોય છે. ભૂલ દર્શાવનારે પણ ભૂલ કરનાર વ્યક્તિને ઉતારી પાડીને કે તેનું અપમાન કરીને ભૂલ તરફ ધ્યાન દોરવાનું પાપ કરવા જેવું નથી કારણ કે જ્યારે આપણી ભૂલ થશે, ત્યારે આપણે પણ ભૂલ દર્શાવનારના આ જ પ્રકારના વલણનું ભોગ બનવું પડી શકે છે. એવો દાવો તો કોઈ કરી શકે નહીં, કે તે કયારેય ભૂલ કરી શકે જ નહીં... મનુષ્ય માત્ર ભૂલને પાત્ર.... ભૂલની સ્વીકૃતિ ક્ષમાને પાત્ર... ક્ષમા વિરસ્ય ભૂષણમ્....
કવિ કલાપી કહે છે કે પસ્તાવો અથવા પ્રશ્ચાતાપરૂપી ઝરણું સ્વર્ગમાંથી ઉતર્યુ છે અને પાણી એટલે કે ક્ષતિ, ભૂલ, પાપ કે અયોગ્ય કદમ ઉઠાવનાર તેમાં ડૂબકી દઈને પુણ્યશાળી બની જાય છે.
અહીં કવિ માત્ર એમ નથી કહેતા કે ડૂબકી દઈને પાપીના પાપ ધોવાઈ જાય છે પરંતુ એમ પણ કહે છે કે પાપી આ ઝરણામાં ડૂબકી દઈને પુણ્યશાળી પણ બની જાય છે, કારણ કે એક વખત પાપ કે ભૂલનો સ્વીકાર કર્યા પછી અને તે માટે જાહેરમાં અથવા વ્યક્તિગત રીતે માફી માંગી લીધા પછી ભાગ્યે જ ફરીથી એ જ ભૂલ કે પાપ દોહરાવે, મતલબ કે દિલથી ભૂલ સ્વીકાર્યા પછી અને હૃદયપૂર્વક માફી માંગી લીધા પછી જે-તે વ્યક્તિનું માનસપરિવર્તન થઈ જતું હોય છે કે પછી અંતરાત્મા જાગૃત થઈ જતું હોય છે!
કવિ કહે છે કે પાપનું સ્વરૂપ મધૂર હોય છે પરંતુ કુદરત પાસે માફી માંગ્યા પછી બધું જ બદલી જતું હોય છે. પાપીને દંડ કરવાથી, સજા કરવાથી કે તેના પર જુલમ કે મારપીટ કરવાથી પણ તેનામાં કદાચ પરિવર્તન ન આવે કે પાપીની માનસિકતા ન બદલે, પરંતુ જો પસ્તાવો કે પ્રશ્ચાતાપના ઝરણામાં એ પાણી ડૂબકી લગાવે, તો તેનામાં જરૂર સુધારાત્મક પરિવર્તન આવતું હોય છે. કવિ કલાપીની આ કવિતાને પ્રત્યેક વાંચક પોતપોતાની રીતે સમજે છે અને મુલવે છે, તેવી જ રીતે અહીં પ્રસ્તૂત કરેલા આ અર્થઘટનો પણ મારી સમજ મુજબના છે, જે દરેક વાચકને ભલે બંધનકર્તા ન હોય, તો પણ વિચારણાલાયક તો છે જ ... ખરું કે નહીં?
દંભ વગરની ક્ષમાયાચના જ પ્રભાવી બને
કવિ છેલ્લી કડીમાં તેઓએ પોેતે હૃદયપૂર્વક માફી માંગી છે અને પ્રણયીએ તેને પૂર્ણ માફી આપી દીધી છે, તેવું જે કહે છે તેના વિવિધ અર્થઘટનો થતા રહ્યા છે. પરંતુ માફી સમજ પ્રમાણે આ પંક્તિ એવું સૂચવે છે કે દંભ વગર, હૃદયના ઉંડાણથી માફી માંગવામાં આવે તો માફી મળી જ જતી હોય છે.
આપણે કવિની આ કવિતાને આપણા જીવન સાથે સાંકળીને તેનું મનન કરીએ તો પણ ચોક્કસપણે એવું સ્વીકારી જ શકાય કે પ્રશ્ચાતાપ કે પસ્તાવો થાય, અને તેને પ્રગટ કરી દેવાય, ભૂલ સ્વીકારી લેવાય અને જરૂર પડ્યે હૃદયપૂર્વક ચોખ્ખા દિલથી અહંકાર કે દંભ વગર માફી માંગી લેવાય, તો માફી તો મળી જ જતી હોય છે, અને આપણાં દિલ પરથી પણ એક બોજ ઉતરી જતો હોય છે.
ક્ષમાં વિરસ્ય ભૂષણમ્.... પણ....
એવું કહેવાય છે કે ક્ષમા વિરસ્ય ભૂષણમ્... એટલે કે ક્ષમા આપવી એ વીરતાનું પ્રતીક છે... વીરનું આભૂષણ છે... અને ક્ષમા કરી દેવાથી ભૂલ કરનાર વ્યક્તિ કે સમૂહને સુધરવાની તક પણ મળતી હોય છે. અહીં અપવાદ પણ છે, કોઈ વ્યક્તિ જો વારંવાર ભૂલો કરે અને તે પછી માફી માંગ્યા કરે, કે પછી પોતે જાણે ઉપકાર કરતા હોય, તેવી રીતે માફી માંગે, તો તેમાં ક્ષમા વિરસ્ય ભૂષણમ્ ના સિદ્ધાંતને અનુસરવું કે કેમ ? તે જેની પાસે માફી માંગવામાં આવ રહી હોય, તેના વિવેક પર આધાર રાખે છે.
અહીં એ સ્પષ્ટતા પણ કરી દઉં કે અહીં રજૂ કરેલી આ પ્રસ્તૂતિને કોઈપણ ક્ષેત્રના પ્રવર્તમાન ઘટનાક્રમો સાથે કોઈ લેવાદેવા નથી અને કવિકલાપીએ દાયકાઓ પહેલા આ પ્રકારની છંદાત્મક રચનાઓ કરી હતી, તે પણ હકીકત જ છે ને?
વિનોદ કોટેચા
જો આપને આ પોસ્ટ ગમી હોય તો શેર કરો...
Follow us: આ જ પ્રકારની બીજી પોસ્ટ માટે અમારી એપ ડાઉનલોડ કરો.
Android: https://rb.gy/surhtv
Apple ios: https://rb.gy/cee4r9
Social Media
ફોટો સ્ટોરી માટે અમારા ઇન્સ્ટાગ્રામ પેઈજને ફોલ્લો કરો
https://www.instagram.com/nobatdaily?r=nametag
વિડિયો માટે અમારી યુ-ટ્યૂબ ચેનલને સબસ્ક્રાઈબ કરો
ન્યૂઝ, એડવર્ટાઈઝ અને એડવાઈઝ તાજેતરની જ હોય, બાકી બધા પબ્લિસિટીના વિવિધ પ્રકારો છે...
વાસી ખોરાક પીરસનાર રેસ્ટોરન્ટ બદનામ થઈ જાય છે...
આપણે કોઈ રેસ્ટોરન્ટમાં જમવા જઈએ, અને વાસી ખોરાક પીરસવામાં આવે તો આપણે તરત જ તેની ફરિયાદ રેસ્ટોરન્ટના સ્ટાફને કરીએ છીએ, અને મોટાભાગે અન્યત્ર અલ્પાહાર કે ભોજન કરવા જતા રહીએ છીએ. આપણને તાજેતાજુ અને સ્વાસ્થ્યપ્રદ ખાવું-પીવું જ ગમે છે. આપણે વાસી ખોરાકને સ્વાસ્થ્યવિરોધી ગણીએ છીએ અને વાસી પદાર્થો ખાવા-પીવાથી ઘણી વખત સામૂહિક ફૂડ પોઈઝનીંગના કેસો પણ બનતા હોય છે.
સરકારી તંત્રો તથા સ્થાનિક સ્વરાજ્યની સંસ્થાઓમાં આ પ્રકારના વાસી કે સ્વાથ્યને હાનિકારક ચીજવસ્તુઓ વેંચનારાઓ સામે કડક પગલાં લેવા માટે અલાયદ્ી ટીમો, અધિકારીઓ અને સ્ટાફ હોય છે, અને તેના દ્વારા ચેકીંગ થયા પછી તેને અખાદ્ય જણાય, કે પીવાલાયક ન હોય, તેવા પદાર્થો, ફળો, પીણાઓ અને તૈયાર ભોજનનો પણ સ્થળ પર જ નાશ કરી દેવામાં આવે છે, અને કેસ નોંધાય છે. ઘણી વખત આ પ્રકારના શંકાસ્પદ પદાર્થોના નમૂના મેળવીને લેબોરેટરીમાં મોકલવામાં આવે છે, અને તેના રિપોર્ટ નેગેટીવ આવે, તો કડક કાર્યવાહી કરવાની જોગવાઈઓ પણ છે.
ન્યૂઝ એટલે સમાચાર... સમાચાર એટલે જે ઘટના બની હોય, પ્રવૃત્તિ થઈ હોય કે ખાસ મેસેજીંગ (કોઈ સામૂહિક સંદેશ વહેતો કરવો હોય) નો ઉદ્દેશ્ય હોય, તેને જેવા સ્વરૂપે છે, તેવા જ સ્વરૂપે, પોતાના અંગત અભિપ્રાયો-વિચારસરણીથી અળગા રહીને ખૂબ જ ઝડપથી જનતા સમક્ષ મૂકવામાં આવે તે પ્રકારની પ્રક્રિયાને સમાચારની પ્રસ્તુતિ ગણી શકાય, તેવું મારૂ અંગત મંતવ્ય છે. હવે પછી યોજાનાર કાર્યક્રમો કે તેવી સંભાવનાઓને પ્રિ-પબ્લિસિટી અથવા પૂર્વ-પ્રસિદ્ધિ ગણી શકાય. પૂર્ણ વર્તમાન કાળમાં એટલે કે જસ્ટ હમણાં જ પૂરી થઈ હોય, તેવી પ્રવૃત્તિને કે ઘટનાને હવે બ્રેકીંગ ન્યૂઝના સ્વરૂપમાં ત્રણેય પ્રકારના માસ મીડિયામાં મૂકવામાં આવે છે. ચાલુ વર્તમાનકાળમાં એટલે કે બની રહેલી ઘટના, પ્રવૃત્તિ કે પ્રસંગને જિવંત (લાઈવ) રજૂ કરવામાં આવે છે, જે પણ ત્રણેય પ્રકારના મીડિયાના માધ્યમથી રજૂ થાય છે. ઈલેક્ટ્રોનિક અને સોશ્યલ મીડિયામાં તો જિવંત પ્રસારણ (લાઈવ ટેલિકાસ્ટ) થાય જ છે, પરંતુ પ્રિન્ટ મીડિયા ગૃહો દ્વારા પણ હવે બ્રેકીંગ ન્યૂઝ દ્વારા આ પ્રકારના તાજેતરના (લાઈવ) અહેવાલો રજૂ થાય છે. પહેલાના જમાનામાં 'એડિશન' અથવા 'વધારો' બહાર પાડીને પણ આ પ્રકારના તાજેતરના મહત્ત્વના સમાચારો પ્રસિદ્ધ થતા હતાં, અને તે પણ ઓલમોસ્ટ લાઈવ ટેલિકાસ્ટ કે બ્રેકીંગ ન્યૂઝ જેવું જ હતું, તેમ પણ કહી શકાય, ખરૂ કે નહીં?
આમ તો આ વિષય ઘણો જ વિશાળ છે, પરંતુ આજે આપણે જે સંદર્ભમાં ન્યૂઝની વાત કરી રહ્યા છીએ, તે મુજબ ન્યૂઝ એટલે કોઈપણ ઘટના, પ્રવૃત્તિ કે માસ મેસેજીંગની સાચેસાચી માહિતી કોઈપણ ઉમેરો કે પોતાના વિચારો ઉમેર્યા વગર વિવિધ માધ્યમો મારફત લોકો સમક્ષ રજૂ કરવી, એમ માનીએ તો એમ પણ કહી શકાય કે વાસી ન્યૂઝ રેસ્ટોરન્ટના વાસી ખોરાક જેવા છે, અને પોસ્ટ પબ્લિસિટી એટલે કે સંપન્ન થઈ ગયેલા કાર્યક્રમો, પ્રવૃત્તિઓ કે બનેલી ઘટનાઓ પણ જો સમયોચિત ગાળામાં પ્રસ્તુત થાય, તો જ તેની પ્રાસંગિક્તા ટકી રહે અને લોકોને તેમાં રસ હોય, બાકી આ પ્રકારની પબ્લિસિટી સમયોચિત સમયગાળામાં ન થાય, તો તે ન્યૂઝનું સ્વરૂપ ગુમાવી દેતી હોય છે, તેમ હું માનું છું. હા, આ પ્રકારની સામગ્રીમાં ન્યૂઝ સ્ટોરીઝ, આર્ટિકલ્સ, સક્સેસસ્ટોરી કે પ્રાસંગિક લેખો જેવા વિષયો હોય, તો તે યોગ્ય સમયે અલગ સ્વરૂપે પ્રસિદ્ધ થઈ શકે, પરંતુ 'સમાચાર' તો તાજેતાજા જ હોય, ખરૂ ને?
આર્ટિકલ્સ, સક્સેસ સ્ટોરીઝ, ફોટો સ્ટોરીઝ, ન્યૂઝ સ્ટોરીઝ, પ્રાસંગિક લેખો વગેરે વિષયો પણ ન્યૂઝની જેમ જ વિશાળ છે, અને તેના પર એકાદ પેરેગ્રાફમાં લખી શકાય જ નહીં, પરંતુ વાસી ન્યૂઝમાં આંકડાઓ, અપડેટ અને તવારીખ ઉમેરીને તેનો સદ્પયોગ કેવી રીતે થઈ શકે, તેનું માત્ર પર્સનલ પથદર્શન જ અહીં કર્યું છે.
એડવર્ટાઈઝમેન્ટ તો તેનાથી પણ મોટો, ગહન અને પરિવર્તનશીલ સબજેક્ટ છે. ન્યૂઝ, આર્ટિકલ કે સટોરીઝ પ્રિન્ટ-ઈલેક્ટ્રોનિક કે સોશ્યલ મીડિયા મુજબ કાયમી નિયમિત અને એલ્ટાબ્લીસ્ટ ઢબે રજૂ કરવા માટે એડવર્ટાઈઝમેન્ટ મૂળ પોષક પરિબળ છે, અને આવકનો મહત્તમ સોર્સ છે, તેથી જર્નાલિઝમની દુનિયા, મીડિયા હાઉસીઝ કે પ્રિન્ટ મીડિયા માટે તો જાહેરખબરો (જાહેરાતો) અથવા એડવર્ટાઈઝીઝ 'ઓક્સિજન' જ ગણાય, પરંતુ હવે તો વિવિધ પ્રોડક્ટ્સનો પ્રચાર, માર્કેટીંગ અને વ્યવસાયિક વિસ્તૃતિકરણ માટે પણ એડવર્ટાઈઝમેન્ટ હૃદય જેવું કામ કરે છે, તેમ કહીયે તો ખોટું નહીં ગણાય.
એડવર્ટાઈઝમેન્ટ પણ ફ્રેસ જ હોવું જરૂરી છે. કોઈ એવું કહેશે કે કેટલાક પ્રચલિત સાબુ, ટ્રુથપેસ્ટ, દૂધ, વોશીંગ પાઉડર વગેરેની જાહેર ખબરો તો દાયકાઓથી ચાલી રહી છે, તેથી તેને 'આઉટ ઓફ ડેઈટ' થોડી કહેવાય?
આ દલીલ તદ્દન સાચી છે, પરંતુ જે ચીજવસ્તુની દાયકાઓથી જાહેરખબરો સતત આવતી જ રહી છે, તે ચીજવસ્તુઓ સ્વયં ફ્રેશનેસ (તાજાપણું) જાળવી રાખ્યું હશે, અથવા તેની ગુણવત્તા યથાવત જળવાઈ રહી હશે કે પછી સમયાંતરે ગુણવત્તામાં સુધારા સાથે કવોલિટીમાં વધારા થતા રહ્યા હશે. ઓડવર્ટાઈઝ પણ તાજેતાજી જ ફળદાયી નિવડે અને હવે તો ખોટી અને મોટી મોટી જાહેર ખબરો આપનારા દંડાવા પણ લાગ્યા છે, તેથી થોડુ સાવચેત રહેવા જેવું પણ ખરૂ...
એડવાઈઝના પણ ઘણાં પ્રકારો છે.. મોટા મોટા બિઝનેસમેનો, ઉદ્યોગપતિઓ, સરકારો, બંધારણીય હોદ્દાઓ પર કાર્યરત કેટલાક મહાનુભાવો અને સંસ્થાઓ દ્વારા પણ તોતિંગ પગારથી એડવાઈઝરો નિમવામાં આવતા હોય છે. આ એડવાઈઝરોની ભૂમિકા મોટાભાગે પબ્લિક ડોમેનમાં આવતી હોતી નથી પરંતુ મહત્વપૂર્ણ હોય છે. જો આ એડવાઈઝરો સાંપ્રત સમયને અનુરૂપ અને સતત અભ્યાસરત રહીને, જે ઉદૃેશ્ય માટે તેને સલાહકાર નિમ્યા હોય તેની તાજેતાજી સલાહ આપવામા નિષ્ફળ જાય તો તે એક મિનિટ પણ ટકી ન શકે તે હકીકત છે.
વ્યક્તિગત સલાહોમાં તો એવું છે કે જ્યારે આપણે કોઈની સલાહ માંગીએ ત્યારે તે સલાહ આપે તેના પર પૂરેપૂરો વિચાર કરીને તે સલાહ માનવી કે નહી, તે તરત જ નક્કી કરી લેવું જોઈએ અન્યથા વધતું જતું કન્ફયુઝન ખોટો નિર્ણય લેવડાવી શકે છે.
કોઈને સલાહ આપી હોય અને તેનો અમલ જ ન થાય કે વિલંબથી થાય તો તે પણ વાસી ખોરાક જેવું જ ગણી શકાય. એડવર્ટાઈઝમેન્ટ ફેકટર સૌથી વધુ જવાબદાર ફેકટર છે અને આ ક્ષેત્રમાં જરાપણ ચૂકી જવાય તો તેના અનપેક્ષિત માઠા પરિણામો આવતા હોય છે અને તેના ઘણાં દૃષ્ટાંતો પણ મોજૂદ છે.
ઈન્ટરનેટ યુગમાં હવે સોશિયલ મીડિયાની ભૂમિકા પણ વધી રહી છે. પ્રિન્ટ-ઈલેકટ્રીક મીડિયા પણ પૂરક પ્રવૃત્તિઓ માટે સોશિયલ મીડિયાનો ભરપૂર ઉપયોગ કરે છે. સોશિયલ મીડિયાના વિવિધ પ્રકારોના કારણે સ્વયંભૂ જર્નાલિઝમની નવી પહેલ પણ થઈ છે પરંતુ તેમાં સ્વયંશિસ્ત રાખવું પણ અત્યંત જરૂરી છે. જો સોશિયલ મીડિયા મારફત એવી પ્રવૃત્તિ થઈ જાય કે જે કાનૂન કે નિયમ વિરોધી હોય કે પછી આધારવિહોણા તથ્યો પર આધારિત હોય તો તેના માઠા પરિણામ આવી શકે છે. એમ પણ કહી શકાય કે તેવું કરવુુું પોતાના જ પગ પર કુહાડો મારવા જેવું પણ થઈ શકે છે. તેથી એલર્ટ અનિવાર્ય છે.
પ્રિ-પબ્લિસિટી, પ્રેઝન્ટ પબ્લિસિટી અને પોસ્ટ પબ્લિસિટીના વિષયો ભલે કોલેજો કે ટ્રેનીંગ સેન્ટરોમાં વિસ્તૃત રીતે ભણાવાતા હોય પણ જ્યારે પ્રેક્ટિકલી તેના ઉપયોગો અને સંદંર્ભાે પરિવર્તનશીલ જ રહે છે. દૃષ્ટાંત તરીકે કોઈ મીડિયા હોય કે સરકારી મીડિયામાં નક્કી કરેલી પોલિસીઓને અનુસરવું હોય ત્યારે તેના ધારા-ધોરણો મુજબ જ કામ કરવું પડે.. એવું મારૂ માનવું છે. જો કે પોસ્ટ પબ્લિસિટીની પણ એક સમય મર્યાદા હોય છે. આપણે ઘણી વખત જન્માષ્ટમી પર્વની ઉજવણીના સમાચારો (ન્યૂઝ) છેક દિવાળી નજીકના સમયે વાંચીએ છીએ અને ૧પમી જાન્યુઆરી સુધી ચાલતા હોય, તો તે પોસ્ટ પબ્લિસિટી તો ગમે ત્યારે થઈ શકે તેવી માનસિકતાનો દૂરુપયોગ જ થયો ગણાય, ઘણી વખત કોઈ કાર્ય ખોટું ન હોય પરંતુ ઉચિત ન ગણાતું હોય તો તેને એવોઈડ કરવું જોઈએ, ખરુ કે નહીં..?
આ માત્ર વિચારો છે.. વિરૂદ્ધ ભાવે કોઈ પણ લાવલપેટા વગર મનની વાત કરી છે.. જેટલી સાચી લાગે તેટલી સ્વીકારજો... ખોટી લાગે તેટલી એવોઈડ કરજો...
વિનોદ કોટેચા
જો આપને આ પોસ્ટ ગમી હોય તો શેર કરો...
Follow us: આ જ પ્રકારની બીજી પોસ્ટ માટે અમારી એપ ડાઉનલોડ કરો.
Android: https://rb.gy/surhtv
Apple ios: https://rb.gy/cee4r9
Social Media
ફોટો સ્ટોરી માટે અમારા ઇન્સ્ટાગ્રામ પેઈજને ફોલ્લો કરો
https://www.instagram.com/nobatdaily?r=nametag
વિડિયો માટે અમારી યુ-ટ્યૂબ ચેનલને સબસ્ક્રાઈબ કરો
જુના જમાનામાં ઘરની દીવાલો કાચી હતી પણ સંબંધો મજબૂત હતાં... હવે દીવાલો પાકી પણ...
સાંપ્રત સમયની સાનુકૂળતા માટે વિભક્ત પરિવારોની સહિયારી ભાવના મજબૂત...
થોડા દિવસો પહેલા અમારા એક સહૃદયી પરિવારમાં એક ધાર્મિક પ્રસંગ હતો, અને તેમાં તે પરિવારની ચાર પેઢીના સભ્યો જે રીતે અત્યંત સ્નેહ, સંપ અને પ્રેમથી હસીખુશીથી પ્રસંગ ઉજવી રહ્યો હતો, જે નિહાળીને આંખોને ઠંડક પહોંચી. આ આપણી ભારતીય સંસ્કૃતિમાં સંયુક્ત પરિવારની વિભાવનાનું ઉમદા દૃષ્ટાંત હતું... વર્તમાન યુગમાં આટલા વિશાળ પરિવારના ઘરના આંગણે ઉજવાયેલા આ પ્રસંગ દરમિયાન જાણે કે સ્નેહભર્યા પરિવારપ્રેમનો ઘેઘુર વડલો ઝુમી રહ્યો હોય તેમ જણાયું.
જ્યારે નાનું બાળક દાદી અને પરદાદીના ખોળામાં મોજથી રમતું હોય, અને તેને લાડ લડાવાઈ રહ્યા હોય, ત્યારે એવું જણાય કે એ બાળકને તો આ ધરતી પરનું સર્વોચ્ચ સુખ પ્રાપ્ત થઈ જ રહ્યું છે, પરંતુ એ વડીલોની આંતરડી પણ કેટલી બધી ઠરતી હશે? એ વયોવૃદ્ધ દાદા-દાદી, નાના-નાની, પરદાદા, પરદાદી, પરનાના, પરનાની કે તેની સમકક્ષ અન્ય વડીલોના અંતરમાંથી ઉછળતી ઉર્મિઓ અને આપોઆપ ઉદ્ભવતા આશીર્વાદ સામે કદાચ આ દુનિયાના ટોપ-ટેન ધનકૂબેરોની સંપત્તિ પણ ટૂંકી પડે, તેમ કહેવામાં કોઈ અતિશયોક્તિ ખરી?
વર્તમાન યુગમાં હવે સમય કિંમતી બની ગયો છે, ધંધો-નોકરી-વ્યવસાય અને સ્વાસ્થ્ય, સુવિધાઓ અને જીવનપદ્ધતિના તફાવતના કારણે ભલે પરિવારો વિભક્ત સ્વરૂપમાં દેખાતા હોય કે થોડા-ઘણાં અંતરે અલગ-અલગ ઘરોમાં રહેતા હોય, કે પછી એક જ ઘરમાં રહીને અલગ-અલગ બેડરૂમ-કિચનની વ્યવસ્થાઓ ગોઠવી લેતા હોય, તેમ છતાં જેઓના મન ભળેલા હોય, પરસ્પર આદર અને માન-સન્માન હોય, સ્નેહ અને ત્યાગની ભાવના હોય અને સાજે-માંદે કે જરૂર પડ્યે અડધી રાતે દોડી આવતા હોય, બહારગામ રહેતા હોય તો પણ સવાર-સાંજ ટેલિફોનિક કે સોશ્યલ મીડિયાના માધ્યમથી સંપર્કમાં રહેતા હોય, અને પરિવારના નાના-મોટા તમામ પ્રસંગો સાથે મળીને ઉજવતા હોય, એટલું જ નહીં, પરિવારના તમામ પ્રશ્નો સાથે મળીને સર્વ-સંમતિથી ઉકેલતા હોય તેવા તમામ પરિવારોને પણ નવા યુગની વ્યાખ્યા મુજબ સંયુક્ત પરિવારો જ (ભાવનાત્મક રીતે) ગણી શકાય, ખરૂ કે નહીં?
આપણે નાની ઉંમરે જેવા સંસ્કારો મેળવીએ, તેની અસર જીવનભર રહેતી હોય છે, પરંતુ તે ઉપરાંત જીવનના જુદા જુદા થતા અનુભવો, સામાજિક પરિવર્તનો, પારિવારિક જરૂરિયાતો અને આર્થિક રીતે બદલાતી રહેતી સ્થિતિને અનુરૂપ આપણું જીવન ઘડાતું હોય છે. જીવનમાં ઘણી વખત ત્રિભેટે ઊભા હોઈએ, તેવું લાગે, અને તે સમયે સારો વિચાર આવી જાય, સાચું માર્ગદર્શન મળી જાય અને યોગ્ય માર્ગ મળી જાય તો તે અવરોધ અવસરમાં પણ પલટાઈ જાય, અને જો ગુંચવણ, મુંઝવણ (કન્ફ્યુઝન) ની સ્થિતિમાં કોઈ ગેરમાર્ગે દોરી જાય, આપણને પોતાને જ કોઈ અવળો, અયોગ્ય કે અનૈતિક વિચાર (કોન્સેપ્ટ) આવી જાય કે કન્ફ્યુઝનમાં આપણે ડિપ્રેશન કે નિષ્ક્રિયતાની સ્થિતિમાં પહોંચી જઈએ તો આપણી જિંદગી ભટકી જાય અને જીવન ગોટે ચડી જાય... જીવનની પ્રક્રિયા એટલે જિંદગી અને તેનું પરિણામ એટલે જીવન... એટલે જ કહેવાય છે ને કે સારૂ જીવન જીવવા માટે યોગ્ય નિર્ણયશક્તિ, પ્રબળ ઈચ્છાશક્તિ અને મજબૂત મનોશક્તિનો ત્રિવેણી સંગમ સર્જાવો જોઈએ... મન હોય તો માળવે જવાય!
જામનગરમાં એક શ્રીમદ્ ભાગવત સપ્તાહના પાઠમાં વ્યાસપીઠે બિરાજતા પૂ. મીહીરભાઈ શાસ્ત્રીજીએ સારૂ જીવન જીવવા માટે પ્રભુભક્તિની વાત કરતા કરતા કહ્યું હતું કે, ભક્તિ માટે ભીનાશ, ભોળપણ અને ભરોસો હોવો જરૂરી છે. આ ત્રિવેણી સંગમની ભાવનાત્મક ફલશ્રુતિમાંથી જ જીવનની મધૂરતા નીતરે... જિંદગી જીવવાની અસ્સલ મજા આવે...
તેઓએ કથા દરમિયાન સંસ્કૃતના કેટલાક શ્લોકોનું શબ્દશઃ જે વર્ણન કર્યું હતું, તે ઘણું જ પથદર્શક હતું, તેની સાથે સાથે કથાકારો અને શ્રોતાઓને સાંકળીને વ્યંગાત્મક ટકોર કરતા કહ્યું કે કથામાં 'વક્તા બકતા હોય અને શ્રોતા સોતા હોય' તેવું ન થવું જોઈએ. 'મન હોય તો માળવે જવાય'ના દૃષ્ટાંતો આપતા તેઓએ શ્રીમદ્ ભાગવત સપ્તાહના કેટલાક પ્રસંગોને અદ્ભુત રીતે સમજાવ્યા પણ ખરા અને પ્રવર્તમાન યુગમાં સંસ્કારો અને સંસ્કૃતિનું મહત્ત્વ સમજાવ્યું. તે પછી તેઓની સાથે થયેલી થોડી વાતચીત દરમિયાન જાણવા મળ્યું કે તેમણે પણ પરિશ્રમપૂર્વક એમ.એ. (બી.એડ) વીથ સંસ્કૃતનો અભ્યાસ કર્યો છે અને હવે વ્યાકરણના વિષય સાથે ભક્ત નરસિંહ મહેતા યુનિવર્સિટી-જૂનાગઢના માધ્યમથી પીએચ.ડી. કરે છે. આ પ્રકારના ધાર્મિક કાર્યક્રમો સમાજ અને પરિવારોને પરસ્પર જોડે છે, અને તેમાંથી જ ભૂલભૂલામણી જેવી આ જિંદગીની સમસ્યાઓનું સમાધાન પણ મળતું હોય છે.
જડભરતને ભોળપણની પરાકાષ્ટાનું દૃષ્ટાંત ગણાવી શકાય અને મહાદેવને ભોળપણના સ્વામી કહી શકાય, ભોળાનાથનું ભોળપણ જ તેની મહાનતા છે. ભોળપણ સાથેની ભક્તિ જ ફળે, કારણ કે ભોળા લોકોમાં ઈગો (અહમ્) કે આશંકાઓનું પ્રમાણ ઘણું જ નહીંવત્ હોય છે. કોઈપણ પ્રકારની ભક્તિ જ્યારે 'ટ્રાય' કરવા કે 'ચાલાકીપૂર્વક' થાય, ત્યારે ભોળપણ ગાયબ થઈ જાય છે અને તે પ્રકારની ભક્તિ માત્ર 'પ્રયોગ' બનીને રહી જાય છે. જો પૂરેપૂરા 'ભરોસા' અને 'ભાવ' સાથે ભક્તિ થાય, તો તેમાંથી આશંકાઓ અને ચાલાકીઓ આપોઆપ ગાયબ થઈ જતા હોય છે, જેવી રીતે સૂર્ય ઉગે એટલે અંધારૂ ટકી જ શકે નહીં, તેવી જ રીતે પૂરેપૂરો 'ભરોસો' હોય અને ભરપૂર ભાવ હોય તેવી ભક્તિ પછી આશંકાઓ ટકે જ નહીં...
આપણે ઘણી વખત એવી કહેવતોનો પ્રયોગ કરતા હોઈએ છીએ, જે ટૂંકામાં ઘણું સમજાવી દેતી હોય છે. 'મન હોય તો માળવે જવાય, નાચવું નહીં-તેનું આંગણું વાંકુ' જેવી કહેવતો મનની મજબૂતીનું મહત્ત્વ સમજાવે છે. મનોભક્તિનું મહત્ત્વ પ્રત્યક્ષ ભક્તિ કરતા જરાયે ઓછું નથી, પરંતુ જ્યારે પ્રત્યક્ષ ભક્તિ સાથે મનોભક્તિનો સમાગમ થાય, ત્યારે તો સ્વયં ભગવાને પણ ભક્તની સાથે તનમય થવું જ પડે... પરંતુ આ માટે પાવન મનોસ્થિતિ સાથે ભાવસરિતામાં ડૂબકી મારવી પડે... ભીનાશ આવે, તો જ ભક્તિ ખીલી ઊઠે અને તેમાં ભક્ત તરબોળ થઈ જાય...
આપણે યુવા પેઢીની વાત કરીએ તો તેઓને આ જ પ્રકારના સંસ્કારો ધારેલી સફળતાઓ અપાવી શકે છે. ઈશ્વરની ભક્તિની જેમ જ કાર્યભક્તિ માટે પણ ભોળપણ, ભીનાશ અને ભરોસો જરૂરી હોય છે. કોઈપણ કાર્યમાં ત્યારે જ સફળતા મળે, જ્યારે મનમાં કોઈ મેલ ન હોય, કાવાદાવાની વૃત્તિ ન હોય, વિશુદ્ધ પ્રામાણિક્તા સાથેના પ્રયાસો થયા હોય અને ખાસ કરીને ભાવનાત્મક ભીનાશ સાથેનો ભરોસો સ્વયં પોતાના સામર્થ્યમાં જ હોય...
ભક્તિ, ભરોસો, ભાવ, ભીનાશ, ભાવના, ભોળપણ વગેરે શબ્દપ્રયોગો વાચીને એમ જણાય કે ભગવાનને સાંકળીને જ આ પ્રકારની કથાઓ થઈ શકતી હોય છે, પરંતુ એવું નથી, જીવનના વિવિધ ક્ષેત્રે આ તમામ પ્રકારની શબ્દાવલી જુદા જુદા સંદર્ભોમાં ઉપયોગમાં લેવાતી જ હોય છે. ઈશ્વરભક્તિ, ગુરૂભક્તિ, માતૃભક્તિ, પિતૃભક્તિ, ભાતૃભક્તિ વગેરે શબ્દો ઉપરાંત હવે તો રાજકીય ક્ષેત્રે પણ કોઈ મોટા નેતાની સાથે જોડીને કટાક્ષ કરવા માટે પણ 'ભક્તિ' શબ્દ હાઈજેક થઈ ગયો છે, ખરૂ કે નહીં? જે વિશાળ પરિવારના સભ્યોને વડીલોની સેવા કરતો નિહાળ્યો, સાથે મળીને આનંદોલ્લાસથી ધાર્મિક પ્રસંગ ઉજવતો જોયો અને ખાસ કરીને 'ભીનાશ, ભરોસો અને ભોળપણ'ના ત્રિશબ્દોના વક્તા મીહીરભાઈ શાસ્ત્રી દ્વારા જીવનોપયોગી શાસ્ત્રાર્થનું નિમિત્ત બનતા જોયો, તે પછી એવો વિચાર પણ આવ્યો કે જો સામાજિક, પારિવારિક, ધાર્મિક, માંગલિક અને મરણોપરાંત પ્રસંગોની પરંપરા જળવાઈ ન હોત તો આટલા બધા લોકોની પરસ્પરની આત્મીયતા જળવાઈ રહી હોત ખરી? આજના ફાસ્ટ યુગમાંથી સમય કાઢીને આટલા બધા લોકોને સાથે બેસીને ભોજન કરવાનો રૂડો અવસર મળ્યો હોત ખરો? શું આપણી પરંપરાઓ આ જ સ્વરૂપમાં આગામી સમયમાં જળવાશે ખરી? જો આ પરંપરાઓ ક્રમે-ક્રમે લૂપ્ત થતી જશે તો શું થશે? કારણ કે અત્યારે એવો જમાનો આવ્યો છે કે હવે સંબંધો રાખવા ગમતા ન હોય, તેવા લોકોની સંખ્યા પણ ભારત અને ચીનની વસતિની જેમ જ વધી રહી છે.
હવે આ કારણે જ એવું કહેવાય છે કે જુના જમાનામાં ઘરની દીવાલો કાચી હતી, પણ સંબંધો મજબૂત હતાં, હવે મોટાભાગના ઘરની દીવાલો પાકી થઈ ગઈ છે, પરંતુ સંબંધો દિવસે દિવસે નબળા પડી રહ્યા છે, વિસરાઈ રહ્યા છે, એવું કહી શકાય કે કાચી દીવાલોની જેમ જ ગમે ત્યારે તૂટી રહ્યા છે... તૂટી શકે છે... તૂટવાના આરે છે...
અત્યારના યુગ મુજબ કામ-ધંધા-નોકરી માટે અલગ અલગ રહેવું પડે, વ્યવસ્થા કે સુવિધા માટે વિભક્ત કે અર્ધ-વિભક્ત પ્રકારની ગોઠવણો કરવી પડે, તો કાંઈ વાંધો નહીં, પરંતુ આત્મિયતા, ભરોસો, પરસ્પરનો સ્નેહ અને નિઃસ્વાર્થ પરિવાર ભાવનાનો સહિયારો અભિગમ રાખવામાં આવે, અને વિવિધ પ્રસંગોની એકસંપ થઈને હર્સોલ્લાસ સાથે ઉજવણી થતી રહે, સારા-માઠા પ્રસંગે કે મુશ્કેલીના સમયે અડધી રાતે પણ બધા ભેગા થઈ જાય, અને વડીલોને પોતાની સાથે જ રાખવાની અંતઃકરણપૂર્વકની મીઠી તકરારો થતી હોય, તો તેને પણ સંયુક્ત પરિવારની ફલશ્રૂતિ જ ગણવી પડે... 'વન ફેમિલી... વન કોન્સેપ્ટ'... 'અન્ન ભેગા તેના મન ભેગા'...
વિનોદ કોટેચા
જો આપને આ પોસ્ટ ગમી હોય તો શેર કરો...
Follow us: આ જ પ્રકારની બીજી પોસ્ટ માટે અમારી એપ ડાઉનલોડ કરો.
Android: https://rb.gy/surhtv
Apple ios: https://rb.gy/cee4r9
Social Media
ફોટો સ્ટોરી માટે અમારા ઇન્સ્ટાગ્રામ પેઈજને ફોલ્લો કરો
https://www.instagram.com/nobatdaily?r=nametag
વિડિયો માટે અમારી યુ-ટ્યૂબ ચેનલને સબસ્ક્રાઈબ કરો
પાક રમઝાન મહિનો અને રમઝાન ઈદ
મુસ્લિમ બિરાદરો રમઝાનના મહિનામાં રોઝા (ઉપવાસ) રાખે છે, અને ર૯ રોઝા પૂરા થયા પછી ચંદ્ર દેખાય, તે હિસાબે ઈદ ઉજવાય છે. આ વખતે ૧૧ માર્ચથી રમઝાન મહિનો શરૃ થયો હતો, તેથી ર૯ મું રોઝુ પૂરૃ થાય, તે દિવસે ચંદ્ર દેખાય તે મુજબ ૧૦ કે ૧૧ એપ્રિલે રમઝાન ઈદ ઉજવાશે, આ ઉજવણીને ઈદ-ઉલ-ફિત્ર પણ કહે છે.
ઈસ્લામ ધર્મમાં શાબાન પછી રમઝાન આવે છે, જેને મુસ્લિમ બીરાદરો પાક (પવિત્ર) માને છે. આ મહિનાના પ્રથમ ૧૦ દિવસ રહમતના, તે પછીના ૧૦ દિવસ બરકતના અને છેલ્લા ૧૦ દિવસ મગફિરતના કહેવાય છે.
આ મહિનામાં જરૃરતમંદો અને ગરીબોની મદદ, સુર્યોદયથી સૂર્યાસ્ત સુધી રોઝા, ઈબાદત, ખેરાતની સાથે કુરાનની તરાવીહ પઢીને તિલાવત કરાય છે. આ મહિનાના અંતે ઉજવાતી રમઝાન ઈદના દિવસે ભારતમાં કોમી એક્તાના દૃશ્યો જોવા મળે છે, અને લોકો પરસ્પર મુબારકબાદી આપે છે.
જો આપને આ પોસ્ટ ગમી હોય તો શેર કરો...
Follow us: આ જ પ્રકારની બીજી પોસ્ટ માટે અમારી એપ ડાઉનલોડ કરો.
Android: https://rb.gy/surhtv
Apple ios: https://rb.gy/cee4r9
Social Media
ફોટો સ્ટોરી માટે અમારા ઇન્સ્ટાગ્રામ પેઈજને ફોલ્લો કરો
https://www.instagram.com/nobatdaily?r=nametag
વિડિયો માટે અમારી યુ-ટ્યૂબ ચેનલને સબસ્ક્રાઈબ કરો
છાશ વલોવ્યે માખણ મળે, માખણ તાવ્યે મળે ઘી... કસોટીએ ચડ્યે હીરાની પરખ, પરિશ્રમને પરખાય માનવી...
કર્મ, કિસ્મત અને કાર્યશક્તિના ત્રિવેણી સંગમમાંથી પ્રગટે છે કામિયાબી
જેને તે સમયના લોકો મૂર્ખ માનતા હતાં તેને ભ્રમ પૂરવાર કરીને કાલિદાસ મહાન કવિ અને સંસ્કૃતના વિદ્વાન બન્યા. કથાઓ અનુસાર રાજા વિક્રમા દિત્યના રાજદરબારમાં તેઓ નવરત્ન પૈકીના એક વિભૂતિ હતાં. તેવી જ રીતે વનવાસી રત્નાકરમાંથી ઋષિ વાલ્મિકી બન્યા. અંગૂલીમાલ ભગવાન બુદ્ધના સંપર્કમાં આવ્યા પછી સંત બની ગયો. તેમનું મૂળ નામ 'અહિંસક' હતું, પરંતુ નામ પ્રમાણે ગુણ નહોતા, જે બુદ્ધની દીક્ષા પછી ભિક્ષુ (સંત) બની ગયો.
આ બધી કથાઓ પ્રાચીન કાળથી ઘણી જ પ્રચલિત છે અને કથાકારો તેના દૃષ્ટાંતો પણ આપતા હોય છે. આ તમામ પ્રકારની કથાઓ એવું સૂચવે છે કે માનવી પરિશ્રમ કરે, પોતાનું કામ પૂરી ઈચ્છાશક્તિ સાથે ધગશથી કરે તો જ તેનું પ્રારબ્ધ પણ ફળે અને અનોખી સિદ્ધિઓ પણ મળે.
કર્મ, કિસ્મત અને કાર્યશક્તિ (વીલપાવર પ્લસ વર્કપાવર) ના ત્રિવેણી સંગમમાંથી જ કામિયાબી પ્રગટે છે અને આ મહાસંગમની વ્યાપક્તા એવી છે કે તે અનોખી, અણકલ્પ્ય અને અસંભવ જણાતી સિદ્ધિઓ પણ મેળવી શકે છે, તેમ કહી શકાય.
'કર્યા વિના કાંઈ મળતું નથી, કરેલું ફોગટ જતું નથી, કામ કરતો જા, હાક મારતોજા, મદદ તૈયાર છે' જેવા સુવાક્યો સ્વાધ્યાય પરિવારની ચિંતનિકાઓમાં સાંભળવા મળે અને પૂ. પાંડુરંગ દાદાના પુસ્તકોમાંથી તેનો વિસ્તૃત અર્થ પણ જાણવા મળે, પરંતુ આ પ્રકારના સુવાક્યોનો સંદેશ સમજીએ તો હિન્દી ગીતની એ પંક્તિ યાદ આવી જાય, જે ઘણી જ પ્રચલિત છે અને કર્ણપ્રિય પણ છે... 'કરમ કીયે જા, ફલ કી ઈચ્છા મત કરના ઈન્સાન, જૈસા કરમ કરેગા વૈસા ફલ દેગા ભગવાન... યે હૈ ગીતા કા જ્ઞાન... યે હૈ ગીતા કા જ્ઞાન...'
હવે શુદ્ધ દેશી ઘી મળવું મુશ્કેલ છે અને ભેળસેળ તથા 'નકલી'ના જમાનામાં અસ્સલ શુદ્ધ જણાતું દેશી ઘી લાંબા સમય સુધી આરોગ્યા પછી જ્યારે તેનો પર્દાફાશ ત્યારે આપણને જરૃર એવો વિચાર આવે કે પોતે જે ડાળી પર બેઠા હોય, તેને કાપનાર કાલીદાસ જેવા આપણે હોત તો કમ-સે-કમ થોડા સમય પછી તો ચેતી ગયા હોત... ખેર, જાગ્યા ત્યારથી સવાર, બીજું શું?...
શુદ્ધ દેશી ઘી ખાવું હોય, તો પહેલા તો શુદ્ધ દૂધ મેળવવા ઘરના ઓટલે ગાય કે ભેંસ બાંધવી પડે, અથવા શુદ્ધ દૂધ વેંચતા પશુપાલક પાસેથી દૂધ (ભલે, મોંઘુ હોય તો પણ) ખરીદવું પડે... કારણ કે, બધા દૂધ વિતરકો કાંઈ ભેળસેળવાળું દૂધ થોડા જ વેંચતા હોય? ઘણાં બધા લોકો ઘરબેઠા શુદ્ધ દૂધ-ઘી પહોંચાડતા હોય છે, એ પણ હકીકત છે ને?
જો વિશ્વસનિય વિતરક પાસેથી શુદ્ધ ઘી મળે, તો ઠીક છે, અન્યથા શુદ્ધ દૂધ મેળવીને તેને મેળવવું પડે. તેમાંથી દહીં બરાબર જામી જાય, પછી તેને વલોણાંથી વલોવવી પડે. તેમાંથી છાશ બને, જેમાંથી માખણ તારવીને કાઢવું પડે. માખણને તાવવાથી એટલે કે ખૂબ જ ધીમે તાપે ધીરજપૂર્વક ગરમ કરવાથી, તેમાંથી શુદ્ધ ઘી બની જાય... જે ખાવાની લિજ્જત કાંઈક ઓર જ હોય... કારણ કે, તેમાં પરિશ્રમ, ધૈર્ય, તપશ્ચર્યા, કૌશલ્ય અને પ્રબળ ઈચ્છાશક્તિનું સંયોજન થયેલું હોય છે, બરાબર ને?
અત્યારે ડેરી ઉદ્યોગ ફાલ્યોફૂલ્યો છે, અને જુદી જુદી બ્રાન્ડના દૂધ, દહીં-ઘી વગેરે ઉપલબ્ધ છે. ગુજરાતના દુધ-ઘી-માખણની કેટલીક બ્રાન્ડનો દેશભરમાં ફેલાઈ ગઈ છે, જ્યારે સહકારી ક્ષેત્રના ડેરી ઉદ્યોગની કેટલીક બ્રાન્ડ તો સાત સમંદર પાર, વિદેશો સુધી પહોંચી ગઈ છે.
ગુજરાતના ડેરી ઉદ્યોગની કેટલીક બ્રાન્ડની બ્રાન્ચ પણ દેશના વિવિધ રાજ્યોમાં ખૂલવા માંડી છે, તો દેશના વિવિધ રાજ્યોમાં પણ હવે સહકારી ક્ષેત્રનો ડેરી ઉદ્યોગ પાંખો ફેલાવવા લાગ્યો છે. આ પ્રકારની સિદ્ધિ મેળવવામાં દાયકાઓ લાગી જતા હોય છે અને બ્રાન્ડ કે પ્રતિષ્ઠા (ગુડવીલ) જાળવી રાખવા અને સુધારા-વધારા સાથે તેનો વિકાસ કરતા રહેવા માટે પણ પ્રબળ ઈચ્છાશક્તિ, સંઘશક્તિ અને કાર્યશક્તિના ત્રિવેણી સંગમની જરૃર પડતી હોય છે, બરાબરને?
અખાને તેની માનીતી બહેને આપેલા સુવર્ણના આભૂષણની કાપ મૂકીને ખરાઈ કરવી તેથી દુઃખ થયું હતું, તેવી કથાઓ પ્રચલિત છે. સોનું સાચું છે કે ખોટું, નકલી છે કે અસલી, પૂરેપૂરૃ શુદ્ધ છે કે ભેળસેળવાળું છે, તેની ખરાઈ કરવા સોની કાપ મૂકે છે. આ પ્રકારની કસોટીએ ચડેલું સોનું જ પછીથી મૂલ્યવાન ગણાય છે. કસોટીએ ચડેલા સોનાની જેમ જ માનવીની જિંદગી પણ કસોટીએ ચડ્યા પછી જ સાચા અર્થમાં નિખરતી, ઝળકતી અને હરણફાળ ભરતી હોય છે, જેને ઘણાં લોકો 'મન હોય તો માળવે જવાય'ની ઉક્તિ ટાંકીને માનવીની પ્રબળ ઈચ્છાશક્તિનું પરિણામ પણ ગણાવતા હોય છે.
સોનાની પરખની જેમ જ ડાયમન્ડ એટલે કે હીરાની પરખ પણ તેની કસોટી કર્યા પછી જ થાય છે. હીરા-ઝવેરાતની પરખ કરતા ઝવેરી કે પારખુની જેમ જ માનવીની પરખ કરવાના પણ કેટલાક માપદંડો હોય છે. જેમ કસોટીએ ચડ્યા પછી હીરાની પરખ થાય, તેવી જ રીતે માનવીની કાર્યશક્તિ, ઈચ્છાશક્તિ, સહનશક્તિ, કૌશલ્ય, સક્રિયતા, સમજશક્તિ તથા પરિશ્રમ પરથી તેનું મૂલ્ય નક્કી થતું હોય છે. આ બધાની સાથે ભાગ્ય એટલે કે કિસમત ભળી જાય, ત્યારે આ તમામ શક્તિઓ તથા સદ્ગુણોના કારણે માનવી અણકલ્પ્ય સિદ્ધિઓના શિખરો પણ સર કરી શકતો હોય છે.
કિસ્મતનું એવું છે કે તે માંગ્યા મુજબ મળતું નથી. પુરુષાર્થ એ પ્રારબ્ધનું બીજ છે અને સ્ટ્રોંગ વીલપાવર (પ્રબળ ઈચ્છાશક્તિ) તેનું પોષક ફર્ટિલાઈઝર (ખાતર) છે. તેને અવિરત પ્રયાસોનું સિંચન કરવાથી પ્રારબ્ધ ફળે છે. ઘણી વખત તમામ પ્રકારના યોગ્ય પ્રયાસો કરવા છતાં જ્યારે સફળતા મળે નહીં, ત્યારે નસીબ, પ્રારબ્ધ કે કિસ્મતમાં નહીં હોવાનું માનવામાં આવે છે, તેવા એમ પણ કહી શકાય કે પ્રારબ્ધ અને પુરુષાર્થ એક જ સિક્કાની બે બાજુ છે, અથવા એકબીજાના પર્યાય છે, જ્યારે લોટરી લાગે ત્યારે ઘણાં લોકો એવું કહે છે કે તેમાં પુરુષાર્થ નથી હોતા, પરંતુ જેને લોટરી લાગી હોય, તેને પૂછવું પડે કે તે કેટલા વર્ષોથી લોટરીની ટિકિટ ખરીદતો હતો. આથી પણ લોટરી ખરીદવા માટે જેટલા નાણા ખર્ચાયા હોય, તે તો પુરુષાર્થથી જ મળવેલા હોય ને? એવું ન હોય અને છતાં લોટરી લાગે, તો તેને અપવાદ ન ગણી શકાય?
ટૂંકમાં જ્યારે સક્રિયતા, કૌશલ્ય અને નસીબનો ત્રિવેણી સંગમ સર્જાય, ત્યારે જ કામિયાબી મળતી હોય છે. કામિયાબી કાંઈ આકાશમાંથી ટપકતી નથી કે રસ્તે પડી હોતી નથી.
હીરાની પરખ કરતા ઝવેરીની પદ્ધતિ, સોનાની પરખ કરતા સોનીની કાબેલિયત અને માનવીનું મૂલ્યાંકન કરી શકે તેવા કોઈ સંત, સદ્ગુરુ કે સદ્ગૃહસ્થની સરખામણી એવી રીતે પણ થઈ શકે કે આ પ્રકારની વિશેષતા મેળવવા પાછળ કેટલો પુરુષાર્થ થયો હશે?
સુરતમાં હીરાઘસુઓની સંખ્યા ઘણી વધુ છે. સુરતને ડાયમન્ડ હબ કે હીરાઘસુઓનું નગર પણ ગણી શકાય. અહીં હીરા ઘસી ઘસીને તેને આકર્ષક અને પાસેદાર બનાવતા ઘણાં હીરાઘસુઓની પોતાની સ્થિતિ ઘણી વખત ઘણી જ તંગ પણ હોય છે. દરરોજ લાખો રૃપિયાની કિંમતના હીરા ઘસતા આ કારીગરોના હાથમાં સાંજ પડ્યે કેટલાક 'સો' રૃપિયા આવતા હોય છે, ત્યારે સવાલ એ ઊઠે કે આમાં હીરાઘસુઓના પુરુષાર્થને બીરદાવવો કે પ્રારબ્ધને દોષ દેવો?
સંક્ષિપ્તમાં એમ કહી શકાય કે કોઈપણ ઉપલબ્ધિ, સફળતા કે કમાણી સરળતાથી મળતી નથી. તેની પાછળ પ્રબળ પુરુષાર્થ કરવો પડતો હોય છે, અને પુરુષાર્થમાંં જ્યારે પ્રારબ્ધ ભળી જાય ત્યારે ઘણી પેઢીઓનું કલ્યાણ થઈ જતું હોય છે. આવું થાય ત્યારે એક જુની કિવંદંતી યાદ આવી જાય કે 'જાવે જે કો નર ગયો, ના'વે મંદિર માય... આવે, તો લાવે ઢગલે ઢગલા ધન, જે પરિયા પરિયા ખાય...'
જુના જમાનામાં જાવા-સુમાત્રા જવું ઘણું જ કઠીન હતું, અને જે જાય, તે ભાગ્યે જ પાછા સ્વદેશ ફરી શકતા, પરંતુ જે પાછા આવે, તેઓ એટલું બધંુ ધન કમાઈને લાવતા કે 'પરિયા-પરિયા' મતલબ કે પેઢીઓની પેઢીઓ સુધી ચાલે તેટલું હોય...
કથાકારનું કહેવાનું એટલું જ છે કે, નસીબ જેવી પણ કોઈ ચીજ હોય જ છે, પરંતુ તેના ભરોસે બેસી રહેવાય નહીં. આપણી અંદર રહેલા કૌશલ્યને ઓળખીને તેને નિખારવું પડે. કર્મે એટલે કે પરિશ્રમ કરવો પડે. પૂરી ધગશ અને ઈચ્છશક્તિથી પ્રયાસો કરતા રહેવા પડે, અને આવું થાય, તો પ્રારબ્ધ પણ અવશ્ય ખીલી ઊઠે અને ધારેલી જ નહીં અણધારી સફળતા પણ અવશ્ય મળી શકે. આ કારણે જ સ્વામી વિવેકાનંદે કહ્યું હશે ને કે, 'ઊઠો, જાગો અને ધ્યેય પ્રાપ્તિ સુધી પ્રયાસો કરતા રહો'
વિનોદ કોટેચા
જો આપને આ પોસ્ટ ગમી હોય તો શેર કરો...
Follow us: આ જ પ્રકારની બીજી પોસ્ટ માટે અમારી એપ ડાઉનલોડ કરો.
Android: https://rb.gy/surhtv
Apple ios: https://rb.gy/cee4r9
Social Media
ફોટો સ્ટોરી માટે અમારા ઇન્સ્ટાગ્રામ પેઈજને ફોલ્લો કરો
https://www.instagram.com/nobatdaily?r=nametag
વિડિયો માટે અમારી યુ-ટ્યૂબ ચેનલને સબસ્ક્રાઈબ કરો
દુનિયા કી રંગત તો ઐસી હી રહેગી... અફસોસ યે હે કી તબ હમ નહીં હોંગે...
ભ્રમ, ભ્રાન્તિ, ભ્રમણા, ભ્રમણ, ભ્રમિત જેવા શબ્દોનો પ્રભાવ કેવો હોય?
ચૂંટણીનો ચક્રવ્યૂહ ચાલી રહ્યો છે, અને તમામ રાજકીય પક્ષો પોતપોતાનો ચૂંટણી પ્રચાર કરી રહ્યા છે. આ લોકશાહીનું મહાપર્વ હોવા છતાં પ્રચાર દરમિયાન થતા આક્ષેપો- તેના જવાબો અને દાવા-વાયદા-વચનોની ભરમાર કાંઈક અલગ જ ચિત્ર ઊભુ કરી રહ્યા હોય તેમ જણાય છે, જો કે ચૂંટણી પ્રચારનું પણ કાંઈક હોળી-તહેવારો દરમિયાન ઊડાડાતા રંગ અને થતી મજાક-મશ્કરી જેવું જ હોય છે, અને જેમ કહેવાય છે કે 'બૂરા ન માનો, યે હોલી હૈ'ની જેમ એમ પણ કહી શકાય કે 'બૂરા ન માનો, યે ચૂનાવ હૈ... જૂન સે હમ પહેલે જૈસે હી હો જાયેંગે... ફીર વો'હી રફ્તાર...'
ચૂંટણી હોય કે કારોબાર હોય, શિક્ષણ હોય કે સ્વાસ્થ્ય્ હોય, ખેલ હોય કે રિવાજો હોય, દેશ હોય કે દુનિયા હોય, અમીર હોય કે ગરીબ હોય, એક બાબત સમાન હોય છે, અને તે હોય છે. બદલાતો રહેતો સમય... જે ક્યારેય થોભતો પણ નથી, અને સદૈવ સમાન પણ રહેતો હોતો નથી, સમયના એટલા બધા રંગ હોય છે કે જેની હજુ માત્ર ઝાંખી જ થઈ શકી છે. યુગો બદલતા ગયા, તેમ સમયના નવા નવા રંગ પ્રગટતા રહ્યા. આપણે જેને 'યુગ' કહીએ છીએ તે પણ બદલતા રહેતા સમયનો જ એક હિસ્સો છે ને? એટલે જ કહેવાયું છે ને કે 'સમય સમય બલવાન હૈ... નહીં પુરુષ બલવાન...' જિંદગી પણ સમયનો નાનો હિસ્સો જ છે ને? આ દુનિયાની રંગત તો એવી જ રહે છે, માત્ર જિંદગીઓ ખતમ થતી રહે છે, અને નવી જિંદગીઓ જન્મ લેતી રહે છે. એટલે જ કોઈ કવિએ કહ્યું હશે ને કે 'જિંદગી કી રંગત તો વૈસી હી રહેગી, દુનિયા કી રંગત તો વૈસી હી રહેગી, અફસોસ યે હૈ કી હમ નહીં હોંગે?'
ઘણાં લોકો કહે છે કે જિંદગી એક ભ્રમ છે, તો ઘણાં લોકો કહે છે કે, જિંદગી બ્રહ્મનો અંશ છે. આખી જિંદગી જીવી લીધા પછી ઘણાં લોકોને અહેસાસ થાય છે કે આખી જિંદગી વીતી ગઈ, હવે વૃદ્ધાવસ્થા આવી ગઈ, ત્યારે ખબર પડી કે સમય કેટલો ઝડપથી વીતી જતો હોય છે. એટલે જ કહેવાયું હશે ને કે 'ચાર દિન કી ચાંદની, ફિર અંધેરી રાત...!'
ભ્રમ, ભ્રાન્તિ, ભ્રમણા, ભ્રમણ, અને ભ્રમિત જેવા શબ્દપ્રયોગો ઘણાં જ પ્રચલિત છે. સામાન્ય રીતે પર્યટન, યાત્રા, પ્રવાસના સંદર્ભમાં ભ્રમણ શબ્દ વપરાય છે, જેમ કે નગરભ્રમણ, દેશભ્રમણ વગેરે...
ભ્રમણ એટલે જન્મથી મરણ વચ્ચેની યાત્રા... અને આ યાત્રા દરમિયાન માનવી દ્વારા જીવાતી જિંદગી એટલે ભ્રમણા... એમ ન કહીં શકાય?
'ભ્રમ' શબ્દ સામાન્ય રીતે કોઈને એવો અહેસાસ થાય, જેનું અસ્તિત્વ જ ન હોય, તે માટે વપરાય છે, પરંતુ ખોટી વાતો ફેલાવવી, બ્રહ્મ અને ધૂર્ત ઉદ્દેશ્યોથી તદ્ન સાચી લાગે, તે રીતે વાતો ફેલાવવી વગેરેને 'ભ્રમ ફેલાવવો' એમ કહેવામાં આવે છે.
સામાન્ય રીતે ભ્રમ, ભ્રાન્તિ, ભ્રમણા વગેરે શબ્દો સમાનાર્થી જ લાગે અને જોડણીકોશ કે શબ્દકોશની દૃષ્ટિએ સમાનાર્થી જ ગણાય, પરંતુ આ તમામ શબ્દો જુદા જુદા સંદર્ભોમાં જુદી જુદી રીતે વપરાય છે. કોઈને ફોસલાવવા, પટાવવા કે ખોટી વાત તેને ગળે ઉતારવાની પ્રક્રિયા માટે 'ભરમાવવું' એવો શબ્દપ્રયોગ પણ કદાચ આ જ શ્રેણીમાં આવી શકે, ખરૂ ને?
આ શબ્દ ભ્રમનું અપભ્રંશ થઈને પ્રચલિત થયેલા 'ભરમ' શબ્દ પરથી આવ્યો હશે, તેવું પણ મનાય છે. કોઈ છેતરાઈ જાય, ત્યારે પણ તે 'ભરમાઈ' ગયો તેમ કહીને તેની આલોચના થતી હોય છે. કોઈ વહેમ રાખે તો પણ તેને ભરમાઈ જવા કે ભરમ થઈ ગયો હોવાનું કહેવાય છે.
ભ્રાન્તિ શબ્દ થોડા અલગ સંદર્ભમાં વપરાય છે. દૃષ્ટાંત તરીકે કોઈ દોરડું પડ્યું હોય, અને તે દૂરથી સાપ જેવું દેખાય, તો તેને ભ્રાન્તિ થઈ કહેવાય. ભ્રમિત અને ભ્રાન્તિ જેવા શબ્દો જેને ભ્રાન્તિ થઈ થઈ હોય, તેવી વ્યક્તિને ચિન્હિત કરે છે. ખોટી માન્યતા, ખોટું જ્ઞાન, મોહ, આશંકા, વહેમ, અંદેશો વગેરે માટે પણ ઘણી વખત ભ્રમ, ભ્રાન્તિ, ભ્રમણા જેવા શબ્દો વપરાતા હોય છે.
અત્યારે ચૂંટણીના પ્રચાર દરમિયાન રાજકીય પક્ષો એકબીજા પર ભ્રમ ફેલાવવાનો આરોપ લગાવતા હોય છે, તો નેતાઓની નિવેદનબાજી ઘણી વખત ભ્રમણાનો પર્યાય બની જતી હોય તેમ લાગે, પરંતુ અંતે તો ભ્રમ, ભ્રાન્તિ કે ભ્રમણાના વાદળો પણ વિખેરાઈ જ જતા હોય છે ને?
આ પ્રકારની પ્રસ્તૂતિ સમયે ઘણાં લોકોને એવો વિચાર પણ આવે કે ચૂંટણીના પ્રચારથી શરૂ કરીને સમયની યાત્રા, વ્યાખ્યા, યુગનો સંદર્ભ, જિંદગીની વાસ્તવિક્તાને સાંકળીને પછી ભ્રમ, ભ્રાન્તિ, ભ્રમણા, ભ્રમણ અને ભ્રાન્ત જેવા શબ્દોને સાંકળીને કથાકાર અંતે કહેવા શું માંગે છે?
હાસ્યકલાકારોની પ્રસ્તૂતિ સમયે તેઓ ઘણી વખત સરળ હાસ્ય પીરસતા હોય છે, તો ઘણી વખત એવા જોક્સ પણ કહેતા હોય છે, કે જે થોડા મોડેથી સમજાય... અને તેઓ આ પ્રકારની ટકોર પણ કરતા હોય છે કે 'આ જોક્સ થોડો મોડેથી સમજાશે', તે ઉપરાંત તેઓ એવી ટકોર પણ કરતા હોય છે કે કેટલીક બાબતો કે જોક્સ સમજવા માટે થોડું વિચારવું પણ પડે, અને તેમ છતાં ન સમજાય તો... એટલું બોલીને તેઓ વાક્ય અધુરૂ મૂકી દેતા હોય છે!
રાજનીતિ સાથે કોઈ લેવાદેવા નથી કે ચૂંટણી, નેતાઓ કે તેઓના નિવેદનોને લઈને કોઈ ભ્રમ પણ જરાયે નથી, પરંતુ ચૂંટણીના માહોલમાં કોઈપણ વાત કરીએ, તો વર્તમાન વાતાવરણની થોડી છાંટ તો આવી જાય ને?
હકીકતે જિંદગી મોટાભાગે એક પ્રકારનો ભ્રમ જ છે, અને લોકો મહદ્અંશે ભ્રાન્તિમાં જ જીવે છે, તેવી ફિલોસોફીમાં કેટલો દમ છે, તે મુદ્દે વાચકોનું ધ્યાન દોરવાના આ કથાકાર (લેખક) નો ઉદ્દેશ્ય છે. સમય સ્થિર રહેતો નથી, એ સનાતન સત્ય છે, અને જિંદગી પણ એક સરખી જ વિતતી નથી, તે પણ હકીકત છે, તો પછી આટલી દોડધામ, ટેન્શન અને ઉચાટ શા માટે? તે સવાલનો જવાબ પણ કદાચ આ કથાકાર શોધી રહ્યા હોય તેમ જણાય છે.
ભ્રમણ તો જીવનભર પ્રત્યેક પ્રાણી (માનવ સહિત) કરતું જ રહે છે, પરંતુ તે ભ્રમણનો ઉદ્દેશ્ય શું? જીવનમાં મળતી સિદ્ધિઓ, પ્રગતિ યાત્રા, વિકાસયાત્રા, ગૌરવ ગાથા, અનોખી સફળતાઓ તો નક્કર વાસ્તવિક્તા જ હોય છે ને?
જિંદગીની દરેક બાજુ 'ભ્રમ' હોતી નથી, પરંતુ જિંદગીમાં કોઈ મેળવ્યા પછી જો અહંકાર આવી જાય, તો સમજવું કે જિંદગીમાં હવે ભ્રમ પ્રવેશી ગયો છે, અને તે આપણી જ પાંખો કાપી નાખવાનો છે!
હા, ચૂંટણીને સાંકળીને એક વાત જરૂર કહી શકાય, કે તમામ પ્રકારના ભ્રમ, ભ્રાન્તિ અને ભયને બાજુ પર મૂકીને આપણે બધાએ ૭ મી મે ના દિવસે મતદાન અવશ્ય કરવાનું જ છે, એ ભૂલાય નહીં... હો...
વિનોદ કોટેચા
જો આપને આ પોસ્ટ ગમી હોય તો શેર કરો...
Follow us: આ જ પ્રકારની બીજી પોસ્ટ માટે અમારી એપ ડાઉનલોડ કરો.
Android: https://rb.gy/surhtv
Apple ios: https://rb.gy/cee4r9
Social Media
ફોટો સ્ટોરી માટે અમારા ઇન્સ્ટાગ્રામ પેઈજને ફોલ્લો કરો
https://www.instagram.com/nobatdaily?r=nametag
વિડિયો માટે અમારી યુ-ટ્યૂબ ચેનલને સબસ્ક્રાઈબ કરો
રંગોનો તહેવાર... ઉમંગનો ઉભાર ખુશીનો નહીં પાર... મન ભરીને માણો, યાર
હુતાશણીનું પર્વ, હોલિકા દહ્ન, પ્રહ્લાદને બચાવવા થયેલો ચમત્કાર, હુતાશણી પર્વે હારડાનો વ્યવહાર, ધાણી-દાળિયા-ખજુરનો અલ્પાહાર, રંગોની બૌછાર, ધૂળેટીની ધમાલ, ફૂલડોલ ઉત્સવનો ઝળહળાટ અને અનેક પરંપરાઓના પમરાટ સાથે હોળી-ધૂળેટીની ઉજવણી શિયાળા અને ઉનાળાની સરહદે આવતો એવો મહોત્સવ હોય છે, જેમાં તમામ રંગો, તમામ વર્ગો અને અબાલવૃદ્ધ સૌ કોઈને અકલ્પનિય પ્રસન્નતા બક્ષે છે.
આ તહેવાર હવે સાર્વજનિક ઉમંગ ભારનારો ભલે બની રહ્યો હોય, પરંતુ તેની ઉજવણી, પરંપરાઓ અને રંગોત્સવ, ધાણી-દાળિયા-ખજૂર જેવા પદાર્થોનું સેવન વગેરેની પાછળ સચોટ વૈજ્ઞાનિક કારણો તથા ઉદ્દેશ્યો પણ રહેલા છે, તે ન ભૂલવું જોઈએ.
હુતાશણી સાથે વિવિધ કથાઓ સંકળાયેલી છે અને તેનું મહત્ત્વ પણ દેશભરમાં જુદા જુદા સ્વરૂપે વર્ણવાતું હોય છે. હોળી-ધૂળેટીના તહેવારો, સામાજિક વહેવારો અને પરસ્પર અપાતા ઉપહારોની મજા જ કાંઈક ઓર હોય છે.
આ વખતે હોળી-ધૂળેટીના તહેવારોના રંગોમાં ચૂંટણીનો રંગ પણ ભળ્યો છે. લોકસભાની ચૂંટણી આપણે સૌને આપણી મનપસંદ સરકાર પસંદ કરીને મતદાન દ્વારા તેને માન્યતા આપવાનો અવસર આપે છે. આ આપણો હક્ક તો છે જ, પરંતુ આપની પવિત્ર ફરજ પણ છે. આ લોકતાંત્રિક મહોત્સવને પણ આપણે મન ભરીને માણવાનો છે અને શાંતિ-સુલેહ અને સૌહાર્દ જળવાઈ રહે તે રીતે ચૂંટણી પ્રક્રિયામાં સહભાગી બનવાનું છે. જેવી રીતે હૂતાશણી પર્વે પવન કઈ દિશામાં વહે છે, તેના પરથી આગામી વર્ષની આગાહી થતી હોવાની માન્યતા છે, તેવી જ રીતે આપણી જાગૃતિ જ દેશને નવી સરકાર કઈ આપવી તે નક્કી કરી શકે છે, ખરૂ ને?
જો આપને આ પોસ્ટ ગમી હોય તો શેર કરો...
Follow us: આ જ પ્રકારની બીજી પોસ્ટ માટે અમારી એપ ડાઉનલોડ કરો.
Android: https://rb.gy/surhtv
Apple ios: https://rb.gy/cee4r9
Social Media
ફોટો સ્ટોરી માટે અમારા ઇન્સ્ટાગ્રામ પેઈજને ફોલ્લો કરો
https://www.instagram.com/nobatdaily?r=nametag
વિડિયો માટે અમારી યુ-ટ્યૂબ ચેનલને સબસ્ક્રાઈબ કરો
જિંદગી એક સસ્પેન્સ છે... જીવન રહસ્યમય છે, અને અંત સુધી સમજાતું નથી કે વાસ્તવિક ધ્યેય શું છે?
જીવનનું લક્ષ્ય શું હોઈ શકે? શું નાણા કમાવવા એ ધ્યેય છે, સારી જિંદગી સ્વસ્થતાથી જીવવી એ લક્ષ્ય હોઈ શકે?
એક વખત એક વિદ્વાનને એક મુંઝાયેલા જણાતા યુવાને પ્રશ્ન પૂછ્યો કે જિંદગી એટલે શું? જીવન એટલે શું? જીવવાનું નક્કી કોણ કરે છે? જીવનનું લક્ષ્ય શું હોઈ શકે?
આ યુવાને પૂછેલો પ્રશ્ન એક સાથે ઘણાં બધા પ્રશ્નોનો સમૂહ હતો અને આ પ્રકારના ઘણાં પ્રશ્નો ઘણી વખત ઘણાં સ્થળે પૂછાયા હશે, પૂછાઈ રહ્યા હશે અને પૂછાતા રહેવાના છે, તેના જવાબો પણ અપાતા હોય છે. આ પ્રકારના વિષયો પર ઘણું બધું લખાયું પણ છે, પ્રાચીનકાળથી લઈને અર્વાચીન સમય સુધી આ પ્રકારના વિષયો પર ઘણું સાહિત્ય સર્જન પણ થયું છે. વિશ્વભરમાં આ પ્રકારના વિષયો પર ઘણાં બધા અભ્યાસો થયા હશે, ઘણાં સંશોધનો થયા હશે, ઘણું મંથન થયું હશે, ઘણાં સંવાદો, પરિસંવાદો અને ચર્ચાઓ થઈ હશે. આ પ્રકારના પ્રશ્નોને લઈને સંવાદો-વિવાદો-જુથચર્ચાઓ અને અભિપ્રાયો, મંતવ્યોના તારણો પણ નીકળ્યા હશે અને તેમાંથી ઘણું બધું જાણવા પણ મળ્યું હશે.
ઘણાં લોકો દૃઢપણે એવું પણ માને છે કે, આ પ્રકારના વિષયો પર ગમે તેટલી ચર્ચાઓ થાય કે સંશોધનો થાય, આ પ્રકારના પ્રશ્નોનો સચોટ અને સંપૂર્ણ સંતોષજનક જવાબ હજુ સુધી મળી શક્યો નથી અને તેવી સંભાવના પણ ઓછી છે!
જિંદગી એક સસ્પેન્સ છે, જીવન રહસ્યમય છે અને શરૂ થાય છે, ત્યાંથી તેનો અંત આવે છે, ત્યાં સુધી એ જ નક્કી થઈ શકતું હોતું નથી કે આનો વાસ્તવિક ધ્યેય શું છે? જિંદગી કોઈને સ્વેચ્છાએ મળતી જ નથી. માતા-પિતા (મહિલા અને પુરુષ) ની ઈચ્છાથી સંતાનો જન્મે છે, તેમ કહી શકાય ખરૂ, પણ તે પણ અર્ધસત્ય છે, કારણ કે એવા ઘણાં દંપતીઓ હશે, જેઓને સંતાન પ્રાપ્તિ લાંબા સમયની ઝંખના પછી જ પ્રાપ્ત થતા હોય છે. એવા સંજોગોમાં એમ પણ કહી શકાય કે જિંદગી કુદરત અથવા ઈશ્વર આપે છે. ટૂંકમાં જિંદગી માનવી (અથવા પશુ-પંખી-પ્રાણી) ના જન્મથી જ શરૂ થાય છે, જે સ્વેચ્છાએ મળી હોતી નથી, પરંતુ માતા-પિતા અથવા ઈશ્વર, કુદરતે આપી હોય છે.
જ્યારે જિંદગીનો પ્રારંભ જ સ્વેચ્છાએ થતો નથી, ત્યારે તેના અંત સુધી બધું જ પોતાની ઈચ્છા પ્રમાણે જ થશે, એવું ચોક્કસપણે કહી શકાય નહીં, તેમ છતાં સમજણો થયા પછી દરેક જીવ પોતાની રીતે જિંદગી જીવવા લાગે છે અને તેમાંથી ઉત્પન્ન થાય છે જીવન સંઘર્ષ!
વિચારો, કે બાળક જન્મે, ત્યારથી જ કોઈ ધ્યેય નક્કી કરીને જીવન જીવવાનું નક્કી કરી શકતો નથી, તો કેવી સ્થિતિ નિર્માણ થઈ હોત? કુદરતી ઘટમાળ એવી હોય છે કે, નવજાત શિશુ માટે ફીડીંગ કરવું અથવા પોષણ મેળવવું, રડવું, હસવું, રમવું, મળ-મૂત્ર કરવું અને નાની-મોટી બીમારીઓ સામે ઝઝુમીને શરીરને મજબૂત બનાવવું તેવી નેચરલ મોટીવ હોય છે, જે ધીમે ધીમે ચાલવું, બોલવું, ભોજન કરવું, દુનિયાને સમજવા અને દુનિયાને જાણી-માણી શકાય તેવી પ્રવૃત્તિઓ કરવામાં ફેરવાય છે. તે પછી બાળક ધીમે ધીમે મોટું થાય છે, તેમ તેમ તેમને જીવનચર્યા, જીવન જીવવાના લક્ષ્યો અને રૂચિઓ બદલતા જાય છે.
સંતાનોનું ઘડતર માતા-પિતા, પરિવાર-સ્કૂલ અને મિત્રવર્તુળો દ્વારા થાય છે, ભણી-ગણીને આગળ વધે કે પછી શ્રમજીવી-ગરીબ પરિવારોમાં પરંપરાગત્ ધંધો-વ્યવસાય-ભીક્ષાવૃત્તિ કે સંઘર્ષમય જિંદગી જીવે- આ તમામ સ્થિતિમાં બાળક કિશોરવયથી યુવાવયનો થાય, ત્યારે તે પોતાના નિર્ણયો સ્વયં લેવા લાગતો હોય છે.
હવે પહેલેથી વિચાર કરીએ તો નવજાત શિશુ માટે જિંદગીનો ધ્યેય માત્ર પોષણ અને દુનિયાને જાણવાનો હતો. બાળક થોડું મોટું થતા જ તેની જિંદગીનું લક્ષ્ય અને જીવનપ્રણાલિ બદલી ગઈ. બાળક શાળાએ ગયું તો ધ્યેયો બદલી ગયા પરીક્ષાઓમાં સારા ગુણ લેવા, ઈત્તર પ્રવૃત્તિઓમાં પ્રતિભા નિખારવી, સ્પર્ધાઓમાં જીતવું, રૂચિ મુજબના વિષયોમાં મહારત હાંસલ કરવી વગેરે પ્રકારના ધ્યેયો મહદ્અંશે કિશોરાવસ્થા સુધી રહેતા હોય છે. તે પછી જીવનને જાણે પાંખો આવતી હોય તેવી અનુભૂતિ થાય છે અને સફળતાઓના ગગનમાં ઊંચી ઊડાન ભરવાના અભરખા જાગે છે.
યુવાવસ્થા પછી કોઈ લવસ્ટોરી કે પછી કારકિર્દીના પ્રભાવ હેઠળ જિંદગીના ધ્યેયો ધરમૂળથી બદલાઈ જતા હોય છે. ઘણી વખત પરિવારની જવાબદારીના ભાર હેઠળ યુવાવયે યુવકોને પોતાના સપનાઓને કોરે મૂકીને દિશા બદલવી પડતી હોય છે, તો કોઈને અવસરોના અભાવે દિશા બદલવી પડતી હોય છે. અહીંથી પણ જિંદગીના ધ્યેયો બદલી જતા હોય છે અને જીવનપ્રણાલિ પણ બદલી જતી હોય છે.
આ પ્રકારની સ્થિતિમાં મુંઝવણમાં મૂકાયેલો યુવાન કોઈ વિદ્વાનને પ્રશ્નો પૂછે છે કે, જીવનનું લક્ષ્ય શું હોઈ શકે? ત્યારે કલ્પના કરો કે એ વિદ્વાનનો જવાબ શું હોઈ શકે? આ પહેલા જે પ્રશ્નો ઉદ્ભવ્યા જ ન હોય તેવા પ્રશ્નો તે પછી પ્રગટ થઈ જાય છે અને એવા સવાલો ઊઠવા લાગે છે કે જીવન એટલે શું? જિંદગી એટલે શું? જીવન અને જિંદગીમાં શું તફાવત? શું બન્ને શબ્દો પર્યાય નથી? જીવવાનું કેવી રીતે તે કોણ નક્કી કરે છે?
જિંદગી એટલે કુદરત અથવા ઈશ્વરે માતા-પિતાના માધ્યમથી આપેલી બક્ષીસ છે, જે જીવવા લાગીએ, ત્યારથી જીવન શરૂ થાય છે, જે હંમેશાં સંઘર્ષમય હોય છે. નાનું બાળક દૂર પડેલું રમકડું નજીક લેવા મથે અથવા માતા સુધી પહોંચવા પ્રયાસ કરે, તેમાંથી જ ચાલતા શીખે છે, અને તેવી રીતે જ જીવન સંઘર્ષ શરૂ થાય છે. સંસારમાં જન્મ લીધા પછી જીવવું જ પડે, અને જીવવું જ જોઈએ, તેને જિંદગી કહે છે. માનવી હોય, પશુ-પંખી કોઈપણ જીવ હોય, તેને જિંદગી તો કુદરત કે ઈશ્વર માતા-પિતાના માધ્યમથી આપે છે, અથવા માતા-પિતાના સાયન્ટિફિક વીલપાવરની ફલશ્રુતિ સ્વરૂપે જીવન પ્રાપ્ત થાય છે, પ રંતુ જિંદગી જીવવાનું પ્રારંભમાં માતા-પિતા-પરિવાર કે પાલન-પોષણ કરનાર નક્કી કરે છે, અને જીવ સમજણો થાય ત્યારે સ્વયં પોતાનું જીવન કેવી રીતે જીવવું તે નક્કી કરે છે, ત્યાં સુધીના જવાબો તો મળી શકે છે, પરંતુ જીવનનું લક્ષ્ય શું હોઈ શકે? જીવ આવે છે ક્યાંથી અને જાય છે ક્યાં? જીવન સ્વેચ્છા મળ્યું નહીં હોવાથી તેને સ્વેચ્છાએ ખતમ કરવાનો અધિકાર કોઈપણ જીવને નથી, છતાં મનુષ્ય આત્મહત્યા કેમ કરે છે? આત્મહત્યાનો પ્રયાસ મનુષ્ય કરે છે, તેની પાછળ તેની બુદ્ધિમત્તા અને વિચારવાની શક્તિ કારણભૂત હોય છે? પશુઓ કે મનુષ્ય સિવાયના જીવો આત્મહત્યાનો પ્રયાસ કરે, તેવું ક્યારેય સાંભળ્યું છે ખરૂ? આ તમામ બાબતોની ઊંડાણમાં જઈએ તો એમ જ કહી શકાય કે જિંદગી રહસ્યમય છે અને માનવજિંદગી તો ઘેરૂ સસ્પેન્સ જ છે!
કિશોરાવસ્થામાંથી યુવાવયે પહોંચેલા યુવાનની જિંદગીમાં અલગ પડકારો હોય છે, અને યુવતીઓની સમસ્યાઓ તથા પડકારો પણ અલગ જ હોય છે. જેવી રીતે યુવાનને યુવાવયે સફળતાના ગગનમાં ઊડવાના અરમાનો જાગે, નવા સપનાઓ સળવળે અને જિંદગીના ઉત્કર્ષના સોણસાં જાગે, તેવી જ રીતે યુવતીઓને પણ એ જ પ્રકારની અનુભૂતિ થતી હોય છે. હવે એ અલગ વિષય છે, છતાં એટલો ઉલ્લેખ અહીં પણ કરવો જરૂરી છે કે, યુવાનો જેટલા જ અવસરો યુવતીઓને પણ પોતાના સોણસા સાકાર કરવા કે સફળતાના ગગનમાં ઊડવા માટે મળતા હોતા નથી. આ નક્કર વાસ્તવિક્તા અંગે અલગથી ચર્ચા થવી જોઈએ અને વર્તમાન સમાજ વ્યવસ્થામાં સમાન સપનાઓને પ્રાધાન્ય આપવું જ જોઈએ તેમ નથી લાગતું
જો માત્ર નાણા કમાવાને જ જિંદગીનું ધ્યેય માનવામાં આવે તો માતા-પિતા બાળકને સ્નેહથી ઉછરે જ શા માટે? સંતાનો વૃદ્ધ માતા-પિતાની સારસંભાળ રાખવાની ચિંતા જ શા માટે કરે? દુનિયાભરમાં આટલીબધી સંસ્થાઓ ચલાવવાની શું જરૂર? બાળકોને સારૂ શિક્ષણ આપવા માટે પેટે પાટા બાંધીને પરિશ્રમ કરવાની શું જરૂર? અબજો રૂપિયા કમાઈ લીધા પછી સંતાનોના ભવિષ્યની ચિંતા કરવાની અને તેઓને સારૂ શિક્ષણ મળે, પગભર રહે અને સારી જિંદગી જીવે, તેવા પ્રબન્ધો કરવાની શું જરૂર?
જો પરિવાર સાથે સારૂ જીવન જીવવાનો જ મુખ્ય મક્સદ હોય તો પૈસા વધુને વધુ કમાઈ લેવાની દોટ મૂકવાની શું જરૂર? જો પ્રતિષ્ઠા મેળવવાની અને મોટા હોદ્દાઓ મેળવવાનો જ જીવનનો હેતુ રહેતો હોય તો તેવી પ્રતિષ્ઠા મેળવી લીધા પછી તેને ટકાવી રાખવા જીવનભર સંઘર્ષ કરવાની શું જરૂર? જો ધનપતિ થવાનું જ લક્ષ્ય હોય તો કેટલાક શ્રીમંતોને સંન્યાસ કે દીક્ષા લેવાની જરૂર કેમ પડતી હશે? જો સારા સ્વાસ્થ્યને જ સારી જિંદગી માનીએ, તો એકદમ સ્વસ્થ અને તંદુરસ્ત માનવીનું પણ આત્મહત્યા કે ભૂખમરા જેવી સ્થિતિમાં મૃત્યુ કેમ થતું હશે? એટલે જ કહેવાય છે કે જિંદગી રહસ્યમય છે, લાઈફ ઈઝ સસ્પેન્સ... મુંઝાયેલો યુવાન વિદ્વાનના જવાબની રાહ જોઈ રહ્યો છે. ક્યારે મળશે જવાબ?
વિનોદ કોટેચા
જો આપને આ પોસ્ટ ગમી હોય તો શેર કરો...
Follow us: આ જ પ્રકારની બીજી પોસ્ટ માટે અમારી એપ ડાઉનલોડ કરો.
Android: https://rb.gy/surhtv
Apple ios: https://rb.gy/cee4r9
Social Media
ફોટો સ્ટોરી માટે અમારા ઇન્સ્ટાગ્રામ પેઈજને ફોલ્લો કરો
https://www.instagram.com/nobatdaily?r=nametag
વિડિયો માટે અમારી યુ-ટ્યૂબ ચેનલને સબસ્ક્રાઈબ કરો
શશિ કપૂર, બ્રુસ વિલિસ, તનુશ્રી દત્તા અને જે.બી. કૃપલાણીનું જીવન-કવન મમળાવીએ...
નેતા-અભિનેતા-અભિનેત્રીઓનો સંઘર્ષ, પરિશ્રમ અને તપશ્ચર્યા એટલે 'મન હોય તો માળવે જવાય'નો પર્યાય
કોઈપણ સ્થળે જ્યારે જુના ફિલ્મી ગીતો ગૂંજી રહ્યા હોય, ત્યારે સૌ કોઈને તે ઘણાં જ કર્ણપ્રિય લાગે અને તેનું સુમધૂર સંગીત પણ એવું હોય કે સાંભળનાર કોઈપણ હોય, તે ઝુમી જ ઊઠે. ઘણી વખત આપણે અંદરોઅંદર વાતચીત દરમિયાન આ જુના કર્ણપ્રિય ફિલ્મી ગીતોની પ્રશંસા પણ કરતા હોઈએ છીએ અને ઘણાં લોકો એવું પણ કહેતા સંભળાય છે કે, જુના ગીતો અર્થસભર, સમજાય તેવા અને હેતુલક્ષી તથા ફિલ્મી સ્ટોરીને અનુરૂપ હોય છે. જુની ફિલ્મો અને તેના ગીત-સંગીતની પ્રશંસા કરવાનો ઉદ્દેશ્ય નવી રચનાઓ કે ફિલ્મોને ઉતારી પાડવાનો હોતો નથી, પરંતુ તેમાંથી આપણી સમૃદ્ધ કલા-સંસ્કૃતિનું પ્રગટીકરણ થતું હોય છે. એટલું જ નહીં, પહેલાની અને અત્યારની કલા-સંસ્કૃતિનોઓ સુભગ સમન્વય પણ થતો હોય છે.
ખ્યાતનામ કલાકારો હોય કે સફળ રાજનેતાઓ હોય, તેમને મહારત હાંસલ કરવામાં ઘણો જ પરિશ્રમ, સંઘર્ષ અને જરૂર પડ્યે બાંધછોડ કરવી પડતી હોય છે. કેટલાક ફિલ્મી પરિવારોમાં ત્રણ-ચાર સભ્યો અભિનેતા કે અભિનેત્રી હોય, ત્યારે તેઓના સંતાનોને વંશપરંપરાગત રીતે આગળ વધવાની તકો જરૂર સરળતાથી મળતી હોય છે, પરંતુ તે તકોને ઝડપીને સફળતાની સીડીઓ ચડવા માટે તો વ્યક્તિનું પોતાનું કૌવત, કૌશલ્ય, કઠોર પરિશ્રમ, લગન, ધૈર્ય અને સાધના જ કામ લાગતા હોય છે. કલાજગતમાં ઘણાં પરિવારોમાં વંશપરંપરાગત રીતે લોકો આગળ વધતા હોય છે, તેવું જ રાજકીય ક્ષેત્રે પણ થતું હોય છે. બન્ને ક્ષેત્રોમાં પારિવારિક વારસાના સ્વરૂપમાં વધુ અવસરો મળવા છતાં ઘણાં લોકોને સફળતા મળતી નથી હોતી, કારણ કે મન હોય તો માળવે જવાય, નાચવું ન હોય, તેનું આંગણું વાંકુ...
આ પ્રકારની કેટલીક અનુકરણીય હસ્તીઓનું જીવન માર્ચ મહિના સાથે સંકળાયેલું છે, અથવા જન્મતિથિ કે પુણ્યતિથિ આવે છે, તેમાં ૧૮ અને ૧૯ મી માર્ચ સાથે સંકળાયેલા શશિ કપૂર, બ્રુસ વિલિસ, કનુશ્રી દત્તા, જે.બી. કૃપલાણી, જેનિફર જેવી હસ્તીઓની સ્મૃતિઓને વાગોળીને તેમાંથી સફળતાની કૂચી (ચાવી) શોધવાનો પ્રયાસ કરીએ.
શશિ કપૂર
ફિલ્મ અભિનેતા શશિ કપૂરથી ભાગ્યે જ કોઈ અજાણ્યું હશે. આમ તો આખુ કપૂર ફેમિલી પ્રત્યેક ફિલ્મરસિયાઓના દિલો-દિમાગમાં છવાયેલું હશે અને નવી-જુની પેઢીના લોકોનું પણ પ્રિય હશે, પરંતુ શશિ કપૂરને તેની જન્મતિથિના સંદર્ભે સ્મરીએ.
શશિ કપૂર 'મન હોય તો માળવે જવાય'ની કહેવતને સાર્થક કરતું પાત્ર છે. તેમનો જન્મ ૧૮ મી માર્ચ ૧૯૩૮ ના દિવસે કોલકાતામાં થયો હતો, અને તેનું મૂળ નામ બલ્બીર હતું અને તેઓ પૃથ્વીરાજ કપૂરના પરિવારમાં ઉછર્યા હતાં. તેઓની ફિલ્મી કેરિયર એટલી ઉજ્જવળ હતી કે તેઓને અનેક એવોર્ડસ અને સન્માનો-પુરસ્કારો-મેડલ્સ મળ્યા હતાં. તેઓને વર્ષ ર૦૧૧ માં પદ્મભૂષણ અને વર્ષ ર૦૧પ માં દાદા સાહેબ ફાલ્કે પુરસ્કારથી નવાજવામાં આવ્યા હતાં. તેમનું નિધન ૪ ડિસેમ્બર ર૦૧૭ માં મુંબઈમાં થયું ત્યારે સમગ્ર ભારતમાં શોકની લાગણી ફેલાવા પામી હતી.
તેમણે બાળકલાકારથી કારકિર્દીની શરૂઆત કરી હતી અને વર્ષ ૧૯ર૯ સુધી અભિનેતા, ડાયરેક્ટર, પ્રોડ્યુસર તરીકે સક્રિય બન્યા હતાં. તેમણે પૃથ્વીરાજ કપૂર અને માતા રામસરાન કપૂરની છત્રછાયા હેઠળ અભિનયના પાઠ શિખ્યા હતાં અને સફળ થવા માટે ખૂબ જ પરિશ્રમ કર્યો હતો. તેમણે વિદેશી અભિનેત્રી જેેનિફર કેન્ડલ સાથે વર્ષ ૧૯પ૮ માં લગ્ન કર્યા હતાં, જેનું વર્ષ ૧૯૮૪ માં નિધન થયું હતું. તેમના સંતાનો પણ માતા-પિતાના પગલે પગલે ચાલ્યા છે. કૃણાલ કપૂર, કરન કપૂર અને સંજના કપૂર તેમના સંતાનો અને રાજ કપૂર તથા સમ્મી કપૂર તેમના ભાઈઓ થાય. એમ કહી શકાય કે બોલિવૂડની બુનિયાદ રચવામાં કપૂર ફેમિલીનું મહત્ત્વપૂર્ણ યોગદાન રહ્યું હતું.
શશિ કપૂરે તેના સમકાલીન મોટાભાગના ખ્યાનતામ અભિનેતાઓ તથા અભિનેત્રીઓ સાથે કામ કર્યું હતું. આમ તો તેમની ૧૦૦ થી વધુ ફિલ્મો ખૂબ જ લોકપ્રિય બની છે, પરંતુ આજે પણ જેની ચર્ચા થતી રહે છે તેવી શ્રેષ્ઠ ફિલ્મોમાં રોટી-કપડા-ઔર મકાન, મોહબ્બત ઈસકો કહતે હૈ, વક્ત, ધોખેબાજ, સત્યમ્, શિવમ્, સુંદરમ્, સુહાના સફર, દિલને પુકારા, રાજાસાબ, હસીના માન જાયેગી, શાન, ભવાની જંકશન, બેજુબાન, જૂનૂન, ત્રિશૂલ, કલયુગ, સ્વયંવર, પ્યાર કિયે જા, દીવાર, બસેરા, તૃષ્ણા, જબ જબ ફૂલ ખીલે, શર્મીલી, હીરાલાલ પન્નાલાલ, પ્રેમ કહાની, કન્યાદાન, ચોરી મેરા કામ, ફાંસી, ન્યૂ દિલ્હી ટાઈમ્સ, આઓ મુઝે ગલે લગાઓ, રૂઠા ના કરો, ધ હાઉસ હોલ્ડર, ગર્મી ઔર ધૂલ, બિરાદરી, પ્રેમપત્ર, ચાર દિવારી, જુઆરી, ક્રાન્તિ, અપના મૂન, માન ગએ ઉસ્તાદ, શંકરદાદા, નમક હલાલ, હિરાસત મેં, કાલી ઘટા, અફસર, ચક્કર પે ચક્કાર, પાપ ઔર પુણ્ય, ફકીરા, દો ઔર દો પાંચ, સુહાગ, કાલા પથ્થર, દુનિયા મેરી જેબ મેં વગેરેને ગણી શકાય... ખરૂ ને?
શશિ કપૂરની સફળતાઓ પાછળ તેમના પરિવારનું પીઠબળ હતું, તેમાં સંદેહ નથી, પરંતુ તેમણે જે લોકપ્રિયતા મેળવી અને અંગત જીવનમાં પણ ક્રાંતિકારી નિર્ણયો લીધા, તે સરાહનીય છે.
બ્રુસ વિલિસ
વર્ષ ૧૯પપ ની ૧૯ મી માર્ચે જન્મેલા અમેરિકન અભિનેતા વાલ્ટર બ્રુસ વિલિસ વર્ષ ૧૯૮૦ ના દશકાથી ટેલિવિઝન અને ફિલ્મોના ક્ષેત્રે કાર્યરત હતાં, અને વર્ષ ર૦રર સુધી સક્રિય રહ્યા હતાં. તેમણે અભિનેતા, સંગીતકાર અને પ્રોડ્યુસર તરીકે અમેરિકન ફિલ્મ અને ટેલિવિઝન ક્ષેત્રે સિદ્ધિઓના શિખર સર કર્યા છે. તેમણે બે વખત એમપી પુરસ્કાર, ગોલ્ડન ગ્લોબ પુરસ્કાર અને અન્ય સન્માનો મેળવ્યા છે. તેમનું જીવન સંઘર્ષવાળું રહ્યું છે, અને વર્ષ ર૦૦૦ માં જ્યારે તેમણે ડાયવોર્સ લીધા ત્યારે તેને ત્રણ પુત્રી હતી. વર્ષ ર૦૦૯ માં બીજા લગ્ન થયા પછી બીજા બે સંતાન થતા તેઓ પાંચ સંતાનોના પિતા છે. પશ્ચિમ જર્મનીમાં થયો હતો. સામાન્ય સિપાહી અને પછી ફેક્ટરીમાં કામ કરનાર પિતાની દોડધામભરી જિંદગી વચ્ચે બ્રુસ વિલિસે ખૂબ જ સંઘર્ષ કરીને અભિનય ક્ષેત્રે સફળતાઓ મેળવી છે. જુદા જુદા દેશોમાં તેમની કારકિર્દી ઘડાઈ અને પોતાની પુત્રી રૂમર સાથે વર્ષ ર૦૦પ માં ફિલ્મ હોસ્ટેજમાં અભિનય પણ કર્યો. તેમને અનેક સન્માનો, એવોર્ડઝ અને પુરસ્કારો મળ્યા છે, જેની યાદી ઘણી જ લાંબી છે.
તનુશ્રી દત્તા
હિન્દી ફિલ્મોની મશહુર અભિનેત્રી તનુશ્રી દત્તા એક અભિનેત્રી અને મોડલ છે, જે વર્ષ ર૦૦૪ માં ફેમિના મિસ ઈન્ડિયા યુનિવર્સ હતી. તેણીના ઘણાં ઈન્ટરવ્યૂ સોશ્યલ મીડિયામાં પણ ધૂમ મચાવતા હોય છે. તનુશ્રીનો જન્મ ૧૯ મી માર્ચ ૧૯૮૪ ના દિવસે થયો હતો. તેમનું જન્મસ્થળ ઝારખંડનું જમશેદપુર છે, તેણીની ફિલ્મો આશિક બનાયા આપને, ચોકલેટ, ગહેરે અંંધેરે રહસ્ય, ભાગંભાગ, ગુડબોય-બેડબોય, ઢોલ, રકીબ, સાસ, બહુ ઔર સસ્પેન્સ, રામ-મુક્તિદાતા વગેરે પ્રચલિત થઈ હતી. તેણી મી ટુ આંદોલન અથવા મી ટુ આંદોલનના માધ્યમથી પણ ચર્ચામાં આવી હતી. તેણીએ ઉજ્જૈનમાં પોતાના એક્સિડેન્ટની વિતકકથા વર્ણવી હતી, તે પણ ઘણી જ ચર્ચાસ્પદ બની હતી... વિવાદો અને મતાંતરો વચ્ચે પણ હિંમતપૂર્વક તેણી ઝંઝાવાતો સામે ટકી રહી હતી અને ગંભીર અકસ્માત પછી પણ મજબૂત મનોબળ સાથે તેણી પૂર્વવત સ્થિતિમાં આવી હતી. તે મન હોય તો માળવે જવાયની પ્રબળ માનસિક્તાનું જ પરિણામ હશે ને?
જેનિફેર કેન્ડલ (કપૂર)
શશિ કપૂરની પત્ની જેનિફર કેન્ડલ (કપૂર) ર૮ ફેબ્રુઆરી ૧૯૩૩ ના યુ.કે.ના સાઉથપોર્ટમાં જન્મી હતી. તેણીએ જ પૃથ્વી થિયેટરની બુનિયાદ સ્થાપી હતી. તેણીને વર્ષ ૧૯૮૧ માં '૩૬ ચૌરંગી લેન' ફિલ્મની શ્રેષ્ઠ અભિનેત્રી તરીકે બાફટા એવોર્ડ માટે પસંદ કરવામાં આવી હતી. તેણીની મુખ્ય પ્રચલિત ફિલ્મોમાં બોમ્બે ટ્રોફી, જૂનૂન, હીટ એન્ડ ડસ્ટ, ધરે બાયરનો સમાવેશ થાય છે.
જેનિફર કેન્ડલને લઈને ઘણી બધી વાતો ચર્ચિત અને પ્રચલિત છે. તેણીનું વર્ષ ૧૯૮૪ ની ૭ મી સપ્ટેમ્બરે નિધન થયું હતું. તેણી અંગ્રેજ સંસ્કૃતિમાં ઉછરી હતી અને યુનાઈટેડ કિન્ગડમની અભિનેત્રી હતી, તેમ છતાં તેણીએ પોતાના દૃઢ મનોબળ સાથે કપૂર પરિવાર અને ભારતીય સંસ્કૃતિને આત્મસાત કરી હતી.
એવું કહેવાય છે કે કે કોલકાતાના એક થિયેટરમાં શશિ કપૂરની મુલાકાત જેનિફર સાથે થઈ હતી અને તે પછી પ્રેમ પાંગર્યો હતો. પોતાનાથી ત્રણ વર્ષ નાના શશિ કપૂર સાથે લગ્ન કરનાર જેનિફરે પોતાના પિતાનું થિયેટર પણ છોડી દીધું હતું, પરંતુ પછીથી જેનિફરના પરિવારે પણ આ સંબંધને સ્વીકારી લીધો હતો.
જે.બી. કૃપલાણી
આચાર્ય કૃપલાણી તરીકે પ્રચલિત થયેલા જીવટરાવ ભગવાનદાસ કૃપલાણી (જે.બી. કૃપલાણી) વર્ષ ૧૯૪૭ માં ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસના પ્રમુખ બન્યા હતાં. તેમનું જીવન પણ મન હોય તો માળવે જવાયની કહેવતને સાર્થક કરનારૂ હતું.
વર્ષ ૧૮૮૮ ની ૧૧ મી નવેમ્બરે જન્મેલા કૃપલાણીનું નિધન ૧૯ મી માર્ચ ૧૯૮ર ના દિવસે ગુજરાતના અમદાવાદમાં થયું હતું. તેમણે વર્ષ ૧૯૩૬ માં સુચેતા કૃપલાણી સાથે લગ્ન કર્યા હતાં. તેણી આઝાદી પછી ઉત્તરપ્રદેશમાં મુખ્યમંત્રી પણ બની હતી. જે.બી. કૃપલાણીએ વર્ષ ૧૯પ૧ માં કોંગ્રેસ છોડીને કિસાન મજદૂર પ્રજા પાર્ટી બનાવી હતી, જે તે પછી પ્રજા સમાજવાદી પાર્ટીમાં વિલિન થઈ ગઈ હતી. કટોકટી પછી વર્ષ ૧૯૭૭ માં જનતા પાર્ટીની સરકાર રચવામાં કૃપલાણીનો સિંહ ફાળો રહ્યો હતો. જે.બી. કૃપલાણીએ કોંગ્રેસ છોડી, પરંતુ સુચેતા કૃપલાણી કોંગ્રેસ સાથે જ રહ્યા હતાં. જે.બી. કૃપલાણીની રાજકીય યાત્રા ભલે ઉતાર-ચઢાવ સાથે ચર્ચાસ્પદ રહી હોય, પરંતુ વિનોબા ભાવેના ભૂદાન યજ્ઞ તથા પર્યાવરણ સુરક્ષાના ક્ષેત્રે તેમના વિચારો અને યોગદાનની નોંધ પણ ઈતિહાસના પાને લખાઈ છે.
વિનોદ કોટેચા
જો આપને આ પોસ્ટ ગમી હોય તો શેર કરો...
Follow us: આ જ પ્રકારની બીજી પોસ્ટ માટે અમારી એપ ડાઉનલોડ કરો.
Android: https://rb.gy/surhtv
Apple ios: https://rb.gy/cee4r9
Social Media
ફોટો સ્ટોરી માટે અમારા ઇન્સ્ટાગ્રામ પેઈજને ફોલ્લો કરો
https://www.instagram.com/nobatdaily?r=nametag
વિડિયો માટે અમારી યુ-ટ્યૂબ ચેનલને સબસ્ક્રાઈબ કરો
વર્લ્ડ સ્લીપ ડેઃ વિશ્વ નિદ્રા દિવસ
આ વર્ષે વિશ્વ નિદ્રા દિવસ ૧પ માર્ચે ઉજવવાનું નક્કી થયું અને જિંદગીમાં ઊંઘનું મહત્ત્વ તથા સ્વાસ્થ્ય જાળવવા માટે પૂરાતા આરામ અને નિદ્રાની જરૂર સમજાવવાની પ્રવૃત્તિઓ વિવિધ સ્વરૂપે પ્રસ્તુત થવા લાગી છે. કેટલીક શાળા-કોલેજો, શૈક્ષણિક સંસ્થાઓ તથા સંગઠનો દ્વારા પણ વિશ્વભરમાં વિવિધ સ્પર્ધાઓ તથા જુથચર્ચા વગેરેનું આયોજન થઈ રહ્યું છે.
સારા આરોગ્ય માટે પૂરતી ઊંઘ જરૂરી છે, પરંતુ આજના વ્યસ્ત જીવનમાં ઊંઘનું પ્રમાણ દિવસે-દિવસે ઘટી રહ્યું છે. મોડી રાત્રિ સુધી થતા ઉજાગરા, ક્લબ કલ્ચર, સોશ્યલ મીડિયા અને મહેફિલો માટે નિરર્થક રીતે થતા ઉજાગરા, પરીક્ષાઓને લઈને કે પછી નોકરી-ધંધાના ભાગરૂપે થતા ઉજાગરા કે સ્વાસ્થ્ય કથળતા કે અનિદ્રાની બીમારીનો ભોગ બનવાય થતા ઉજાગરા એકંદરે હાનિકારક જ પૂરવાર થતા હોય છે.
વર્લ્ડ સ્લીપ ડે અથવા વિશ્વ નિદ્રા દિવસ એટલે કે વિશ્વ ઊંઘ દિવસ સૌપ્રથમ વર્ષ ર૦૦૮ માં સ્લીપ સોસાયટી તરફથી મનાવાયો હતો. આ સોસાયટી પહેલા વર્લ્ડ એસોસિએશન ઓફ સ્લીપ મેડિસિન તરીકે ઓળખાતી હતી. આ એક એનજીઓ છે, જેમાં નિઃસ્વાર્થ અને નિઃશુલ્ક પ્રવૃત્તિઓ કરવામાં આવે છે, અને ઊંઘના ક્ષેત્રે સતત અભ્યાસ અને સંશોધનો કરે છે.
ગયા વર્ષે 'સ્લીપ ઈઝ એસન્સિયલ ફોર હેલ્થ' હતું અને આ વર્ષે થીમ છે, 'સ્લીપ ઈક્વિટી ફોર ગ્લોબલ હેલ્થ' એટલે કે વૈશ્વિક સ્વાસ્થ્ય માટે ઊંઘની સમતુલા...
ઊંઘ સ્વાસ્થ્ય માટે આવશ્યક છે, પરંતુ વર્તમાન યુગમાં વધતા જતા બોજ અને ટેન્શનના કારણે ઊંઘમાં સમતુલા કે સમાનતા જળવાતી નથી, તેથી આ મુદ્દા પર ફોકસ કરીને આ વર્ષે વિવિધ પ્રવૃત્તિઓના આયોજનો વિશ્વના વિવિધ દેશોમાં થઈ રહ્યા છે.
ગયા વર્ષે વિશ્વ ઊંઘ દિવસની થીમ 'સારા સ્વાસ્થ્ય માટે ઊંઘની અગત્યતા'ના સંદર્ભે વિશ્વના દેશોમાં ૧૭ ભાષાઓમાં વિવિધ સૂત્રો, આર્ટિકલ્સ અને ચિત્રપ્રદર્શનો પ્રસ્તુત થયા હતાં, અને ઓનલાઈન પ્રવૃત્તિઓ પણ યોજાઈ હતી. વિશ્વમાં ૩૦૦ થી વધુ જનજાગૃતિ કાર્યક્રમો યોજાયા હતાં, અને સૂચનો-અભિપ્રાયોની આપ-લે પણ થઈ હતી.
વર્લ્ડ સ્લીપ ફાઉન્ડેશન અને વર્લ્ડ મેડિસિન એસોસિએશન ઓફ સ્લીપ મેડિસિનના સહયોગથી છેલ્લા દોઢ દાયકાથી આ ઉજવણી થતી રહી છે અને આ ક્ષેત્રે જનજાગૃતિના અથાગ પ્રયાસો છતાં લોકોમાં આનિદ્રાની બીમારી વધી રહી છે. આ બીમારીઓ ઘટાડવાના ઉદ્દેશ્યથી વર્ષ ર૦૦૮ ની થીમ 'સારી ઊંઘ લો અને સંપૂર્ણપણે (સ્વાસ્થ્ય માટે) જાગૃત રહો'ને પણ દર વર્ષે દોહરાવાઈ રહી છે. આવો, પૂરતી ઊંઘ લઈએ, નિરર્થક ઉજાગરા બંધ કરીએ, અને આપણાં જ સ્વાસ્થ્યનું રક્ષણ કરીએ.
વિનોદ કોટેચા
જો આપને આ પોસ્ટ ગમી હોય તો શેર કરો...
Follow us: આ જ પ્રકારની બીજી પોસ્ટ માટે અમારી એપ ડાઉનલોડ કરો.
Android: https://rb.gy/surhtv
Apple ios: https://rb.gy/cee4r9
Social Media
ફોટો સ્ટોરી માટે અમારા ઇન્સ્ટાગ્રામ પેઈજને ફોલ્લો કરો
https://www.instagram.com/nobatdaily?r=nametag
વિડિયો માટે અમારી યુ-ટ્યૂબ ચેનલને સબસ્ક્રાઈબ કરો
સ્વયંને સર્વગુણસંપન્ન કે સંપૂર્ણ જ્ઞાની માનવામાં શાણપણ ખરૂ?
કોન્ફિડન્સ, ઓવર કોન્ડિફન્સ અને ઘમંડમાં તફાવત છે... ઘણો ફેર છે...
આપણે નાનપણમાં અકબર-બીરબલની નાની નાની વાર્તાઓ સાંભળી હશે. આ વાર્તાઓમાંથી છૂપાયેલો ઉપદેશ બાળકોને મનોરંજન સાથે જ્ઞાન આપતો હોય છે. આ વાર્તાઓમાં અકબર-બીરબલનો સંવાદ જ્ઞાનવર્ધક હોય છે, અને બાદશાહ દ્વારા અપાતા કોયડાઓ ઉકેલવા કે જટિલ સમસ્યાઓનું સમાધાન કરવું, એ બીરબલ જેવા દરબારી હોદ્દેદારોનું કૌશલ્ય બાળકોની બુદ્ધિમત્તાને ધાર આપનારૂ હોય છે. આ પ્રકારની બાળવાર્તાઓ દાદીમાના મૂખેથી સાંભળવા મળી હોય, તેવા કેટલાક વડીલો આજે પણ એ બાળપણની પળોને મમળાવતા હોય છે.
એ ઉપરાંત પણ ઘણી બધી કાલ્પનિક વિવિધ પ્રકારની બાળવાર્તાઓ ઘણી જ પ્રચલિત છે. આ બાળવાર્તાઓમાંથી શૌર્ય, પ્રામાણિક્તા, સંસ્કાર અને કૌશલ્ય જેવા સદ્ગુણોનું સિંચન થતું હોય છે, અને એમાંથી જ ઘણાં જટિલ સવાલોના જવાબો પણ મળી જતા હોય છે.
કોન્ફિડન્સ
ટ્રસ્ટ અને કોન્ફિડન્સમાં થોડો તફાવત છે. દરેક વ્યક્તિમાં કોન્ફિડન્સ તો હોય જ છે 'વિશ્વાસ' એ ડિફોલ્ટ કંપની એપ છે, જે દરેક પ્રાણી જન્મથી જ સાથે લઈને આવે છે. વિશ્વાસના ઘણાં પ્રકારો હોઈ શકે, પરંતુ સૌથી પહેલો વિશ્વાસ દરેક પ્રાણી એટલે કે માનવી, પશુ-પંખી વગેરે જીવસૃષ્ટિ પોતાની માતા પર કરે છે. બાળક જન્મે ત્યારથી તેની માતા દ્વારા તેનો ઉછેર થાય છે, અને માતા પ્રત્યેનો સૌ પ્રથમ અનુભવ માનવીમાં રહેલા ડિફોલ્ટ વિશ્વાસને સક્રિય કરે છે.
ઘણાં લોકો કોઈનો ય વિશ્વાસ કરતા હોતા નથી. તેનું કારણ પણ જન્મ પછી જેમ જેમ સંબંધો વિસ્તરતા જાય અને તે પછી તેમાં થતી અનુભૂતિઓનું પરિણામ હોય છે. બાળક અવસ્થામાં સૌ પ્રથમ માતાનો વિશ્વાસ કરનાર બાળક મોટું થતું જાય તેમ તે ભાઈ-બહેન, દાદા-દાદી કાકા-કાકી, મામા-મામી અને અન્ય પરિવારજનોના સંપર્કમાં આવે છે અને તેના પર વિશ્વાસ કરે છે. તે પછી મિત્રો બને છે. આ તમામ સંબંધોમાં ઉપરાછાપરી બે-ત્રણ સંબંધીઓ કે સ્વજનો વિશ્વાસઘાત કરે, ત્યારે બાલ્યાવસ્થાથી જ બાળકને ચોક્કસ વ્યક્તિ પરનો વિશ્વાસ ઊઠી જાય છે અને સમજણો થયા પછી તે કોઈનો ય વિશ્વાસ કરી શકતો નથી. આ પ્રકારના વિશ્વાસને અંગ્રેજીમાં 'ટ્રસ્ટ' કહે છે.
ટ્રસ્ટ એટલે વિશ્વાસ, જે બે કે તેથી વધુ વ્યક્તિ વચ્ચે પરસ્પર વચ્ચે હોઈ શકે છે, જ્યારે કોન્ફિડન્સ એટલે કે આત્મવિશ્વાસ... પોતાની જાત પર વિશ્વાસ... સ્વયં પર વિશ્વાસ... પોતાની ટીમ, ગ્રુપ કે સમૂહ પર વિશ્વાસ...
સેલ્ફ કોન્ફિડન્સ અથવા કોન્ફિડન્સનો લગભગ સમાન જ અર્થ થાય, પરંતુ કોઈ ટીમ કોન્ફિડન્સમાં હોય, કોઈ ગ્રુપને કોન્ફિડન્સ હોય, ટૂંકમાં કોન્ફિડન્સ સામૂહિક પણ હોઈ શકે, જ્યારે સેલ્ફ કોન્ફિડન્સ એટલે સ્વયં પર વિશ્વાસ... વ્યક્તિગત રીતે પોતાની જાત પર વિશ્વાસ...
જો કે, હવે તો બન્ને અંગ્રેજી શબ્દો બન્ને પ્રકારે વપરાય છે અને જ્યારે ભાવાર્થ સમજાય જતો હોય, ઉદ્દેશ્ય સિદ્ધ થઈ જતો હોય ત્યારે શબ્દાર્થની કડાકૂટમાં પડવાની શું જરૂર?
ઓવર કોન્ફિડન્સ
ઓવર કોન્ફિડન્સ ઘણો જ પ્રચલિત શબ્દ છે. ક્રિકેટટીમ ફાયનલમાં હારી જાય, ત્યારે કહેવાતું હોય છે કે, ટીમ હારી ગઈ, તેની પાછળનું કારણ જે-તે ટીમનો ઓવર કોન્ફિડન્સ હતો. ઓવર કોન્ફિડન્સ એટલે અતિ આત્મવિશ્વાસ...
આ શબ્દ વ્યક્તિગત રીતે પણ વપરાય છે અને સામૂહિક રીતે પણ વપરાય છે, પરંતુ ઓવર કોન્ફિડન્સ અથવા અતિશય આત્મવિશ્વાસમાં રહેવાથી ઘણી વખત ઉલટા પરિણામો આવતા હોય છે, અથવા મોટું નુક્સાન થતું હોય છે. તેથી અતિ આત્મવિશ્વાસ ક્યારેય રાખવો ન જોઈએ, પરંતુ ઘણી વખત આ પ્રકારની માનસિક્તા જુસ્સો વધારનારી પણ નિવડતી હોય છે, પરંતુ તે અપવાદ રૂપ જ હોય છે.
ઘમંડ
ઘમંડ એટલે પ્રાઈડ, ગૌરવ એટલે પ્રાઉડ, એટલે કે ઘમંડ અને ગૌરવ માટે અંગ્રેજીમાં જે શબ્દો વપરાય છે, તે સમાનાર્થ જેવા લાગે છે, પરંતુ સમાનાર્થી નથી. વ્યાકરણની ભાષામાં 'પ્રાઈડ' એ વિશેષ (એડજેક્ટિવ) છે, જો કે ગુજરાતીમાં ઘમંડ અને ગૌરવ વચ્ચે હાથી અને ઘોડા વચ્ચેનો તફાવત હોય છે, તેવો તફાવત છે.
ઘમંડને કોઈપણ એન્ગલથી કોન્ફિડન્સ, સેલ્ફ કોન્ફિડન્સ સાથે તો સરખાવી શકાય જ નહીં, પરંતુ ઓવર કોન્ફિડન્સ સાથે પણ સરખાવી શકાય નહીં, કારણ કે ઘમંડ એ એક પ્રકારની એવી માનસિક્તા દર્શાવે છે, જે સામાન્ય રીતે સ્વીકૃત બનતો હોતો નથી. ઘમંડી વ્યક્તિ કોઈને ગમતી નથી.
હવે મૂળ વાત પર આવીએ, કારણ કે આપણે અહીં વ્યાકરણની વાત નથી કે આખરે ભાષા-નિષ્ણાત પણ નથી. આપણે તો એ સમજવું છે કે ટ્રસ્ટ, કોન્ફિડન્સ, સેલ્ફ કોન્ફિડન્સ, ઓવર કોન્ફિડન્સ જેવા શબ્દપ્રયોગો કરવા કેમ પડે છે? આ શબ્દો ક્યા ઉદ્દેશ્યો માટે વપરાય છે, તે તો સમજાયું, પરંતુ તેમાંથી બોધપાઠ લેવા જેવું શું છે?
પ્રશ્નોત્તરી
આ પ્રકારના પ્રશ્નોની પ્રશ્નોત્તરી યોજવી જોઈએ અને બધાના મંતવ્યો લેવામાં આવે તે અલગ અલગ જ નીકળે, પરંતુ આ પ્રકારના પ્રયોગોના તારણોના આધારે એમ કહી શકાય કે સ્વયંને સર્વગુણસંપન્ન અને સંપૂર્ણ જ્ઞાની સમજતા ઘણાં લોકો ઘમંડી બની જાય છે, અને ધીમે ધીમે પોતાના નૈસર્ગિંક સદ્ગુણો પણ ગુમાવી દેતા હોય છે.
આ મનોસ્થિતિ કદાચ ઓવર કોન્ફિડન્સ પછી આવતી હોય છે, અને ઓવર કોન્ફિડન્સની સ્થિતિ ઉપરાછાપરી સિદ્ધિઓ કે સફળતાઓ મેળવ્યા પછી આવતી હોય છે. સફળતાઓ અને સિદ્ધિઓ ત્યારે જ મળે છે, જ્યારે તેના માટે પૂરેપૂરી સેલ્ફ કોન્ફિડન્સથી કામ કર્યું હોય... એવું નથી કે ઘમંડ માત્ર કોઈ વ્યક્તિને એકલાને જ આવતો હોય... ઘણી વખત ટીમો, સમૂહો, સંસ્થાઓ કે શાસકોને પણ ઘમંડ આવી જતો હોય છે. ઘમંડનું અવતરણ ઘણી વખત સિદ્ધિઓ-સફળતાઓના કારણે જ નહીં, પણ બાય ડિફોલ્ટ પણ હોય છે.
ઘણાં લોકો પોતાને જ સર્વગુણસંપન્ન અને સર્વજ્ઞાની સમજતા હોય છે, અને આ પ્રકારની મનોસ્થિતિ ધરાવતા ઘણાં લોકો આપણાં પરિચયમાં પણ આવતા હોય છે. તેઓમાં જે જ્ઞાન, કૌશલ્ય કે સદ્ગુણો હોય, તેનું જ અભિમાન તેને ઘમંડ તરફ દોરી જતું હોય છે, અને ઘમંડી વ્યક્તિ અન્ય સમકક્ષ જ નહીં, પરંતુ પોતાનાથી વધુ ચડિયાતા વ્યક્તિને પણ તુચ્છ સમજવા લાગતો હોય છે. કંસ, દુર્યોધન, રાવણ અને હિરણ્યકશ્યપુ જેવા પાત્રો આ પ્રકારના વ્યક્તિત્વના જ ઉદાહરણો છે ને?
પોતાના સારા ગુણો, જ્ઞાન અને સિદ્ધિઓનું ગૌરવ હોવું જ જોઈએ, પરંતુ તે ગૌરવ જ જ્યારે ઘમંડમાં બદલી જાય, ત્યારે તે પડતીના સંકેતો આપવા લાગે છે, અને આ સંકેતો જેને સમજાતા નથી, તેની દુર્દશા કેવી થતી હોય છે, તે આ પ્રકારની કથાઓમાંથી જ સાંભળવા મળે છે.
જેવી રીતે અકબર-બીરબલની વાર્તાઓ એ બોધક કથાઓ જ છે, અને તેને ઈતિહાસનો ચોક્કસ ભાગ ગણી ન શકાય, તેવી જ રીતે દાદા-દાદી કે વડીલોને મૂખેથી સંભળાવાતી તમામ વાર્તાઓ તાર્કિક કે ઐતિહાસિક હોય કે ન હોય, તો પણ તેમાંથી નીતરતો બોધપાઠ ઘણો જ જીવનોપયોગી હોય છે. આ પ્રકારની વાર્તાઓ શિખામણોની સરવાણી હોય છે, સલાહોની સુવર્ણખલા હોય છે અને બુદ્ધિવર્ધક તથા મનોરંજક પણ હોય છે. કમભાગ્યે આ પ્રકારની બોધક વાર્તાઓ લૂપ્ત થતી જાય છે અને મિથ્યા પ્રવચનોનો પ્રભાવ વધી રહ્યો છે.
સ્વયંને સર્વગુણસંપન્ન માનતા લોકો હોય કે સર્વજ્ઞાની સમજતા હોય તેવા લોકોએ એ સમજવાની જરૂર છે કે ભગવાને સ્વયં અવતાર લીધા હતાં, ત્યારે તેઓએ પણ સાંસારિક સંઘર્ષો અને મર્યાદાઓનો સામનો કરવો પડ્યો હતો, જો કે પૌરાણિક સંદર્ભો મુજબ ઘમંડી અસૂરોનો ઈશ્વરિય શક્તિઓ તથા માનવ તરીકે અવતરેલા વિષ્ણુ ભગવાને સંહાર કર્યો હતો.
સ્વયંને સર્વગુણસંપન્ન કે સંપૂર્ણ જ્ઞાની સમજવામાં શાણપણ એટલા માટે નથી કે જ્ઞાનને કોઈ મર્યાદ નથી હોતી અને તેની ક્ષીતિઓ દરરોજ વિસ્તરતી જ જાય છે, અને સંપૂર્ણપણે ગુણવાન કોઈ એટલા માટે બની શકતું હોતું નથી કે સદ્ગુણોની વ્યાખ્યા પણ યુગો બદલાતા ફરી જતી હોય છે, ખરૂ કે નહીં?
વિનોદ કોટેચા
જો આપને આ પોસ્ટ ગમી હોય તો શેર કરો...
Follow us: આ જ પ્રકારની બીજી પોસ્ટ માટે અમારી એપ ડાઉનલોડ કરો.
Android: https://rb.gy/surhtv
Apple ios: https://rb.gy/cee4r9
Social Media
ફોટો સ્ટોરી માટે અમારા ઇન્સ્ટાગ્રામ પેઈજને ફોલ્લો કરો
https://www.instagram.com/nobatdaily?r=nametag
વિડિયો માટે અમારી યુ-ટ્યૂબ ચેનલને સબસ્ક્રાઈબ કરો
ર૦ ફેબ્રુઆરીઃ વિશ્વ સામાજિક ન્યાય દિવસ
ભારતની આઝાદીની ઐતિહાસિક ઘોષણા ક્યારે થઈ હતી?
ઘણાં ઓછા લોકોને ખબર હશે કે ર૦ ફેબ્રુઆરીના દિવસે દિવસે જ બ્રિટિશ વડાપ્રધાન કલેમેન્ટ એપ્લીએ ભારતને આઝાદ કરવાની ઐતિહાસિક ઘોષણા કરી હતી. તે સમયના બ્રિટિશ પ્રધાનમંત્રીએ જો કે, જૂન ૧૯૪૮ સુધીમાં ભારતને આઝાદી આપવાની ઘોષણા કરી હતી, પરંતુ તે પહેલા જ વર્ષ ૧૯૪૭ ની ૧પ ઓગસ્ટે જ ભારતને સ્વતંત્ર દેશ જાહેર કરી દેવામાં આવ્યો હતો અને ભારત-પાકિસ્તાનના ભાગલા પડી ગયા હતાં. આમ, ભારતની આઝાદીની ઘોષણા સાથે સંકળાયેલા ર૦ ફેબ્રુઆરીને ભારતીય આઝાદીની બુનિયાદ પણ માનવામાં આવે છે.
જો કે, અહીં આપણે સામાજિક ન્યાયની સાથે પણ ર૦ ફેબ્રુઆરી કેવી રીતે સંકળાયેલી છે, તેની થોડી જાણકારી મેળવીએ. દર વર્ષે ર૦ ફેબ્રુઆરીના દિવસે વિશ્વ સામાજિક ન્યાય દિવસ મનાવાય છે.
આ ઉજવણીનો ઉદ્દેશ્ય સમગ્ર વિશ્વમાં સામાજિક ન્યાયની ચેતના જગાવવાનો ગણાય છે. આ ઉદ્દેશ્યને સિદ્ધ કરવા માટે સામાજિક ન્યાયના ક્ષેત્રમાં ગરીબી નિર્મુલન, જાતિય સમાનતા, બેરોજગારી નાબૂદી, સામાજિક સુરક્ષા, મહિલા અને બાળ સુરક્ષા તથા માનવાધિકારોનું રક્ષણ વગેરે વિષયોને સાંકળીને વિશ્વભરમાં વિવિધ કાર્યક્રમો, વર્કશોપ, સંમેલનો, એક્ઝિબિશન્સ, વાર્તાલાપો, જુથચર્ચાઓ, સ્પર્ધાત્મક પ્રવૃત્તિઓ અને સોશ્યલ મીડિયા સહિતના માધ્યમો દ્વારા જનજાગૃતિ ફેલાવવામાં આવે છે.
આ ઉપરાંત રંગભેદ, જાતિભેદ અને અમીર-ગરીબ જેવા ભેદભાવો સામે પણ જાગૃતિ ફેલાવવામાં આવે છે. તે ઉપરાંત માનસિક, શારીરિક કે આર્થિક માપદંડોને બુનિયાદ બનાવીને ભેદભાવો ઊભા કરતી માનસિક્તા પર પ્રહાર કરવાના ઉપાયો પણ અમલમાં મૂકાઈ રહ્યા છે.
સામાજિક ન્યાય અને વિકાસ જેવા વિષયો પર વર્ષ ૧૯૯પ માં કોમેન હેગન, ડેન્માર્કમાં વિશ્વ શિખર સંમેલન યોજાયું હતું, જેમાં ૧૦૦ થી વધુ લીડર્સ જોડાયા હતાં. તે પછી ૧૦ વર્ષ પછી સંયુક્ત રાષ્ટ્ર સંઘના સભ્યોએ આ સંદર્ભે ન્યૂયોર્કમાં ઘોષણા કરી તે પછી આ વિચાર આગળ વધ્યો, જેને વર્ષ ર૦૦૭ માં આખરી ઓપ અપાયો. વર્ષ ર૦૦૭ ની ર૬ નવેમ્બરે દર વર્ષે ર૦ ફેબ્રુઆરીના દિવસે વિશ્વ સામાજિક ન્યાય ઉજવવાનું નક્કી થયું. તે પછી વર્ષ ર૦૦૯ ની ર૦ ફેબ્રુઆરીના દિવસે સૌ પ્રથમ વિશ્વ સામાજિક ન્યાય દિવસ ઉજવાયો.
ટૂંકમાં દુનિયામાંથી લિંગ, રંગ, ઉંમર, ક્ષેત્ર, ધર્મ, સંપ્રદાય, પરંપરા, ક્ષમતા જેવા માપદંડો આધારિત તમામ ભેદભાવો તોડીને સમગ્ર વિશ્વમાં સામાજિક સમરસતા અને સમાન ન્યાય સ્થાપિત કરવાનો છે.
વર્ષ ર૦ર૪ ની સામાજિક ન્યાય દિવસની ઉજવણી 'સામાજિક ન્યાય સામેના અવરોધો પર અંકુશ મેળવીને નવા અવસરો પ્રાપ્ત કરવા'ના થીમ પર થઈ રહી છે.
વિનોદ કોટેચા
જો આપને આ પોસ્ટ ગમી હોય તો શેર કરો...
Follow us: આ જ પ્રકારની બીજી પોસ્ટ માટે અમારી એપ ડાઉનલોડ કરો.
Android: https://rb.gy/surhtv
Apple ios: https://rb.gy/cee4r9
Social Media
ફોટો સ્ટોરી માટે અમારા ઇન્સ્ટાગ્રામ પેઈજને ફોલ્લો કરો
https://www.instagram.com/nobatdaily?r=nametag
વિડિયો માટે અમારી યુ-ટ્યૂબ ચેનલને સબસ્ક્રાઈબ કરો
કલ કરે સો આજ કર... આજ કરે સો અબ, પલ મેં પ્રલય હો જાયેગી, ફિર બહુરિ કરેગા કબ...
આળસથી ભરપૂર અને આદતથી મજબૂર હોય, તેની ઉન્નતિ અઘરી...
કબીરજીનો આ દૂહો ઘણો જ પ્રચલિત બન્યો છે અને આળસુ પ્રકૃતિ ધરાવતા લોકો માટે ઘણો જ પથદર્શક અને ઉપયોગી છે. કબીરજીના ઘણાં દૂહા માનવજીવનમાં રહેલી બુરાઈનો અને ત્રુટિઓ પ્રત્યે લોકોને જાગૃત કરે છે. કબીરજીના ઘણાં દૂહાઓ અને અખાના છપ્પા ભલે વ્યંગાત્મક લાગે કે શબ્દપ્રયોગો આકરા હોય, પરંતુ તેમાંથી જ મુંઝાયેલા કે દુભાયેલા લોકોને પોતાની આંતરિક સમસ્યાઓનો ઉકેલ પણ મળી જતો હોય છે.
કલ કરે સો આજ કર
'કલ કરે સો આજ કર' એટલે કે કોઈ કામ આવતીકાલ પર છોડવું ન જોઈએ અને જે કામ આજે થઈ શકતું હોય, તે આજે જ સંપન્ન કરી લેવું જોઈએ. તેવી જ રીતે અત્યારે જ થઈ શકે તે કામ અત્યારે જ સંપન્ન કરી લેવું જોઈએ અને થોડીવાર પછી કરવાની માનસિક્તા ટાળવી જોઈએ. કવિ કહે છે કે ક્ષણમાં પ્રલય થઈ શકે છે, મતલબ કે મૃત્યુ આવી શકે કે બ્રેઈનસ્ટ્રોક, એટેક કે કોઈ દુર્ઘટનાનો ભોગ બનીને અપંગતા કે નિર્બળતા પણ આવી શકે છે, અને એવું પણ થશે, તો તું તારા અધુરા કામો કેવી રીતે પૂરા કરીશ?
આજ કરે સો અબ...
આપણે ઘણી વખત કેટલાક કામો આજે કરવા જેવા હોય, છતાં આળસ કે અન્ય કારણે આવતીકાલ પર ધકેલી દેતા હોઈએ છીએ અથવા સવારના કામો બપોરે કે બપોરના કામો સાંજે કરશું, તેવું વિચારીને પાછળ ધકેલતા હોઈએ છીએ, જેથી કેટલાક કામો તો દિવસોના દિવસો સુધી ખેંચાયા કરતા હોય છે, અને ઘણી વખત તો એમાંથી જ વિકરાળ સમસ્યાઓ પણ ઊભી થઈ જતી હોય છે, ખરૂ કે નહીં?
'ચલાવી' લેવાની માનસિક્તા
ઘણાં લોકો કૌશલ્યથી ભરપૂર હોય છે. ઉચ્ચ અભ્યાસ કરીને કોઈને કોઈ વિષય પર નિપુણતા ધરાવતા હોય છે કે પછી વેપાર-ઉદ્યોગ કે કૃષિના ક્ષેત્રે મહારત ધરાવતા હોય છે, પરંતુ તેનામાં રહેલું આળસ તેને આગળ વધવા દેતું હોતું નથી. કેટલીક તળપદી કહેવતો અહીં લખી શકાય તેવી નથી, પરંતુ ટૂંકમાં ઘણાં લોકો 'ચલાવી' લેવાની માનસિક્તા ધરાવતા હોય છે અને જો સંકેલો કરવાથી કામ ચાલી જતું હોય તો બોલવાની તસ્દી પણ લેતા હોતા નથી!
સ્વાસ્થ્યને કોરી ખાતું આળસ
આળસને ઉધઈ સાથે સરખાવી શકાય. ઉધઈ જેવી રીતે લાકડાને કોતરીને ખોખલુ કરી નાંખે છે, તેવી જ રીતે આળસ પણ આપણા સ્વાસ્થ્યને કોરી ખાય છે અને શરીરને ખોખલુ કરી નાંખે છે. ઉધઈ જેવા આળસને ઝડપથી હટાવી શકાતું નથી અને ઉધઈ જેવું જ જીદ્દી આળસ ખૂબ જ અસરકારક ઉપાયો કરવાથી જ હટી શકે છે, તેથી આળસને પહેલેથી જ પનપવા ન દેવું જોઈએ અને આળસને આપણો સૌથી મોટો દુશ્મન ગણીને તેમાંથી દૂર રહેવું જોઈએ.
એકાદ-બે દુર્ગુણો હજારો સદ્ગુણો પર ભારી
ઘણાં ગુણવાન લોકો આગળ વધી શકતા નથી, તેની પાછળ પણ આળસનો અસૂર જ કારણભૂત હોય છે. માનવીમાં જો આસળ અને બૂરી આદત જેવા એકાદ-બે દુર્ગુણો હોય, તો તે હજારો સદ્ગુણો પર ભારે પડી જતા હોય છે. માનવીમાં હજારો ગુણ હોય, પણ જો તેનામાં બૂરી આદત કે આળસ હોય તો તેના જેવો કમનસીબ કોઈ ન ગણાય. તેની દશા ભરપૂર પાણી ધરાવતા 'તરસ્યા' કૂવા જેવી થઈ જતી હોય છે!
'આળસ' અભિશાપ કે આશીર્વાદ
'આળસ' માનવી માટે તો અભિશાપ જ છે, પરંતુ ઈશ્વરે આ અવગુણનો અંકુશ તરીકે પણ ઉપયોગ કર્યો હોય તેમ સિંહનું આળસ અન્ય વન્ય જીવો માટે તથા માનવી માટે આશીર્વાદરૂપ છે. એવું કહેવાય છે કે, સિંહ નેચરલી આળસુ પ્રાણી છે અને એક વખત મારણ કરીને પેટ ભરાઈ જાય, પછી ઘણાં દિવસો સુધી આરામમાં જ રહે છે. અહીં આળસ 'અંકુશ'નું કામ કરે છે. જો સિંહ આળસુ ન હોત તો શું થાત? તેની કલ્પના કરવી પણ અઘરી છે.
'આળસ'નો ઓજાર તરીકે ઉપયોગ
એવી જ રીતે આપણે પણ 'આળસ'નો અમુક પ્રકારની પ્રવૃત્તિઓ માટે ઓજાર તરીકે ઉપયોગ કરી શકીએ. અયોગ્ય, અનૈતિક અને અવળા કામો કરવામાં 'આળસ' જ કરવું જોઈએ. ગેરકાનૂની, માનવતાવિરોધી, શિષ્ટતાનું હનન કરતું, સૌજન્યતાનું છેદન કરતું કે કોઈને પણ કોઈપણ પ્રકારની હાનિકર્તા હોય તેવું કોઈપણ કૃત્ય કરવામાં તો કાયમી ધોરણે 'આળસ' જ કરવું હિતાવહ છે... ગળે ઉતરે છે આ વાત?
આળસથી ભરપૂર જીવન મડદાં જેવું
આળસથી ભરપૂર હોય, તે જીવન હકીકતે મડદાં જેવું જ ગણાય. મૃતદેહમાં શ્વાસોચ્છવાસની પ્રક્રિયા થતી હોતી નથી અને શરીર ઠંડુ પડી ગયું હોય છે, તે સિવાયની તમામ સમાનતાઓ આળસુ વ્યક્તિ અને મડદાં વચ્ચે હોય છે. મડદુ નિષ્પ્રાણ હોય છે, અને આળસુ વ્યક્તિ ચેતના વિહીન હોય છે. તેના શ્વાસ ચાલે છે, નાડી ધબકે છે, મગજ બરબાર કામ કરે છે, શરીર ગરમ છે, પરંતુ ચૈતન્ય ધબકતું હોતું નથી. આળસુ વ્યક્તિ ગઈકાલમાંથી કાંઈ શિખતો હોતો નથી, વર્તમાનમાં જીવતો નથી અને આવતીકાલની ચિંતા કરતો હોતો નથી, તે કાયમી કમજોરી અને મેદસ્વિતાનો પણ ભોગ બની જાય છે. તેનામાં સ્ફૂર્તિ રહેતી નથી. એટલું જ નહીં, તે જીવનમાં મનોવાંચ્છિત સફળતાઓ મેળવવાની ઘણી બધી તકો પણ માત્ર આળસના કારણે જ ગુમાવી દેતો હોય છે.
આદત સે મજબૂર
કેટલાક લોકોમાં આળસ નથી હોતી, પણ કેટલીક મોટી આદતો તેના પ્રગતિપથમાં સ્પીડબ્રેકર બની જતી હોય છે. ભરપૂર કૌશલ્ય, ઉચ્ચ આવડત, અઢળક જ્ઞાન અને સારૂ સ્વાસ્થ્ય હોવા છતાં 'આદત સે મજબૂર' ઘણાં લોકો ગંતવ્ય સિદ્ધિઓ હાંસલ કરી શકતા નથી, ધાર્યા ધ્યેયો સિદ્ધ કરી શકતા નથી અથવા મનોવાંચ્છિત જિંદગી જીવી શકતા હોતા નથી. કોઈને દારૂ પીવાની આદત હોય છે, તો ઘણાંને ડ્રગ્સ, ગાંજો, અફિણ જેવા નશાવર્ધક પદાર્થોનું નિયમિત સેવન કરવાની આદત હોય છે. તમાકુની બનાવટોના વધારે પડતા સેવન અને ધૂમ્રપાનને પણ આ જ શ્રેણીમાં ગણવા જોઈએ. આ પ્રકારની બૂરી આદતો ઘણી વખત સિદ્ધિઓના શિખર આંબવાની તકો ગુમાવવાનું મૂળભૂત કારણ પણ બનતી હોય છે. આદતોની આંધીમાં અટવાઈને ઘણાં લોકો ઉન્નતિના ઊંચા શિખરો પરથી નિષ્ફળતા અને બરબાદીની ઊંડી ખાઈમાં પણ ધકેલાઈ જતા હોય છે.
બૂરી આદતો
વ્યસનો અને નશાકારક દ્રવ્યોના સેવનને ગંભીર પ્રકારની બૂરી આદતો ગણી શકાય, પરંતુ ઘણી બધી એવી આદતો પણ છે, જેની અસરો ઘણી જ ખતરનાક હોય છે. જાતિય વિકૃતિઓ, અસભ્ય ભાષા, અશોભનિય ચેનચાળા, સૃષ્ટિના નિયમોથી વિરૂદ્ધની જીવનશૈલી, અનિયમિતતા, વિનાકારણ ઉજાગરા, દિવસે નિદ્રા રાત્રે કામના સંજોગોમાં સંતુલનનો અભાવ, ખાન-પાનની અયોગ્ય આદતો તથા કુદરતે ગોઠવેલી જીવનશૈલીથી વિપરીત જીવન જીવવાની વૃત્તિ વગેરેને પણ બૂરી આદતો ગણી શકાય. ઘણી વખત ધંધો-વ્યવસાય, રોજગારી અને પારિવારિક કારણોસર જીવનશૈલી બદલવી પડતી હોય છે, પરંતુ તેવા સંજોગોમાં પણ શરીરને જરૂરી આરામ, પોષણ અને નિદ્રાનું પ્રમાણ જળવાઈ રહે, તેવું સમતુલન (બેલેન્સ) ગોઠવવું જ પડે. ઘણાં ખૂબ જ નિપુણ, ચતૂર, જ્ઞાની અને હાયર એજ્યુકેટેડ લોકોને જીવનશૈલીની અયોગ્ય આદતોના કારણે જ જિંદગી સાથે ઝઝુમતા આપણે જોયા હશે, તેઓએ પોતાની જીવનશૈલીને સૃષ્ટિને સુસંગત બનાવવી જોઈએ અને/અથવા સ્વયં સંઘર્ષ કરીને સંતુલન અને સમતુલન જાળવવું જોઈએ, તેમ નથી લાગતું?
આદતો સુધરી શકે ખરી?
જેવી રીતે વ્યસનો છૂટી શકે નહીં, તે એક ભ્રમ છે, તેવી જ રીતે આદતો સુધરી જ ન શકે, તે પણ એક ભ્રમ જ છે, અને આ પ્રકારનો ભ્રમ તોડવાની ઈચ્છાશક્તિ તથા તાલાવેલી ખુદમાં જ હોવી જરૂરી છે. કોઈપણ મોટીવેટર કે કાઉન્સિલર ત્યાં સુધી સફળ થતો નથી, જ્યાં સુધી જે-તે વ્યક્તિ ખુદ જ આદતો છોડવા કે સુધારવા તત્પર ન હોય!
પોથીના રીંગણાની જેમ પુસ્તકિયા જ્ઞાનની સાથે સાથે પ્રેક્ટિકલ પણ થવું જ પડે. આ સબજેક્ટ માત્ર થિયરીકલ નથી કે વર્બલ કે હર્બળ નથી, પરંતુ ઘણો જ ગહન અને અટપટ્ટો છે. માત્ર કોઈપણ વ્યક્તિ સ્વયં દૃઢ નિર્ધાર કરે, તો આ જ વિષય અને તેના વિશલેષણો ઘણાં જ સરળ બની જાય, પણ...?!
વિનોદ કોટેચા
જો આપને આ પોસ્ટ ગમી હોય તો શેર કરો...
Follow us: આ જ પ્રકારની બીજી પોસ્ટ માટે અમારી એપ ડાઉનલોડ કરો.
Android: https://rb.gy/surhtv
Apple ios: https://rb.gy/cee4r9
Social Media
ફોટો સ્ટોરી માટે અમારા ઇન્સ્ટાગ્રામ પેઈજને ફોલ્લો કરો
https://www.instagram.com/nobatdaily?r=nametag
વિડિયો માટે અમારી યુ-ટ્યૂબ ચેનલને સબસ્ક્રાઈબ કરો
૧૦ ફેબ્રુઆરી-વિશ્વ દાળ દિવસ
દર વર્ષે વિશ્વ દાળ દિવસ અથવા વિશ્વ કઠોળ દિવસ ૧૦ ફેબ્રુઆરીના મનાવાય છે. દુનિયાની જુદી જુદી વાનગીઓમાં દાળ (પલ્સ) અને કઠોળનો ભરપૂર ઉપયોગ થાય છે. કઠોળમાં મબલખ પોષક ઘટકો હોય છે. ખાદ્ય સુરક્ષા, નાઈટ્રોજન ફિક્સેશન અને જૈવિક વિવિધતાને પ્રોત્સાહન અને પર્યાવરણીય ફાયદાઓને લઈને પણ વિશ્વ કઠોળ (દાળ) દિવસે વિશ્વભરમાં જુદા જુદા કાર્યક્રમો યોજાય છે. કઠોળ એ સંતુલિત અને પોષક આહાર છે.
વર્તમાન ફાસ્ટ યુગમાં ફાસ્ટફૂડનું મહત્ત્વ વધ્યું છે, તેથી કઠોળ અને દાળનો ભોજનમાં ઉપયોગ ઘટવા લાગ્યો છે, જેથી કુપોષણની સમસ્યા પણ વધે છે અને જાહેર આરોગ્ય પણ જોખમાય છે, આમ છતાં આ ક્ષેત્રે જાગૃતિ ઘણી ઓછી છે, જે ૧૦ મી ફેબ્રુઆરીના દિવસે થતી આ ઉજવણીમાં અગ્રીમ મુદ્દો હોવો જોઈએ.
અત્યારે દુનિયાના ઘણાં દેશો ભૂખમરાનો સામનો કરી રહ્યા છે. તે ઉપરાંત કુપોષણથી થતા મૃત્યુની સમસ્યા પણ ઘટી રહી નથી. પ્રોટીનનો મુખ્ય સ્ત્રોત, મજબૂત હાડકા, શરીરની ખડતલતા અને શારીરિક વિકાસમાં સૌથી વધુ ભૂમિકા દાળ અને કઠોળની રહે છે.
આપણાં દેશમાં વિશ્વ કઠોળ તથા દાળનો ભરપૂર ઉપયોગ વિવિધ વાનગીઓ બનાવવામાં થાય છે. મગ, અળદ, ચણા, તૂવેર, કળથી, મસૂર, મોગર વગેરે પ્રકારના કઠોળ તથા તેને ભાંગીને ઉત્પન્ન થતી દાળનો મહત્તમ ઉપયોગ ભોજન માટે થાય છે. એક અંદાજ મુજબ સમગ્ર વિશ્વમાં થતા દાળના ઉત્પાદનમાં ભારતનો હિસ્સો રપ ટકા છે. સ્વાસ્થ્ય સુરક્ષા તથા મજબૂત હાડકા અને ખડતલ શરીર માટે કઠોળ અને દાળનું સેવન યોગ્ય માત્રામાં કરવું જ જોઈએ, તેવી સલાહ પણ તજજ્ઞો દ્વારા અવારનવાર અપાતી હોય છે, ત્યારે ચાલો, આપણે પણ દાળભાત, દાળ બાટી, દાળ પકવાન, ખીચડી, વિવિધ કઠોળનું શાક વગેરે આપણી રોજીંદી થાળીના મેનુમાં અવશ્ય રાખીએ... અને પ્રાસંગિક મેનુમાં પણ અગ્રતાક્રમે રાખીએ...
વિનોદ કોટેચા
જો આપને આ પોસ્ટ ગમી હોય તો શેર કરો...
Follow us: આ જ પ્રકારની બીજી પોસ્ટ માટે અમારી એપ ડાઉનલોડ કરો.
Android: https://rb.gy/surhtv
Apple ios: https://rb.gy/cee4r9
Social Media
ફોટો સ્ટોરી માટે અમારા ઇન્સ્ટાગ્રામ પેઈજને ફોલ્લો કરો
https://www.instagram.com/nobatdaily?r=nametag
વિડિયો માટે અમારી યુ-ટ્યૂબ ચેનલને સબસ્ક્રાઈબ કરો
ચેતતા નર સદા સુખી, સંતોષી જન સદૈવ સુખી, લાલચ બૂરી બલા છે... હાર્યો જુગારી બમણું રમે...
સટ્ટાબાજી, ગેમ્બલીંગ, ગેરકાનૂની કે અસુરક્ષિત જોખમી મૂડીરોકાણો એટલે બરબાદી જ બરબાદી...
આપણે જ્યારે નાનું-મોટું ઈન્વેસ્ટમેન્ટ કરીએ છીએ, ત્યારે એવી સાવચેતી રાખીએ છીએ કે, મૂડી સલામત રહે અને વધુમાં વધુ વળતર મળે. શોર્ટ ટર્મ ઈન્વેસ્ટમેન્ટમાં મૂડી ઝડપથી છૂટી થઈ જાય છે, પરંતુ વળતર ઓછું મળે છે, જ્યારે લોન્ગ ટર્મ ઈન્વેસ્ટમેન્ટમાં મૂડીરોકાણ લાંબા સમય સુધી કરવું પડે છે, પરંતુ વળતર પણ વધુ મળે છે, તેવું સામાન્ય રીતે આપણે માનીએ છીએ. કેટલાક જોખમી પરંતુ સાહસિક ટૂંકી મુદ્તના રોકાણોમાં પણ વધુ વળતર મળતું હોય છે, પરંતુ તેમાં મૂળ મૂડીની સલામતી જોખમાતી હોય છે, જ્યારે ઘણાં લાંબા સમયગાળાના રોકાણોમાં ભારે વળતર અપેક્ષિત રીતે વધુ ન મળે, તો પણ ખૂબ મૂડીની સલામતી વધુ રહેતી હોય છે અને નુક્સાન થવાનો ચાન્સ જ રહેતો નથી. આ પ્રકારના ગણિત આપણે ઘણી વખત સાંભળતા હોઈએ છીએ અને તેના આધારે સંપૂર્ણ આયોજન પણ કરતા હોઈએ છીએ. તે પછી આપણા પોતાના અનુભવે તેમાં ફેરફારો પણ કરતા રહેતા હોઈએ છીએ.
મૂડીરોકાણના પણ ઘણાં પ્રકાર છે. ઉદ્યોગ-ધંધા કે સોના-ચાંદી જેવી ધાતુઓમાં મૂડી રોકાણ, કૃષિ-પશુપાલન અથવા સેવાકીય વ્યવસાયોમાં મૂડી રોકાણ, જમીન-મિલકતો કે રિયલ એસ્ટેટમાં ઈન્વેસ્ટમેન્ટ વગેરે પરંપરાગત મૂડીરોકાણો ઉપરાંત હવે બેન્કીંગ સિસ્ટમ, પોસ્ટ વિભાગની યોજનાઓ તથા સરકારી યોજનાઓમાં પણ નાની બચતના સ્વરૃપમાં નાનું નાનું ઈન્વેસ્ટમેન્ટ પણ કરતા હોઈએ છીએ. તે ઉપરાંત બોગસ સ્કીમો તથા કેટલાક જોખમી પોર્ટફોલિયો મુજબ ટૂંકા સમયગાળામાં વધુ વળતર મેળવવા પ્રયાસો પણ થતા હોય છે, અને કેટલાક લોકો આ જ માર્ગે ચાલીને વ્યાજંકયાદી પણ બની જતા હોય છે.
જો કે, લલચામણી, ભ્રામક અને અત્યંત આકર્ષક જાહેરાતોથી ભરમાઈને થતા રોકડ મૂડીરોકાણમાં ઘણી વખત માથે ઓઢીને રોવાનો વારો આવતો હોય છે, તો સટ્ટાબાજી, ગેમ્બલીંગ કે અન્ય ગેરકાનૂની અથવા અસુરક્ષિત મૂડી રોકાણોમાં પ્રારંભિક અને ઝડપી ફાયદો કરાવ્યા પછી અંતે તો બરબાદી જ મળતી હોય છે, તેમ છતાં આદત છૂટતી નથી. એટલે જ તો કહેવત પડી હશે ને કે 'હાર્યો જુગારી બમણું રમે'...
કેટલાક લાંબા સમયની બચતો પર વધુ વ્યાજ મળે છે, અને ચક્રવૃદ્ધિ વ્યાજના કારણે કેટલાક વર્ષો પછી મૂળ મૂડી ડબલ થઈ જતી હોય છે, જ્યારે ટૂંકા મૂડીરોકાણો પર સાદુ વ્યાજ મળે છે કે પછી વળતર ઓછું મળે છે, એવું જ કાંઈક સત્ય, પ્રામાણિક્તા અને નિષ્ઠાના ક્ષેત્રે પણ થતું જ હોય છે.
સત્યના પ્રયોગો લાંબા અને સલામત મૂડી રોકાણો જેવા હોય છે, અને તેનું વળતર મોડું પણ મોટું મળતું હોય છે, જ્યારે જુઠાણા, ફરેબ અને જાલસાજીનું વળતર ત્વરીત મળતું હોય છે, અને ઘણી વખત મોટું વળતર પણ મળી જતું હોય છે, પરંતુ તેના અંતિમ પરિણામો સારા હોતા નથી અને અંતે પાઘડીનો વળ છેડે ઉતરે, તેમ બરબાદી, બદનામી અને બદમાશીના સ્વરૃપમાં માઠા ફળ ભોગવવા જ પડતા હોય છે.
સોનું કસોટીએ ચડે છે, પરખાય છે અને શુદ્ધ તથા અસલી સોનાની કિંમત વધુ અંકાય છે, પરંતુ નકલી સોનું, નકલી જ્વેલરી કે નકલી હીરાઓની ઉંમર લાંબી હોતી નથી, અને તેની સરખામણી અસલ હીરા-જવેરાત કે સોના સાથે થઈ શકતી નથી. પીત્તળ ભલે ચમકદાર અને પીળું હોય, પરંતુ તેની કિંમત ક્યારેક સુવર્ણ જેટલી થવાની નથી, અને સોનું ભલે ઝાંખુ પડે પડે, પડે તો પણ તેની કિંમત એટલી બધી ઘટવાની નથી. સત્યની કસોટી થાય છે, પરંતુ ચક્રવૃદ્ધિ વ્યાજની જેમ તેનું મૂલ્ય વધતું જાય છે, જ્યારે જુઠ્ઠાણા, ફરેબ અને ગેમ્બલીંગમાં બરબાદ થઈ જવાનું જોખમ રહે છે અને ઘણાં લોકોને આખી ઉંમર જેલમાં પણ વિતાવવી પડતી હોય છે, તો ઘણાં લોકોના જીવ પર પણ જોખમ ઊભું થઈ જતું હોય છે, ખરૃને?
કરો તેવું ભરો, કરણી તેવી ભરણી, વાવો તેવું લણો, અન્ન તેવો ઓડકાર, કર્યા તો ભોગવવા જ પડે વિગેરે કહેવતો ઘણી જ પ્રચલિત છે, અને તેનો ગુઢાર્થ પણ બધા સમજે છે, છતાં લોભ, લાલચ, ડર, શોર્ટકટ અને દેખાદેખીમાં માનવી એવા કૃત્યો કરી બેસે છે, કે ક્ષણિક કે તત્કાળ લાભ, સુખ, ફાયદો કે ભોગ-વિલાસ-જાહોજલાલીની પ્રાપ્તિ થાય, તો પણ અંતે તો લાંબા સમયથી કે મૃત્યુપર્યંતની બરબાદી જ મળતી હોય છે. ઘણી વખત આ પ્રકારના કૃત્યો પછી કેટલાક લોકોનો જીવ પણ જતો હોય છે અને લોકોને આત્મહત્યા માટે મજબૂર પણ થવું પડતું હોય છે. આથી જ એવું કહેવાય છે કે, ધીરજના ફળ મીઠાં હોય છે, અને ચેતતા નર સદા સુખી, સંતોષી જન સદૈવ સુખી, લાલચ બૂરી બલા છે...
એવું કહેવાય છે કે, મોટા મોટા મૂડીપતિઓ સંપૂર્ણપણે સુખી હોય છે અને દુનિયા તેની પાછળ તેના પૈસાના કારણે જ દોડતી હોય છે. પૈસો જ સર્વેસર્વા છે અને 'નાણા વગરનો નાથિયો... નાણે નાથાલાલ' જેવી કહેવતો મુજબ માત્ર પૈસાદારોને જ માન-સન્માન, પ્રતિષ્ઠા અને વાહવાહી મળતી હોય છે. જો તેવું જ હોત તો આજે ફ્લોરેન્સ નાઈટીંગેલ, મધર ટેરેસા કે પોતડીધારી ગાંધીજીના ગુણગાન ગવાઈ રહ્યા ન હોત. ઘણાં લબ્ધ-પ્રતિષ્ઠિત મહાનુભાવોની સાદગીભરી જિંદગી અથવા ગરીબાઈ-આર્થિક રીતે નબળી સ્થિતિની આજે પણ ચર્ચા થાય છે, અને દૃષ્ટાંતો અપાય છે, તે શું સૂચવે છે?
ભૂતપૂર્વ વડાપ્રધાન લાલબહાદુર શાસ્ત્રીના નિધન પછી તેના પરિવારની સ્થિતિ કેવી હતી, તે સર્વવિદ્તિ છે. સૌરાષ્ટ્રના સાદગીપૂર્વક જીવન ગુજારનાર એક ધારાસભ્યના ઘરનું ગુજરાન તેના ધર્મપત્ની એક ગામડામાં ફ્લોરમીલ ચલાવીને કરતા હતાં, પરંતુ તે ધારાસભ્યનું વર્ચસ્વ જે-તે સમયે છેક દિલ્હી સુધી હતું. તાજેતરમાં જ જેને ભારતરત્નનો ખિતાબ મળ્યો છે તે કર્પુરી ઠાકુરની આર્થિક સ્થિતિ અને સાદગીની કથાઓ આપણે વિસ્તારપૂર્વક આજે પણ સાંભળી રહ્યા છીએ. આ પ્રકારના અનેક દૃષ્ટાંતો આપણી આજુબાજુ આજે પણ જોવા મળતા હોય છે.
સત્ય, નિષ્ઠા, પ્રામાણિક્તા, કલા, ઉદારતા જેવા સદ્ગુણો અને આદર્શો માટે કોઈ તાલીમવર્ગો નથી હોતા, કે તેને માર્કેટમાંથી ખરીદી કે હાયર કરી શકાતા નથી. આ પ્રકારના સદ્ગુણો અને આદર્શો વ્યક્તિની અંદરથી જ સ્ફૂરતા હોય છે અને પનપતા હોય છે, જો કે આ તમામ આદર્શો, સદ્ગુણો અને મૂલ્યોને જાળવી રાખવા ઘણાં જ મુશ્કેલ હોય છે, અને તેના કારણે જ ઘણાં લોકો આ અમૂલ્ય મૂડી ગુમાવી પણ દેતા હોય છે, પરંતુ જે લોકો સોના કે રત્નની જેમ કસોટીની એરણે ચડીને અંતે ખરા ઉતરે છે, ત્યારે તેની સામે દુનિયા ઝુકતી હોય છે અથવા સિદ્ધિઓની સીડી તથા કામિયાબીની પરાકાષ્ટાએ પહોંચીને તેઓ વાસ્તવમાં લબ્ધ-પ્રતિષ્ઠિત બની જતા હોય છે. એટલું જ નહીં, ઈતિહાસમાં સુવર્ણ અક્ષરે નોંધાઈ પણ જતા હોય છે. આ પ્રકારના લોકોએ જે સિદ્ધિ મેળવી હોય છે, તેને પ્રસિદ્ધિ ભલે ઓછી મળે, મળે કે ન મળે, પરંતુ તેના અંતરાત્માને તો આનંદ થતો જ હોય છે, કારણ કે 'જોબ સેટિસ્ફેક્શન' એટલે કે 'કાર્યસંતોષ'થી વધુ મૂલ્યવાન કોઈ ચીજ આ દુનિયામાં મોજુદ નથી... રાઈટ?
સંબંધોમાં સફળતા,સુવિધા, સ્વાર્થ અને સગવડિયા આદર્શોનું મિશ્રણ થતું જોવા મળતું હોય છે, અને મોટાભાગે 'ગીવ એન્ડ ટેઈક'ના બદલે 'ટેઈક એન્ડ ધેન ગીવ'નું વલણ જોવા મળતું હોય છે. એટલું જ નહીં, હવે તો 'ફર્સ્ટ ટેઈક એન્ડ ગીવ ઈફ યુ વોન્ટ'ની માનસિક્તા વધી રહી છે.
ઓળખાણ મોટી ખાણ પણ હોય છે અને સોનાની ખાણ પણ હોય છે, તેવી જ રીતે સંબંધો પણ ક્યારેક સ્થાયી મૂડીની જેમ ફળદાયી બનતા હોય છે, જ્યારે ઘણી વખત કેટલાક સંબંધ ગળાની ફાંસ જેવા બની જતા હોય છે. સંબંધો હવે માર્કેટવેલ્યુ, ઈન્વેસ્ટમેન્ટ અને પોન્ઝી સ્કીમોની જેમ વળતરિયા ગણિતો પર નિર્ભર રહેવા લાગ્યા છે અને પરિવારભાવનાઓ પણ દમ તોડવા લાગી છે. અયોધ્યામાં રામમંદિરના ભવ્ય નિર્માણના કારણે રામાયણના પાત્રો પુનઃ લોકચેતનામાં પ્રવેશવા લાગે અને ભગવાન શ્રીરામની જેમ સંતાનો આજ્ઞાકારી બની રહે, ભરતની જેમ પોતે રાજા હોવા છતાં કૂટિરમાં રહીને અયોધ્યાનું શાસન ચલાવવા જેવી ભાવના દરેક ભાઈઓમાં પનપવા લાગે અને કોઈને પણ 'વચન' આપી દેતા પહેલા જરા વિચારી લેવાની જાગૃતિ પણ સૌમાં આવે તેવું ઈચ્છીએ!
ઘણાં લોકોને 'સ્મશાન વૈરાગ્ય'ની અનુભૂતિ થઈ હશે, સ્મશાને ચિત્તા પર ચડેલા સ્વજનના પાર્થિવ દેહને જોઈને થોડા સમય પૂરતો વૈરાગ્ય આવી જાય, કે આ રસ્તે જ બધાને જવાનું છે, આ માણસ શું સાથે લઈ ગયો? અમીર હોય કે ગરીબ હોય, દરેકને અંતે તો પંચમહાભૂતમાં વિલિન જ થઈ જવાનું છે, તો પછી આટલી દોડધામ શા માટે?
માનવી જ્યારે પૃથ્વી પર અવતરે, ત્યારથી સંબંધોની શરૃઆત થાય છે, અને પહેલા માતા-પિતા અને પરિવાર માટે તેઓ 'જવાબદારી' બની જાય છે. મોટા થયા પછી ધીમે ધીમે એ જવાબદારીઓનું સિફ્ટીંગ થતું જાય છે, અને તેમાં પોતાના પરિવારો પણ વિસ્તરતા જાય છે, જેમાંથી સંયુક્ત અને વિભક્ત પરિવારો જેવા ભાગલા પડે છે, અને તેની સાથે સાથે જવાબદારીઓના પણ ભાગલા પડે છે. જીવનની કરૃણતા ત્યારે સર્જાય છે, જ્યારે 'જવાબદારી' બની ગયેલા માતા-પિતાનું જીવન પણ 'ભાગલાઓ'માં વહેંચાય છે અને ત્રણ-ચાર દીકરાઓના ઘરે વારાફરતી રહેવું પડે છે. માતા-પિતાની જવાબદારીઓના આ ભાગલાનું પ્રતિબિંબ 'બાગબાં' જેવી મૂવીમાં પડે છે, અને આ પ્રકારની ફિલ્મો માતા-પિતાને નાણા, માર્કેટવેલ્યુ, સ્વાર્થ અને સગવડિયા વિચારોના ત્રાજવે તોલવાનું પાપ કરતા સંતાનો માટે બોધપાઠરૃપ છે, ખરૃ કે નહીં?
'ઓલ્ડ ઈઝ ગોલ્ડ' જેવા શબ્દપ્રયોગો કેટલીક ચીજવસ્તુઓ-પદાર્થો માટે થતા હશે, પરંતુ વર્તમાન યુગમાં માનવી જેમ જેમ વૃદ્ધ થતો જાય તેમ તેમ બોજરૃપ થતો જતો હોય છે. હવે એક નવી વ્યાખ્યા રચાવી જોઈએ... 'ઓલ્ડ ઈઝ બર્ડન'...!
સંબંધોમાં સ્નેહ અને સમયાંતરનું સિંચન થાય તો એ ગાઢ-પ્રગાઢ સંબંધો જ જીવનભરનો સથવારો બની જતા હોય છે, પરંતુ તેમાં જો સ્વાર્થ અને 'ટેઈક બટ નોટ ગીવ' જેવી ઉધઈ લાગી જાય તો તેમાંથી ઘણી વખત ઘાતકીપણું અને સર્વનાશ નોતરતી હરકતો પણ જન્મ લેતી હોય છે. આપણે ત્યાં સારૃ છે કે હજુ પણ સ્વાર્થવિહોણાં સંબંધોનું અસ્તિત્વ છે અને તે પ્રવર્તમાન ખોખલા કારણોનો સામનો પણ કરી રહ્યું છે... જેને ટકાવવું અઘરૃ છે, પરંતુ અસંભવ તો નથી જ, ખરૃ ને?
વિનોદ કોટેચા
જો આપને આ પોસ્ટ ગમી હોય તો શેર કરો...
Follow us: આ જ પ્રકારની બીજી પોસ્ટ માટે અમારી એપ ડાઉનલોડ કરો.
Android: https://rb.gy/surhtv
Apple ios: https://rb.gy/cee4r9
Social Media
ફોટો સ્ટોરી માટે અમારા ઇન્સ્ટાગ્રામ પેઈજને ફોલ્લો કરો
https://www.instagram.com/nobatdaily?r=nametag
વિડિયો માટે અમારી યુ-ટ્યૂબ ચેનલને સબસ્ક્રાઈબ કરો
આઝાદી પછી તમામ દેશવાસીઓ દ્વારા ચૂંટાયેલી એક પણ સરકાર રચાઈ નથી!
એક અધિકાર એવો છે, જે આપણી ફરજ પણ છે...
ભારત વર્ષ ૧૯૪૭ માં આઝાદ થયું, અને વર્ષ ૧૯પ૦ માં પ્રજાસત્તાક થયું. તા. ર૬ મી જાન્યુઆરીના પ્રજાસત્તાક પર્વના આગળના દિવસે એટલે કે રપ મી જાન્યુઆરીએ પ્રત્યેક દેશવાસીઓ માટે એક મહત્ત્વપૂર્ણ દિવસ ઉજવાય છે.
આઝાદ ભારતમાં વયસ્ક લોકોને મતાધિકાર મળ્યો છે, અને અત્યારે ૧૮ વર્ષની ઉંમરે મતાધિકાર પ્રાપ્ત થાય છે. આ અધિકાર એવો છે, જે આપણો અધિકાર પણ છે, અને ફરજ પણ છે. મતાધિકાર પ્રાપ્ત કરનાર મતદાતાઓ તમામ દેશવાસીઓ વતી જનપ્રતિનિધિઓને ચૂંટે છે. આ વર્ષ ર૦ર૪ માં લોકસભાની ચૂંટણી થનાર છે, ત્યારે તમામ મતદાતાઓએ તમામ દેશવાસીઓ વતી નવા સંસદસભ્યો લોકસભા માટે ચૂંટવાના છે.
વર્ષ ૧૯પ૦ ની રપ મી જાન્યુઆરીના દિવસે ભારતીય ચૂંટણી પંચની સ્થાપના થઈ હોવાથી વર્ષ ર૦૧૧ થી દર વર્ષે રપ મી જાન્યુઆરીના દિવસે રાષ્ટ્રીય મતદાતા દિવસ ઉજવાય છે, અને મતદાન જાગૃતિના અભિયાનો ચલાવાય છે. ચૂંટણીપંચ દ્વારા ચૂંટણીઓ દરમિયાન 'સ્વીપ' નામનો કાર્યક્રમ પણ ચલાવાય છે.
આઝાદી પછી લોકસભા, રાજ્યની વિધાનસભાઓ, પાલિકા-મહાપાલિકા-ત્રિસ્તરીય પંચાયતો માટે ઘણી ચૂંટણીઓ થઈ ગઈ. લોકસભાની ચૂંટણી થયા પછી તેમાં બહુમતીના આધારે દેશની સરકાર ચૂંટાય છે, પરંતુ આજ સુધી એક પણ સરકાર એવી નથી, જે દેશના તમામ નોંધાયેલા મતદાતાઓ દ્વારા ચૂંટાઈ હોય, એટલે કે આખા દેશમાં એકંદરે સો એ સો ટકા મતદાન થયું હોય, બીજા અર્થમાં કહીયે તો અત્યાર સુધીમાં તમામ દેશવાસીઓએ ચૂંટેલી એક પણ સરકાર આવી નથી. આ કારણે મતદારોને જાગૃત કરવા અને અવશ્ય મતદાન કરવાની સમજ આપવા દર વર્ષે રપ મી જાન્યુઆરીના દિવસે રાષ્ટ્રીય મતદાતા દિવસ અથવા નેશનલ વોટર્સ ડે ઉજવાય છે.
મેઈકીંગ એવરી વોટ કાઉન્ટ,
નો વોટર ટુ બી લેફ્ટ બિહાઈન્ડ
વર્ષ ર૦ર૪ માં નેશનલ વોટર્સ ડે નું ઉક્ત થીમ છે, જે પ્રત્યેક મતદાતાની નોંધણી કરીને તેને મતદાન કરવા પ્રેરવાનો સંદેશ આપે છે, મતલબ કે પ્રત્યેક ૧૮ વર્ષિય નાગરિક મતદારયાદીમાં સામેલ થઈ જાય, તેની ઝુંબેશ વારંવાર ચલાવાય છે, અને તે પછી તે તમામ મતદારો મતદાન અવશ્ય કરે, તે માટે મતદાતા જાગૃતિ અભિયાનો ચલાવાય છે.
મતદારયાદીની એકરૃપતાના સૂચનો
મતદાર યાદીઓ સુધારવા અને નવા મતદારો નોંધવા તથા નિધન થયું હોય કે ભારતનું નાગરિકત્વ છોડી દીધંુ હોય, તેવા મતદારોની બાદબાકી કરવા અત્યારે જે પ્રક્રિયા અપનાવાઈ રહી છે, તેમાં ધળમૂળથી ફેરફાર કરીને નાનીઅમોટી દરેક ચૂંટણી માટે સમાન અને કાયમી મતદારયાદી અંગે ઘણાં સૂચનો થતા હોય છે, તે ધ્યાને લેવા જરૃરી છે, તેની પછી ક્યારેક વાત કરીશું...
વિનોદ કોટેચા
જો આપને આ પોસ્ટ ગમી હોય તો શેર કરો...
Follow us: આ જ પ્રકારની બીજી પોસ્ટ માટે અમારી એપ ડાઉનલોડ કરો.
Android: https://rb.gy/surhtv
Apple ios: https://rb.gy/cee4r9
Social Media
ફોટો સ્ટોરી માટે અમારા ઇન્સ્ટાગ્રામ પેઈજને ફોલ્લો કરો
https://www.instagram.com/nobatdaily?r=nametag
વિડિયો માટે અમારી યુ-ટ્યૂબ ચેનલને સબસ્ક્રાઈબ કરો
તોતિંગ-ઘટાદાર વૃક્ષોના મૂળિયા હંમેશાં ઊંડા અને મજબૂત જ હોય છે...
ગુમાન, ગુસ્સો અને ગરુતાગ્રંથીને લગામ લાગે તો સફળતા સરળ બની જાય...
બાળપણથી જ અનોખી બુદ્ધિપ્રતિભા ધરાવતા વિવેકમાં નામ એવા જ ગુણ પણ હતાં અને ખૂબ જ વિવેકી, વિનમ્ર અને બધાનો વહાલો હતો. તેની કોઠાસુઝ અને કાંઈક ને કાંઈક નવું શીખવાની ધગશ તથા શાર્પ મેમરીપાવરના કારણે તે પ્રાથમિક શિક્ષણથી હાયર સેકન્ડરી સુધી હંમેશાં ટોપ પર રહેતો અને તે પછી ઉચ્ચ અભ્યાસ કરીને આઈ.એ.એસ. બન્યો હતો. એ દરમિયાન વિવેકને ઘણાં દોસ્તો મળ્યા, ગ્રુપ મોટું થયું અને પરિવાર પણ વિવેકની પ્રગતિથી ગૌરવ અનુભવતો હતો. વિવેકની આ સિદ્ધિઓના મૂળમાં જ તેની બુદ્ધિપ્રતિભાની સાથે સાથે સદ્ગુણોનું સંયોજન હતું.
વિવેકની સફળતા અને સિદ્ધિઓમાં તેના પરિવારનું બલિદાન, માતા-પિતાનો અવિરત સહયોગ અને ભાઈ-બહેનોનું પ્રોત્સાહન પણ કારણભૂત હતું. દસમું ધોરણ પાસ કર્યા પછી વિવેકે હંમેશાં હોસ્ટેલ, બોર્ડીંગ, પી.જી. વગેરેમાં રહીને અભ્યાસ કર્યો હોવાથી તે આઈ.એ.એસ. બન્યો, ત્યાં સુધીમાં તેની આજુબાજુ મોટું ફ્રેન્ડ સર્કલ સર્જાઈ ગયું હતું, પરંતુ તે વર્ષોથી પોતાના પરિવારથી દૂર રહ્યો હતો. આ કારણે પોતાના સ્વજનોની સ્નેહાળ હૂંફ અને માતા-પિતાએ પેટે પાટા બાંધીને કરાવેલા ઉચ્ચ અભ્યાસની સાથે જોડાયેલી સ્મૃતિઓ વિસરવા લાગ્યો હતો. એટલું જ નહીં, તેનામાં ધીમે ધીમે ગુરૃતાગ્રંથી પણ પનપવા લાગી હતી. તે સુપરિયાલિટી કોમ્પ્લેક્ષથી જાણે કે પીડાવા લાગ્યો હતો.
આઈ.એ.એસ.ની ઉપલબ્ધિ પછી તેની કારકિર્દી ઉજ્જવળ બની. વતનથી દૂરના રાજ્યમાં પોસ્ટીંગ મળ્યું. તેની બુદ્ધિપ્રતિભા અને કોઠાસુઝના કારણે અનેક એવોર્ડ મળ્યા, અને પોતાની દરેક ફરજો ખૂબ જ લગનથી નિભાવતો હોવાથી તેને ઘણી જવાબદારીઓ પણ સોંપાઈ. વિવેકની ઉપલબ્ધિઓ અને સફળતાઓને ધીમે ધીમે તેનામાં ગુરુતાગ્રંથી તો વધારી જ દીધી હતી, અને જીદનું મિશ્રણ થતા તેનો સ્વભાવ પણ થોડો બદલાવા લાગ્યો હતો, પરંતુ કેટલીક વર્કીંગ મોનોપોલીના કારણે તેનામાં ગુમાન-ઘમંડ અથવા અનુચિત અભિમાન પણ વધવા લાગ્યું હતું.
વિવેક હવે અવિવેકી થવા લાગ્યો હતો. બાળપણથી નામ પ્રમાણે ગુણ હતાં, પરંતુ ઉચ્ચ પોસ્ટ, મોટો હોદ્દો, સફળતાઓ, સિદ્ધિઓ, પ્રશંસાપત્રો, એવોર્ડસ, સન્માન સમારંભો અને મીડિયા-સોશ્યલ મીડિયા-અખબારોના માધ્યમથી થયેલી પબ્લિસિટીના કારણે એક તરફ તેની નામના દશે ય દિશાઓમાં વધવા લાગી હતી, તો બીજી તરફ તેમનામાં પ્રવેશેલા ઘમંડ, જીદ અને સુપરિયારિટી કોમ્પ્લેક્ષ જેવા છૂપા પરિબળોએ તેને તોછડો, અવિવેકી અને અતડો પણ બનાવી દીધો હતો.
પોતાના પરિવારથી તે હજારો કિલોમીટર દૂર હતો, અને કારકિર્દીના પ્રારંભે દરરોજ ફોન કરતો, મેસેજ મોકલતો, સોશ્યલ મીડિયાના માધ્યમથી પોતાના કોલેજકાળના મિત્રો તથા વતનના ફ્રેન્ડસર્કલ સાથે સતત સંપર્કમાં રહેતો હતો. ઘણી વખત વીડિયોકોલ કરીને પરિવાર અને માતા-પિતાના ખબર-અંતર પૂછી લેતો હતો, અને તેના ભાઈ-બહેનોના અભ્યાસ તથા અન્ય પારિવારિક બાબતોની ચર્ચા કરી લેતો હતો, પરંતુ હવે તે પોતાની સિદ્ધિઓના ગગનમાં એટલો ઊંચે ઊડી રહ્યો હતો કે તે ધીમે ધીમે પોતાના પરિવાર, વતનના મિત્રો અને સ્વજનોને ભૂલવા લાગ્યો હતો.
માતા-પિતાને વિવેકના વેવિશાળની ચિંતા હતી, અને ઘણાં લોકો આ માટે પૃચ્છા પણ કરતા હતાં. નાના ભાઈને એડમિશન માટે મદદ કે ગાઈડન્સની જરૃર હોય ત્યારે પહેલાની જેમ વિવેક તેને સહયોગ આપવાના બદલે ફોન જ ઉપાડતો નહીં. નાની બેનનું વેવિશાળ નક્કી કરવા વતનમાં આવવાનો પણ તેને 'ટાઈમ' નહોતો, અને આ માટે તેનો સંપર્ક કરવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવતો તો વિવેકના પી.એ. દ્વારા જ તેને ટાઈમ નહીં હોવાનો જવાબ આપી દેવામાં આવતો હતો. પરિવારનો નિભાવ હવે પિતાના પેન્શનમાંથી કરવો મુશ્કેલ હોવાથી નાના ભાઈએ પણ પોતાના ઉચ્ચ કારકિર્દીના સપનાઓ છોડીને નાની નોકરી સ્વીકારી લીધી હતી.
વિવેકને પરણાવવાના સપના જોતા માતા-પિતાને ત્યારે તીવ્ર આઘાત પહોંચ્યો, જ્યારે તેઓએ જણાવ્યું કે વિવેક તો એક ઉચ્ચ અભ્યાસ કરેલી યુવતી સાથે રહેવા લાગ્યો છે. તે લિવ-ઈન-રિલેશનશીપમાં રહે છે, અને સગાઈ કે લગન કર્યા વિના જ પતિ-પત્નીની જેમ રહે છે અને બન્ને જોબ કરે છે.
વિવેક હવે પહેલાની જેમ વિવેકી તો રહ્યો નહોતો, પરંતુ પરિવાર સાથેના સંબંધો તથા વતનના મિત્રોને પણ ભૂલી ચૂક્યો હતો, તેથી માતા-પિતાના એક વખત હજારો કિલોમીટરનો પ્રવાસ કરીને વિવેકના જ એક મિત્ર સાથે વિવેકના નોકરીના સ્થળે પહોંચ્યા. ઓફિસમાં પી.એ.ને મળ્યા, અને ફોન પર લીધેલા સમયનો હવાલો આપ્યો. પી.એ.એ તેઓને માનભેર બોલાવ્યા અને ચા-પાણી પીવડાવ્યા.
વિવેકનો મિત્ર થોડા સમયમાં અકળાયો, કારણ કે બેલ વાગતી અને પ્યૂન જે નામ પોકારતો, તે અંદર ઓફિસમાં જતા અને બહાર આવતા, પરંતુ વિવેકના માતા-પિતાનો વારો જ આવ્યો નહીં... પી.એ. દ્વારા ઈન્ટરકોમમાં પુછવામાં આવતું ત્યારે વિવેક તેને કહેતો કે પહેલા અગત્યના કામો પતાવી લઉં... તેઓ તો ઘરના જ છે ને... તેઓ તો બેસશે... રાહ જોશે...
એકાદ કલાક સુધી વિવેક મળવા નહીં આવતા પિતાને આઘાત લાગ્યો અને બહાર નીકળી ગયા. તેની પાછળ પાછળ માતા અને મિત્ર પણ નીકળી ગયા. પિતા એ આઘાત સહન કરી શક્યા નહીં, અને ભારે હૃદયે વતનમાં પરત આવ્યા પછી બીમાર પડી ગયા... તે પછી પુત્ર વિવેક સાથેના તમામ સંપર્કો તોડી નાખ્યા... માતા પણ બીમાર રહેવા લાગ્યા...
વિવેકે તે દિવસે માતા-પિતા પરત જતા રહ્યા હોવા છતાં એકાદ ફોન કરવાનો વિવેક પણ દાખવ્યો નહીં, પરંતુ તેની સાથે લિવ-ઈન-પાર્ટનરશીપમાં રહેતી યુવતીનો ઘણાં દિવસો પછી ફોન આવ્યો કે તે હવે વિવેક સાથે લિવ-ઈન-પાર્ટનરશીપમાં રહેતી નથી, પરંતુ વિવેક સાથે પણ ડિપાર્ટમેન્ટલ ઈન્કાવયરી શરૃ થઈ છે... તેથી તેને પરિવારના સહયોગની જરૃર છે... તમે મદદ કરજો...
આમ, વિવેક પોતાના મૂળભૂત સંસ્કારો અને સદ્ગુણોમાંથી વિચલીત થઈને બરબાદીના માર્ગે વળ્યો અને અંતે ડિસમીસ થયો. બીજી તરફ તેનો નાનો ભાઈ ખાનગી પેઢીમાં નોકરી કરતો હતો, ત્યાં સૌનો વિશ્વાસ જીલી એ ઘણો આગળ વધ્યો અને નોકરી કરતાં કરતાં જમીન-મકાનની લે-વેચમાં બ્રોકરનું કામ પણ કરવા લાગ્યો હતો, અને સારૃ એવું કમાયો હતો. તે પછી તે રિયલ એસ્ટેટમાં ઈન્વેસ્ટમેન્ટ કરવા લાગ્યો હતો. એટલું જ નહીં, વયોવૃદ્ધ માતા-પિતાની સારસંભાળ રાખવાની સાથે સાથે નાની-બહેનનું વેવિશાળ પણ કરાવી દીધું હતું, અને હવે ધામધૂમથી પરણાવવાની હતી.
એ પછી પરિવારના કોઈપણ સારા-માઠા પ્રસંગે વતનમાં નહીં આવનાર વિવેકને સહયોગ આપવા વયોવૃદ્ધ માતા-પિતા અને ભાઈએ તેનો સંપર્ક કર્યો, ત્યારે ખબર પડી કે ભાઈ મોટી મુશ્કેલીમાં છે, અને કોઈ બીજાએ કરેલા ષડ્યંત્રનો ભોગ બન્યો છે. તેમના ગ્રુપમાં પણ તેને કોઈ સહયોગ આપતું નથી અને તેને કાનૂની મદદ નહીં મળે તો જેલમાં જવું પડે તેમ છે.
વિવેકનો ભાઈ તરત જ માતા-પિતાના આગ્રહને લક્ષ્યમાં લઈને મદદ કરવા પહોંચ્યો, ત્યારે વિવેક ધ્રુસકે ધ્રુસકે રડી પડ્યો, અને ભાઈની સાથે વતનમાં આવીને માતા-પિતાના પગે પડ્યો. તેમણે કહ્યું કે, 'ઘમંડ, સફળતાનો નશો અને ગુસ્સો કરવાની પડી ગયેલી ટેવના કારણે જ હું બરબાદ થયો છું, અને ગુસ્સામાં આવીને ભૂતકાળમાં પરિવારજનોની અવગણના કરી, તેના ફળ ભોગવી રહ્યો છું. ગુસ્સાની ટેવના કારણે ઊભા થયેલા દુશ્મનોએ બદલો લેવા મને ષડ્યંત્રમાં ફસાવી ને કૌભાંડિયા અધિકારીનું લાંછન લગાવ્યું છે, પરંતુ હુ તદ્ન નિર્દોષ છું...'
તે પછી તેના બાળપણના મિત્રોમાંથી રાજનેતા બનેલા અને રાષ્ટ્રીય કક્ષાએ પહોંચેલા એક મિત્રનો સંપર્ક કરીને વિવેકે પોતાના પરિવારની મદદથી કાનૂની લડાઈ લડી, અને સાથે સાથે બહેનને ધામધૂમથી પરણાવી. તેમની બહેન પણ ઉચ્ચ અભ્યાસ કરીને પ્રોફેસર બની હતી અને તેમનું વેવિશાળ પણ પ્રોફેસર સાથે જ થયું હતું... કાનૂની જંગ જીતીને નિર્દોષ ઠર્યા પછી વિવેક ફરીથી માનભેર ઉચ્ચ અધિકારી બન્યો, અને ભાઈ તથા માતા-પિતાને પોતાની સાથે જ રાખવાની પેશકશ કરી, તો પરિવારે ખૂબ જ નમ્રતાપૂર્વક ઈનકાર કરીને કહ્યું કે, 'વિવેક... હવે તું પહેલાનો વિવેક બની ગયો છે, તે જ બહું છે, હવે તું પરણીને ખુશ રહે... હવે અમારી ચિંતા કરતો નહી...!
આ કહાની ઘણાં લોકોને ગમશે અને ઘણાંને નહીં ગમે, પરંતુ એક વાત ચોક્કસ છે કે સફળતાનો નશો સંબંધોને તથા સ્વાર્થી અને સિદ્ધિઓનો સમાગમ વિવેકને હાઈજેક કરી જાય છે, સંસ્કારો અને સદ્ગુણોને હરી લ્યે છે અને અંતે બરબાદીને નોતરે છે.
જે લોકો સફળતાના ગગનમાં વિહરે, સિદ્ધિઓના શિખરો સર કરે અને ઉચ્ચ હોદ્દાઓ મેળવે, તેમ છતાં પોતાનો વિવેક ચૂકતા નથી. જમીન સાથે જોડાયેલા રહે છે, સંસ્કારો છોડતા નથી કે સદ્ગુણોની સાચી મૂડી સાચવીને રાખે છે. એટલું જ નહીં, પોતાના પરિવાર, ભાઈ-બહેન, માતા-પિતા અને બાળપણના મિત્રવર્તુળની જીવનપર્યંત ખેવના કરે છે, તેઓ જ સફળતાઓને પચાવી શકે છે, સિદ્ધિઓને જાળવી શકે છે અને સંસ્કારો-સદ્ગુણોનો સંચય કરી શકે છે... અન્યથા વિવેકની જેમ અવિવેકી, અભિમાની અને અતડા થયા પછી તેના માઠા પરિણામો પણ ભોગવવા પડે છે... તોતિંગ વૃક્ષોના મૂળિયા હંમેશાં મજબૂત અને ઊંડા જ હોય છે.
વિનોદ કોટેચા
જો આપને આ પોસ્ટ ગમી હોય તો શેર કરો...
Follow us: આ જ પ્રકારની બીજી પોસ્ટ માટે અમારી એપ ડાઉનલોડ કરો.
Android: https://rb.gy/surhtv
Apple ios: https://rb.gy/cee4r9
Social Media
ફોટો સ્ટોરી માટે અમારા ઇન્સ્ટાગ્રામ પેઈજને ફોલ્લો કરો
https://www.instagram.com/nobatdaily?r=nametag
વિડિયો માટે અમારી યુ-ટ્યૂબ ચેનલને સબસ્ક્રાઈબ કરો
મકરસંક્રાંતિના બીજા દિવસથી જ મંગલ પ્રસંગોનો શરૂ થશે ધમધમાટ...
આ વર્ષે મકસંક્રાંતિનું પર્વ ૧પ જાન્યુઆરીના કેમ?
આ વર્ષે મકરસંક્રાંતિનું વર્ષ ૧૪ જાન્યુઆરીના દિવસે નહીં, પણ ૧પ મી જાન્યુઆરીના દિવસે ઉજવાશે. હિન્દુ તહેવારો મોટાભાગે હિન્દુ કેલેન્ડર અને વિક્રમ સંવતની તિથિઓ મુજબ ઉજવાય છે, પરંતુ માત્ર મકરસંક્રાંતિનું પર્વ જ એવું છે, જે ઈસ્વીસનના અંગ્રેજી કેલેન્ડર અનુસાર ઉજવાય છે, અને તે મોટાભાગે ૧૪ મી જાન્યુઆરીના દિવસે હોય છે, પરંતુ અપવાદરૂપ કેટલાક વર્ષે મકરસંક્રાંતિનું પર્વ ૧પ મી જાન્યુઆરીના દિવસે ઉજવાય છે, તેનું જ્યોતિષશાસ્ત્ર ઉપરાંત ભૌગોલિક અને આધ્યાત્મિક કારણ પણ હોય છે.
આ મકરસંક્રાંતિનું પર્વ તારીખ-મહિના-ઈસ્વીસન મુજબ ઉજવાય છે, તેનું કારણ જે દિવસે સૂર્ય દક્ષિણાયનમાંથી ઉત્તરાયણ થાય છે અને મકર રાશિમાં પ્રવેશ કરે છે, એટલે કે ઉત્તરમાંથી દિશામાં ધનરાશિમાંથી મકર રાશિ તરફ ગતિ કરે છે, તેથી તે દિવસે જ ઉત્તરાયણ કે મકરસંક્રાંતિ ઉજવવી પડતી હોય છે, અને આ ભૌગોલિક પ્રક્રિયા આ વર્ષે ૧પ મી જાન્યુઆરીના થનાર હોવાથી આ વર્ષે ૧પ મી જાન્યુઆરીના દિવસે મકરસંક્રાંતિ ઉજવાશે.
સૂર્યનારાયણ વૈજ્ઞાનિક દૃષ્ટિએ સ્થિર છે, પણ જે રીતે આપણને આકાશમાં ગિતમાન દેખાય છે તે મુજબ જ્યોતિષશાસ્ત્ર મુજબની ગણત્રી તથા ભૌગોલિક ગતિવિધિઓની નોંધ થતી હોય છે. સૂર્યનારાયણ મકર રાશિમાં પ્રવેશે, અને ઉત્તરાયણ થાય, તે દિવસે વિક્રમ સંવત મુજબ દર વર્ષે એક સમાન તિથિ હોતી નથી, તેથી કદાચ સરળતા અને ઉજવણીની એકરૂપતા જળવાઈ રહે તે હેતુથી મકરસંક્રાંતિની ઉજવણી ઈસ્વીસન મુજબ થતી હશે, ખરૂ ને?
જે હોય તે ખરૂ, આપણે ત્યાં આમ પણ ઘણાં તહેવારો બબ્બે દિવસે અલગ-અલગ ઉજવાતા હોય છે, અને તેનું કારણ વિશાળ દેશના જુદા જુદા પ્રાન્તોના વિવિધાસભર રીતિ-રિવાજો, પરંપરાઓ અને માન્યતાઓ હોઈ શકે છે. આપણે તો આપણાં વિસ્તારમાં અને આપણી શ્રદ્ધા-માન્યતા મુજબ ઉજવણી કરવાની, અને બન્ને દિવસ પતંગ ચગાવવાના, બરાબર ને?
વર્ષ ર૦ર૪ મા સોમવાર ને ૧પ મી જાન્યુઆરીના દિવસે મકરસંક્રાંતિના પતંગ ઊડશે, તેની સાથે સાથે જ કમૂરતા પૂરા થઈ જતા વેવિશાળ-લગ્ન અને અન્ય શુભ પ્રસંગોનો ધમધમાટ શરૂ થઈ જશે.
મકરસંક્રાંત અથવા મકરસંક્રાંતિથી ક્રમશઃ દિવસ મોટો થતો જશે, અને રાત ટૂંકી થતી જશે. આ કારણે જ મકરસંક્રાંતિને ક્રાન્તિનો કાળ કહેવામાં આવે છે, કારણ કે સૂર્યનારાયણ દક્ષિણથી ઉત્તર તરફ ક્રાન્તિ કરે છે. આ વર્ષ ર૦ર૪ મા લોકસભાની ચૂંટણી પણ થનાર હોવાથી ઘણાં લોકો ચૂંટણી સાથે મકરસંક્રાંતિને ટાંકીને અવનવી રસપ્રદ કોમેન્ટો પણ કરવા લાગ્યા છે!
ખરમાસની સમાપ્તિ અને વાસી ખીસર
ખરમાસ ૧પ ડિસેમ્બર ર૦ર૩ થી શરૂ થયો હતો અને વર્ષ ર૦ર૪ ની ૧પ જાન્યુઆરીની મધ્યરાત્રિ પછી પૂર્ણ થશે, તેથી ૧૬ મી જાન્યુઆરીના દિવસને વાસી ખીસર પણ કહેવાય છે. ખીસર એ ઉત્તરાયણ અથવા મકરસંક્રાંતિનો પર્યાય શબ્દ મનાય છે.
જો કે, કેટલાક જાણકારો ઉત્તરાયણ અને મકરસંક્રાંતિને ભિન્ન ભિન્ન પણ માને છે. ધન રાશિમાંથી મકર રાશિમાં સૂર્યના પ્રવેશને મકરસંક્રાંતિ કહેવાય, અને સૂર્ય દક્ષિણમાંથી ઉત્તર તરફ ગતિ કરે તેને ઉત્તરાયણ કહેવાય, તેથી અલગ-અલગ અર્થઘટનો છતાં આ દિવસનું મહત્ત્વ તો એકસમાન જ હોય છે.
વિનોદ કોટેચા
જો આપને આ પોસ્ટ ગમી હોય તો શેર કરો...
Follow us: આ જ પ્રકારની બીજી પોસ્ટ માટે અમારી એપ ડાઉનલોડ કરો.
Android: https://rb.gy/surhtv
Apple ios: https://rb.gy/cee4r9
Social Media
ફોટો સ્ટોરી માટે અમારા ઇન્સ્ટાગ્રામ પેઈજને ફોલ્લો કરો
https://www.instagram.com/nobatdaily?r=nametag
વિડિયો માટે અમારી યુ-ટ્યૂબ ચેનલને સબસ્ક્રાઈબ કરો
કપોળ કલ્પનાઓમાંથી જન્મે છે આશંકાઓ અને શંકા-કુશંકાઓ... પછી થાય છે રાયનો પર્વત
સંક્રાંતિનો કાળ ખરેખર ક્રાન્તિ કેરો કાળ છે...
એક દૂધવાળાની વાતો પ્રચલિત છે. ગ્રામ્ય વિસ્તારમાં પશુપાલનનો વ્યવસાય કરતા એક પરિવારનો યુવાન તેમના પિતાના નિધન પછી દૂધનો ધંધો સંભાળી લ્યે છે. તે પહેલા તે યુવાન પશુઓ ચરાવવા અને સારસંભાળનું જ કામ કરતો હતો, અને જ્યારે ઢોર ચરાવવા ગયો હોય ત્યારે પશુઓ ચરિયાણમાં ઘાસ વિગેરે ચરતા હોય તેવા સમયે તે આકાશમાં મીટ માંડીને ઝાડના છાંયડે બેઠો બેઠો સ્વપ્નોમાં સરી જતો હતો અને પોતાના તથા પોતાના પરિવારના ઉત્કર્ષ માટે શું શું કરી શકાય તેના વિચારો પણ કરતો રહેતો હતો. આ સ્થિતિમાં ઘણી વખત તેમના પશુઓ ગૌચર કે ચરિયાણની નિશ્ચિત સીમા ઓળંગીને કોઈ ખેડૂતના ખેતરમાં ઘૂસી જાય, અને ઊભા પાકને નુક્સાન કરે, ત્યારે તે યુવાનને ઠપકો સાંભળવો પડતો અને પિતાની નારાજગી પણ વહોરી લેવી પડતી હતી, પરંતુ બીજી તરફ તે આળસ કર્યા વિના ઢોર ચરાવી, પાણી પીવડાવીને ઘરે આવ્યા પછી પણ નિષ્ઠાપૂર્વક પરિવારને મદદરૂપ થતો હોવાથી સૌ કોઈનો લાડલો પણ હતો. એટલું જ નહીં, તેના કેટલાક વિચારો અને સૂચનો તેમના અર્ધશિક્ષિત ભાઈ-ભાંડુઓને ગમતા પણ ખરા, પરંતુ વડીલો દ્વારા પરંપરાગત વ્યવસાય પ્રત્યેની લાગણી અને ધગશ જોઈને આ યુવાન પોતાનું મન વાળી લેતો હતો.
પરિવારની પરિસ્થિતિ સાધારણ હોવાથી અને પરંપરાગત વ્યવસાયમાંથી ગુજરાન સારૂ ચાલી શકતું હોવાથી તે પરિવારના વડીલો તે જમાનામાં બાળકોને ભણાવતા જ નહીં, અથવા તો સરકારી પ્રાથમિક શાળામાં મોકલીને અનિયમિત અને પાર્ટટાઈમ એજ્યુકેશન અપાવતા અને કિશોરવયના થતા જ પ્રાથમિક કક્ષાએથી જ અભ્યાસ છોડાવીને પરંપરાગત વ્યવસાયમાં જોતરી દેતા હતાં. આ કારણે તેઓ બહું ભણી શકતા નહીં. આ યુવાન પણ એ જ કારણે બહુ ભણી શક્યો નહોતો, પરંતુ તેના અરમાન ઊંચા હતાં. તેવામાં પિતાની અનંત વિદાય પછી શહેરમાં દૂધ વેંચવા જવાનું તે યુવાનની માથે આવ્યું હતું.
તે પછીની વાર્તા ઘણી જ પ્રચલિત છે અને વિવિધ સ્વરૂપે કથા-કહાનીઓમાં તેનો ઉલ્લેખ થતો રહે છે. આ યુવાન શહેરમાં દૂધ વેંચવા તો નીકળ્યો, પરંતુ માથા પર દૂધનો ઘડો લઈને ચાલતી વખતે પોતાની રોજીંદી આદત મુજબ સ્વપ્નોમાં ખોવાઈ ગયો અને ઊઘાડી આંખે સપના જોવા લાગ્યો. ચાલતાં ચાલતાં તેમણે વિચાર કર્યો કે આજથી દૂધ વેંચીને જે નાણા આવશે, તેમાંથી થોડી થોડી બચત કરીને એકાદ વર્ષ પછી હું કોઈ નાનો-મોટો વ્યવસાય કરીશ અને પશુપાલનનો વ્યવસાય ભાઈઓને સોંપીને દૂધના બાય-પ્રોડક્ટ્સ બનાવવાનું શીખી લઈશ. આ રીતે મૂલ્યવર્ધન કરીને ધીમે ધીમે કમાતો જઈશ, અને પછી આપણી આર્થિક સ્થિતિ સુધરે પછી નાના ભાઈ-બહેનોને ભણાવવા પણ મોકલીશ. તે પછી વધુ કમાઈશ, અને આપણે નળિયાવાળું મકાન પાડીને ત્યાં મેડી (બે માળનું મકાન) બનાવીશ, અને સુંદર મજાના મકાનની મેડીની અગાસી પરથી અમે બધા મકરસંક્રાંતિમાં પતંગ ઊડાવીશું, અને એ 'કાપ્યો છે...'નો આનંદ લેશું. ઉઘાડી આંખે આ સ્વપ્નો જોતા જોતા તે યુવાન આકાશમાં ઊડતા કાલ્પનિક પતંગને જોવા જતાં તેના માથા પરથી દૂધનો ઘડો નીચે પડી જાય છે, અને દૂધ ઢોળાઈ જાય છે... અને એ સાથે જ યુવાનના સ્વપ્ના પણ દૂધમાં રોળાઈ જાય છે!
આ કહાની એક માર્ગદર્શક વાર્તા છે,અને તેના નેગેટીવ અને પોઝિટિવ અર્થઘટનો થઈ શકે છે. આ કહાનીનો કાલ્પનિક વિસ્તાર પણ બન્ને રીતે થઈ શકે છે, પરંતુ અહીં આપણે પ્રાથમિક રીતે એવું તારણ કાઢી શકીએ કે ઉઘાડી આંખે સપના જોતી વખતે એટલું જાગૃત પણ રહેવું જોઈએ કે દૂધનો ઘડો માથા પરથી નીચે પડી ન જાય.. મતલબ કે આપણી અત્યારની વાસ્તવિક્તા અને તેની નક્કરતા વિસરાય ન જાય...
આ કહાની જેવી કલ્પનાઓ હજુ પણ સ્વીકૃત ગણાય અને થોડા જાગૃત રહીને ઊઘાડી આંખે સપના જોયા પછી તેમાંથી જ ઉજ્જવળ ભવિષ્યનો માર્ગ પણ કદાચ મળી જાય, પરંતુ ઘણી વખત આપણે કપોળ કલ્પનાઓ કરતા હોઈએ છીએ, અને તેમાંથી શંકા-કુશંકાઓ અને આશંકાઓ જન્મ લેતી હોય છે. આ પ્રકારની કપોળ કલ્પિત આશંકાઓ, શંકા-કુશંકાઓ ઘણી વખત ખતરનાક પરિણામો લાવતી હોય છે, અને આવી જ કપોળ કલ્પનાઓના કારણે ઘણી વખત હત્યાકાંડો, હિંસક ઘટનાઓ અને જિંદગીભરના વેરઝેર પણ સર્જાઈ જતા હોય છે. કપોળ કલ્પનાઓ તથા કુદરતી હકારાત્મક કલ્પનાઓમાં પણ આસમાન-જમીનનો ફર્ક હોય છે. કપોળ સ્વપનાઓની અસર હેઠળ કોઈપણ પ્રકારની તપાસ, પુરાવા કે આધારો વગર કોઈપણ વ્યક્તિની પ્રામાણિક્તા, નિષ્ઠા, ચારિત્ર્ય, વફાદારી કે કૌશલ્ય વિષે આશંકાઓ રાખીને મનોમન અણગમો, નફરત કે નારાજગીને પનપવા દેવી ઘણી જ ખતરનાક નિવડતી હોય છે, અને ધીમે ધીમે વિસ્ફોટકો જેવી ભયાનક બની જતી હોય છે. આ જ પ્રકારે કપોળ કલ્પનાઓ હેઠળ જો શંકાઓ-કુશંકાઓ-આશંકાઓ આપણા દિલો-દિમાગ પર કબજો કરી લ્યે, તો તેમાંથી સર્જાયેલા પૂર્વગ્રહો અને ધૃણાના કારણે મોટા-મોટા સંઘર્ષો, દંગલો કે અનિચ્છિન્ય ઘટનાક્રમોની બુનિયાદ પણ રચાઈ જતી હોય છે. રોજીંદા જીવનમાં આપણે એ પ્રકારના ઘણાં ઘટનાક્રમો સર્જાતા જોતા પણ હોઈએ છીએ. પોઝિટિવ, હકારાત્મક, સર્જનાત્મક, પ્રેરણાત્મક અને પોસીબલ (શક્ય હોય તેવી) કલ્પનાઓ આપણા જીવનને ઉન્નતિ તરફ જ લઈ જતી હોય છે, પરંતુ કપોળ કલ્પનાઓ એટલે કે તદ્ન વાહિયાત, શંકા-કુશંકાઓ, આશંકાઓથી ગ્રસિત નેગેટીવ, સંદેહાત્મક, ખંડનાત્મક અને વિના કારણ ઉત્તેજક મનોભાવના સાથેની અયોગ્ય કલ્પનાઓ બરબાદી તરફ જ ઢસડી જતી હોય છે.
શંકા, કુશંકાઓ, આશંકાઓમાંથી રાયનો પર્વત કેવી રીતે થતો હોય છે, તે અખા અને ખૂબજ સરળ શબ્દોમાં, લોકભોગ્ય ભાષાઓ અને સચોટ પરિભાષામાં અદ્ભુત રીતે સમજાવ્યું છે... કે...
વા વાયા ને નળિયું ખસ્યું,
તે દેખી ને કૂતરૃં ભસ્યું,
કોઈ કહે મેં દીઠો ચોર,
ત્યાં થયો બહુ શોરબકોર.
ટૂંકમાં વાતનું વતેસર કેવી રીતે થઈ જાય, અને પવન આવતા નળિયું ખસે અને અવાજ આવતા કૂતરૃં ભસવા લાગે, ત્યારે કોઈ વ્યક્તિ ચોર દીઠો હોવાની કપોળ કલ્પના કરી બેસે, તો તેમાંથી શોર-બકોર ઉત્પન્ન થતો હોય છે, મતલબ કે ઘણી વખત આ પ્રકારની જુઠ્ઠી કલ્પનામાંથી અનિચ્છિનિય ઘટનાઓ તથા માઠા પરિણામોની પણ પૂરેપૂરી સંભાવનાઓ રહેતી હોય છે.
'મન હોય તો માળવે જવાય'... એટલે કે મનોબળ મજબૂત હોય તો આપણું મગજ પણ વાસ્તવિક્તાને જ સ્વીકારવા લાગતું હોવાથી કપોળ કલ્પનાઓ ઓછી આવે, અને કોઈ અનહોની બનતી પણ અટકી જતી હોય છે, ખરૃં કે નહીં?
મકસંક્રાંતિમાં આપણે ભલે મનોરંજન માણીએ અને એકબીજાની દોર પર પ્રહાર કરીને એકબીજાના પતંગ કાપવાની મજા માણીએ... પરંતુ એ દિલચશ્પ અને ખેલદિલી સાથે રમાતી સ્પર્ધામાંથી વાસ્તવિક જીવનમાં કોઈની પ્રગતિનો માર્ગ અવરોધીને કે બીજાની લીટી ભૂંસવાનો પ્રયાસ કરવાના બદલે આપણી લીટી જ મોટી કરીએ, તે અત્યંત જરૂરી છે. મકરસંક્રાંતિનું પર્વ ક્રાંતિકારી ગણાય છે, અને આ પર્વથી મંગલ પ્રસંગોની પુનઃ શરૂઆત થઈ જાય છે. સંક્રાંતિનું ધાર્મિક, આધ્યાત્મિક, વૈજ્ઞાનિક અને સાંસ્કૃતિક મહત્ત્વ તો હતું જ, અને હવે માર્કેટીંગ યુગમાં આર્થિક દૃષ્ટિએ પણ વિશેષ મહત્ત્વ ઉમેરાયું છે.
મકરસંક્રાંતિને વિવિધ પ્રદેશોમાં જુદા-જુદા નામે ઓળખવામાં આવે છે, અને તેનું મહાત્મય પણ જુદા જુદા સંદર્ભો, પૌરાણિક-ઐતિહાસિક ઘટનાઓ અને કેટલાક વિશેષ પ્રસંગોને સાંકળીને વર્ણવવામાં આવે છે. ઋતુચક્ર અને સૂર્યની ગતિની દૃષ્ટિએ પણ મકરસંક્રાંતિનું અલગ જ મહત્ત્વ વર્ણવાય છે, પરંતુ આ પર્વને ક્રાંતિનું પર્વ પણ ગણવામાં આવે છે, અને તેની પાછળના તાર્કિક કારણો પણ છે. સૌ કોઈને મકરસંક્રાંતિ પર્વની વિશેષ શુભકામનાઓ...
જો આપને આ પોસ્ટ ગમી હોય તો શેર કરો...
Follow us: આ જ પ્રકારની બીજી પોસ્ટ માટે અમારી એપ ડાઉનલોડ કરો.
Android: https://rb.gy/surhtv
Apple ios: https://rb.gy/cee4r9
Social Media
ફોટો સ્ટોરી માટે અમારા ઇન્સ્ટાગ્રામ પેઈજને ફોલ્લો કરો
https://www.instagram.com/nobatdaily?r=nametag
વિડિયો માટે અમારી યુ-ટ્યૂબ ચેનલને સબસ્ક્રાઈબ કરો
ઝાડને બાથ ભરીને ઊભેલો માણસ કહે છે કે 'આ ઝાડ મને છોડતું નથી'...એવું જ વ્યસની કરે છે...ખરૃ ને...?
'આદત સે મજબૂર' એવો કટાક્ષ વ્યસનો ઉપરાંત જુગાર, સટ્ટો, અસુરક્ષિત ફોકસ માટે પણ થાય છેઃ
કોઈપણ પ્રકારનું વ્યસન બરબાદી જ નોતરે છે, તે સૌ કોઈ જાણે છે, તેમ છતાં વ્યસન છૂટી જ શકતું નથી, અને વ્યસનને છોડવાના પ્રયાસો કરવા છતાં કેટલાક સમયમાં ફરી ચાલુ થઈ જાય છે, અને તેનું કારણ એવું આપવામાં આવતું હોય છે કે વ્યસન બંધ કર્યા પછી તેની આડઅસરો થઈ હતી. કોઈ કહે છે કે વ્યસન છોડ્યા પછી મગજ બરાબર કામ કરતું નહોતું, તો કોઈ એવું પણ કહે છે કે વ્યસન બંધ કર્યા પછી રોજીંદી પ્રક્રિયાઓ ખોરવાઈ જતી હતી, અને કેટલીક શારીરિક સમસ્યાઓ પણ ઊભી થતી હતી. કોઈ વળી વ્યસન છોડ્યા પછી શારીરિક અને માનસિક બન્ને પ્રકારની તકલીફો ઊભી થઈ હોવાનું જણાવે છે, તો કોઈ વ્યસનનો પ્રકાર બદલીને 'બકરૃ કાઢીને ઊંટને આમંત્રણ આપવા' જેવી 'વચલા' માર્ગ કાઢતા હોય છે. એક સર્વ સામાન્ય દલીલ એવી પણ થતી રહેતી હોય છે કે, લાંબા સમયનું વ્ય્સન ત્યજવું એ મુશ્કેલ જ નહીં, અસંભવ છે!
હકીકતમાં વ્યસન નહીં છૂટવું, એ માનસિક સમસ્યા જ છે. વ્યસન મનને નબળું બનાવે છે, તેથી જ વ્યસન છોડવા માટે દૃઢ મનોબળ અને અડગ નિર્ધાર કરવો જરૃરી હોય છે. 'મન હોય તો માળવે જવાય'ના હાર્દને સમજીને મનને અત્યંત મજબૂત બનાવવું પડે અને દૃઢ મનોબળની સાથે અફર પ્રણ લઈને વ્યસન છોડવાનો સતત પ્રયાસ કરવો જોઈએ. જ્યાં સુધી સફળતા ન મળે, ત્યાં સુધી સતત પ્રયત્નો કરતા રહેવા જોઈએ. વ્યસન છૂટી જ શકે છે, તે નિર્વિવાદ હકીકત છે. જુનું વ્યસન છોડવું અત્યંત અઘરૃ છે, પરંતુ અશક્ય તો નથી જ હો...
જે લોકો એવું કહેતા હોય કે વ્યસન છોડવું અશક્ય છે. ઘણાં પ્રયાસો કર્યા, પરંતુ સફળતા મળી જ નહીં. વ્યસન છોડતા જ પેટની તકલીફ થવા લાગી. કુદરતી પ્રક્રિયાઓ ખરોવાઈ ગઈ, ખોરાક, નિદ્રા, કુદરતી હાજત સહિતના શેડ્યુલ જ વિખેરાઈ ગયા. ખાવાનું પચતું નથી, મગજ તો સુન્ન જ થઈ જાય છે અને શરીર પર જાણે નિયંત્રણ જ રહેતું નથી. નિરાસાજનક અને નકારાત્મક વિચારો આવે છે અને ક્યાંય ગમતું જ નથી. રાત્રે ઊંઘ આવતી નથી અને શરીરમાં જાણે કૌવત જ ન હોય તેવી નબળાઈ આવી જાય છે. ક્યારેક આંખે અંધારા આવે છે, તો ક્યારેક 'ધૂમ' એટલે કે ચક્કર જેવું આવે છે. કેટલાક લોકો અપચો, ગેસ્ટ્રોલાઝ, વોમિટીંગ અને હેડેક-બોડીયોકની ફરિયાદ પણ કરતા હોય છે.
વ્યસન છોડવાના પ્રયાસોના પ્રારંભે આ તમામ પ્રકારની અનુભૂતિઓ થતી જ હોય છે, તે તદ્ન સાચી વાત છે, પરંતુ આ અનુભૂતિઓ માત્ર ને માત્ર માનસિક જ હોય છે. એમ પણ કહી શકાય કે આ પ્રકારની અનુભૂતિઓ માનસિક ભ્રમનું જ પરિણામ હોય છે. આને અર્ધસત્ય પણ ગણાવી શકાય. આ પ્રકારની અનુભૂતિઓને ભ્રમણા કહો, અર્ધસત્ય કહો કે નક્કર હકીકત ગણો, તો પણ તેમાંથી છૂટવું તદ્ન અસંભવ જ છે, તેમ માનવું પણ ભૂલભરેલુ છે. આપણી વચ્ચે જ એવા ઘણાં દૃષ્ટાંતો પણ જોવા મળશે. જેઓએ દાયકાઓ જુનું બીડીનું બંધાણ છોડી દીધું હોય, વર્ષોથી તમાકુનું સેવન કરતા હોય અને દૃઢ માનસિક્તા સાથે તમાકુંને તિલાંજલિ આપી દીધી હોય, કે પછી શરાબનું કે ધૂમ્રપાનનું જુનું વ્યસન ત્યાગી દીધું હોય!
વ્યસનો છોડવાની બાબતમાં આપણાં મનને અનુકૂળ હોય તેવા દૃષ્ટાંતો સાંભળવા આપણને ગમે છે. વ્યસનોને જસ્ટીફાય કરવા માટે આપણે એમ પણ કહીએ છીએ કે તમાકુ ખાતા હોય કે દારૃ પીતા હોય કે પછી અન્ય કોઈપણ પ્રકારનો નશો કરતા હોય તેને કેન્સર થાય જ છે, તેવું ક્યાં છે? ઘણાં લોકો ૮૦-૯૦ વર્ષની ઉંમરે પણ બીડી પીતા હોય છે, ઘણાં લોકો મૃત્યુપર્યંત તમાકુનું સેવન કરવા છતાં તંદુરસ્ત રહ્યા છે, કે પછી ઘણાં લોકો આજીવન શરાબનુું સેવન કરવા છતાં તંદુરસ્ત રહ્યા હોવાના તર્કો આપણે રોજ-બ-રોજ સાંભળતા પણ હોઈએ છીએ અને આ પૈકીના કેટલાક અભિપ્રાયો સાથે આપણે સહમત પણ હોઈએ છીએ, ખરૃ કે નહીં?
'મન હોય તો માળવે જવાય... નાચનારીનું આંગણું વાંકુ' અથવા 'મન હોય તો માળવે જવાય... નાચવું નહીં તેનું આંગણું વાંકુ' જેવી કહેવતો આ પ્રકારની દલીલ-તર્કોનો છેદ ઊડાવે છે, રાઈટ?
ઘણાં લોકો એવું કહેતા સંભળાય છે કે એક વિખ્યાત સંત તો સાદગીભર્યું જીવન જીવ્યા હતાં અને જીવનપર્યંત કોઈપણ વ્યસન નહોતું, તેમ છતાં તેને પણ કેન્સર થયું હતું, તેથી કેન્સર તમાકુ ખાવાથી થઈ જ જાય, તેવી માન્યતા ખોટી છે. આ પ્રકારે તો આપણે આપણી જાતને જ છેતરતા હોઈએ છીએ અને ખતરનાક વ્યસનોને જસ્ટીફાય કરવાના પ્રયાસો કરતા હોઈએ છીએ. તમાકુના સેવનથી દરેક વ્યક્તિને કેન્સર થઈ જ જાય, તેવું ન હોય, તો પણ તમાકુના કારણે કેન્સર થતા સંખ્યાબંધ લોકોના મૃત્યુ થાય છે અને ઘણાં ઘર બરબાદ થઈ જાય છે, તે નક્કર હકીકત છે, તે ભૂલવું ન જોઈએ.
આ વાસ્તવિક્તા જાણીને આપણે સૌએ એવો ભ્રમ મનમાંથી કાઢી નાંખવો જોઈએ કે વ્યસનો છોડી જ શકતા નથી. ઝાડને બાથ ભરીને ઊભેલો વ્યક્તિ એવું કહે કે ઝાડે તેને પકડી રાખ્યો છે, અને તે છૂટી શકતો નથી, પરંતુ હકીકતે તે પોતે જ ઝાડને પકડીને ઊભો હોય છે, અને ઝાડને ધરાર છોડતો હોતો નથી. કાંઈક એવી જ રીતે આપણે વ્યસનના ગુલામ બની જઈએ છીએ અને ઘણાં પ્રયાસો કરવા છતાં ન છૂટે ત્યારે હાર માની લઈને આ પ્રકારના તર્કોના શરણે જઈએ છીએ. હકીકતમાં આપણી વચ્ચે જ ઘણાં બધા એવા લોકો હોય જ છે, જેમણે વર્ષો જુની આદતો, વ્યસનો કે નશો કરવાની બીમારીને મક્કમતાપૂર્વક તિલાંજલિ આપી દીધી હોય. હવે તો એવા રિહેલિબિટેશન સેન્ટર્સ પણ ખુલ્યા છે, જ્યાં હાથમાં રગડીને તમાકુ મૂકવાથી લઈને ખતરનાક ડ્રગ્સના સેવન સુધીના વ્ય્સનોમાંથી છૂટકારો મેળવવાનો માર્ગ મળી શકે છે.
વ્યસનો માત્ર તમાકુ, શરાબ કે ડ્રગ્સના જ હોય તેવું નથી, કેટલાક એવા વ્યસનો પણ હોય છે, જે ખાવા-પીવાની ચીજોથી કે સુંઘવા અથવા ધૂમ્રપાનથી નહીં, પરંતુ કુટેવો, આદતો અને કુસંગતમાંથી ઉપજે છે અને આપણું જીવન બરબાદ કરી નાંખે છે.
એક કહેવત છે કે કાળિયા સાથે ધોળિયો બાંધીએ, તેથી વાન ન આવે, પણ શાન તો આવી જ જાય, તેવી જ રીતે ઘણી વખત બુરી આદતોનો ભોગ બનેલા લોકો વિચિત્ર પ્રકારના વ્યસનોમાં ફસાઈ જતા હોય છે. કહેવત મુજબ 'કાળિયા સાથે ધોળિયો બાંધીએ, તો વાન ન આવે એટલે કે બલેક કલરના બળદની સાથે વ્હાઈટ કલરનો બળદ બાંધીએ, તો કદાચ સફેદ બળદને કાળો રંગ ન લાગે, પરંતુ કાળા બળદ જેવી હરકતો તો કરવા જ લાગ્યો હોય', માનવજીવનમાં પણ એવું જ હોય છે અને સંગતની સારી-માઠી અસરો થતી જ હોય છે.
'આદત સે મજબૂર' એવો કટાક્ષ ઘણાં લોકો માટે થતો હોય છે. આ આદતો વ્યસનો સિવાયની પણ હોઈ શકે છે. દૃષ્ટાંત તરીકે જુગાર રમવાની આદત, સટ્ટો રમવાની આદત કે પછી અસુરક્ષિત સેક્સ માણવાની આદત...!
આ પ્રકારની બૂરી આદતો વ્યસનો જેટલી જ ખતરનાક હોય છે. જુગાર, શેર-શટ્ટો વગેરેના કારણે ઘણાં લોકોના ઘર બરબાદ થઈ જાય છે, કેટલાક નબળા મનોબળના લોકો આત્મહત્યા પણ આવા જ કારણે કરી લેતા હોય છે, અને ઘણી વખત આ કારણે જ વ્યાજખોરોની ચંગુલમાં ફસાઈને સપરિવાર પલાયન કે આત્મહત્યા કરવા મજબૂર બની જતા હોય છે. અસુરક્ષિત સેક્સની બૂરી આદત ધરાવતા લોકો એઈડ્ઝ જેવી જીવલેણ બીમારીનો ભોગ બનતા હોય છે અને ઘણી વખત પોતાના તથા પરિવારના આબરૃના ધજાગરા પણ ઊડતા હોય છે. આત્મહત્યાની સમસ્યાનું આ પણ એક કારણ છે.
વ્યસનો જીવનનો હિસ્સો પણ બની શકે છે, અને જીવનનો અંત પણ લાવી શકે છે. વ્યસનો મગજ (દિમાગ) ને તેજીથી ચલાવી પણ શકે છે, અને એટલી જ તેજીથી ડિપ્રેશનની ભેટ પણ આપી શકે છે. વ્યસનોથી ક્ષણિક ઉત્તેજના, શક્તિ કે જુસ્સો મળી શકે છે, પરંતુ તે પછી લાંબા ગાળાની બીમારીઓ કે સતત નબળાઈની ભેટ પણ આપી શકે છે. વ્યસનોથી થતા રોગ એટલા ભયંકર હોય છે કે તે ઘણી વખત જીવતા વ્યક્તિને નર્ક જેવી પીડા આપીને મરવા મજબૂર કરી દેતા હોય છે. વ્યસનથી ફાયદો શૂન્ય છે, પરંતુ નુક્સાન અગણિત છે. વ્યસનોની ફળશ્રૂતિથી થતાં રોગોના ઉપચાર પાછળ ઘણી વખત જિંદગીભરની બચત ખર્ચાઈ જાય છે, તો જમીન-મકાન-સ્થાવર-જંગમ મિલકતો પણ વેંચાઈ જાય છે, અને આ પ્રકારના દર્દથી પીડાતા પતિને બચાવવા અંતિમ ઉપાય તરીકે પોતાનું મંગલસૂત્ર વેંચવા પણ પત્નીઓ મજબૂર થતી હોવાના દૃષ્ટાંતો પણ બનેલા છે, તેથી ક્ષણિક મજા આપતા વ્યસનો હકીકતે તો આપત્તિ અને આપણા પરિવારની હસી-ખુશી, સુખ-શાંતિ અને સંપત્તિની કબર ખોદવાના સાધનો જ ગણાય, ખરૃ ને ?
તો ચાલો, સંકલ્પ કરીએ કે વર્ષ ર૦ર૪ માં મક્કમ બનીને વ્યસન, બુરી આદતોને તિલાંજલિ આપીને દેખાડી દઈશું કે અમે કમજોર નથી!
- વિનોદ કોટેચા
વ્યસનો દર વર્ષે લાખો જિંદગી ભરખી જાય છે
ભારતમાં દર વર્ષે ૯ થી ૧૦ લાખ લોકો તમાકુ અને તેનાથી મિશ્રિત પદાર્થોનું સવન કરવાથી મૃત્યુ પામે છે. તમાકુનું સેવન અલગ અલગ રીતે થાય છે. હાથની હથેળીમાં ચુના સાથે તમાકુની પાંદડીઓને મસળીને દાંત વચ્ચે મૂકવાનું વ્યસન, પાન-મસાલા-સોપારી સાથે મિશ્રણ કરીને, ગુટખાના સ્વરૃપમાં અને બજર (છીંકણી) દાંતમાં ઘસીને તમાકુનું સેવન થાય છે. ધૂમ્રપાનના પણ વિવિધ સ્વરૃપો છે. બીડી, સિગારેટ, ચલમ, હોકો, સિગાર વગેરે દ્વારા તમાકુનું ધૂમ્રપાનના સ્વરૃપમાં સેવન થતું હોય છે.
વીસમી સદીમાં તમાકુએ દુનિયામાં લગભગ દસ કરોડ લોકોના જીવ લીધા હતાં, અને હાલમાં વિશ્વમાં દર વર્ષે લગભગ ૮૪ લાખ લોકોના મૃત્યુ તમાકુના સેવનથી થતા રોગોના કારણે થતું હોવાનું કહેવાય છે. એક અભિપ્રાય મુજબ તમાકુ બંધ કરી દીધા પછી પણ તેના કારણે કેન્સર થવાની શક્યતાઓ લાંબા સમય સુધી રહેતી હોય છે, તેથી તમાકુ છોડી દીધાના કેટલાક વર્ષ પછી કેન્સર થાય, તો એવું કહી ન શકાય કે તમાકુનું સવન કરતા હતાં, ત્યાં સુધી કાંઈ ન થયું અને તમાકુ છોડ્યા પછી કેન્સર થઈ ગયું!
એક અન્ય આંકડા મુજબ વિશ્વમાં માત્ર તમાકુના વિવિધ પ્રકારના સેવનના કારણે દર વર્ષે ૮૦ લાખ લોકો મૃત્યુ પામે છે, અને ધૂમ્રપાનના કારણે થતા મૃત્યુ ઉપરાંત કેટલાક લોકો તો માત્ર ધૂમ્રપાન કરનારા લોકોના સતત સંપર્કમાં રહેતા હોવાથી પણ જવ ગુમાવતા હોય છે, કારણ કે ધૂમ્રપાન કરનાર વ્યક્તિ દ્વારા છોડવામાં આવતો ધૂમાડો સતત સાથે રહેતા વ્યક્તિના શ્વાસમાં પણ જાય છે.
હમણાંથી નિઃસંતાન દંપતીઓની સારવાર કે પરીક્ષણ દરમિયાન એવું બહાર આવ્યું છે કે, તમાકુનું વ્યસન, ડ્રગ્સનું સેવન, શરાબની આદત કે અસુરક્ષિત માસાંહારના કારણે સેક્સની તકલીફ થતી હોય છે અને તેના કારણે સંતાન પ્રાપ્તિ થવામાં અવરોધ આવે છે, તેથી આ પ્રકારનું વ્યસન તત્કાળ છોડી દેવાની સલાહ આપવામાં આવતી હોય છે, અને સંતાન પ્રાપ્તિ માટે ઘણાં લોકો ર્યસનો છોડી દે, તેના થોડા વર્ષોમાં સંતાનપ્રાપ્તિ થતી પણ હોય છે.
એનસીઆરબીના રિપોર્ટ મુજબ વર્ષ ર૦૧પ થી વર્ષ ર૦૧૮ દરમિયાન દેશમાં ઝેરી શરાબ પીવાથી દર વર્ષે દોઢેક હજાર લોકોના જીવ જાય છે, જ્યારે શરાબનું વ્યસન પણ દર વર્ષે સંખ્યાબંધ લોકોના મૃત્યુનું કારણ બને છે. ડ્રગ્સનું સેવન પણ વિશ્વમાં લાખો લોકોના મૃત્યુનું કારણ બને છે. આથી દરેક પ્રકારનું વ્યસન હાનિકર્તા, જીવલેણ અને આર્થિક, શારીરિક, માનસિક-સામાજિક અને પારિવારિક રીતે બરબાદ કરનારૃ હોવાથી તેને મક્કમ થઈને તિલાંજલિ આપવામાં જ આપણી ભલાઈ હોય છે.
જો આપને આ પોસ્ટ ગમી હોય તો શેર કરો...
Follow us: આ જ પ્રકારની બીજી પોસ્ટ માટે અમારી એપ ડાઉનલોડ કરો.
Android: https://rb.gy/surhtv
Apple ios: https://rb.gy/cee4r9
Social Media
ફોટો સ્ટોરી માટે અમારા ઇન્સ્ટાગ્રામ પેઈજને ફોલ્લો કરો
https://www.instagram.com/nobatdaily?r=nametag
વિડિયો માટે અમારી યુ-ટ્યૂબ ચેનલને સબસ્ક્રાઈબ કરો
દેશના પાંચમા પ્રાઈમ મિનિસ્ટર એવા હતા જેઓને પીએમ પદે રહ્યા ત્યાં સુધી સંસદમાં જવાનો અવસર જ ન મળ્યો!
સંસદની સુરક્ષામાં ચૂકનો મુદ્દો ગરમાયા પછી દેશભરમાં સંસદની ગરિમા અને સંસદના મહત્ત્વ વિશે ઘણી બધી ચર્ચાઓ થઈ રહી છે. ઘણાં લોકો જાણતા જ હશે કે આપણા દેશના પાંચમા વડાપ્રધાનને વડાપ્રધાનપદે રહ્યા ત્યાં સુધી સંસદમાં પી.એમ. તરીકે ભાગ લેવાનો અવસર જ મળ્યો નહોતો.
આપણા પાંચમા વડાપ્રધાન ચૌધરી ચરણસિંહ હતા. તેઓ ૨૮ જુલાઈ ૧૯૭૯થી ૧૪ જાન્યુઆરી ૧૯૮૦ વચ્ચે વડાપ્રધાન રહ્યા હતા પરંતુ આ દરમિયાન સંસદનું સત્ર જ મળ્યું નહોતું અને કોંગ્રેસે સમર્થન પાછું ખેંચી લેતા તેમણે વડાપ્રધાનપદેથી રાજીનામું આપી દીધુ હતું.
આમ, ચૌધરી ચરણસિંહ ૧૭૦ દિવસ માટે જ વડાપ્રધાન રહ્યા હતા.
ચૌધરી ચરણસિંહ કિસાનોના નેતા હતા અને સ્વતંત્ર ચળવળમાં સક્રિય રીતે જોડાયા હતા. આઝાદી પછી તેઓ ઉત્તરપ્રદેશના મુખ્યમંત્રી પણ બન્યા હતા. આઝાદી પછી તેઓ સમયાંતરે બોહિયાના ગ્રામીણ સુધાર કાર્યક્રમમાં પણ સક્રિય રીતે જોડાયા હતા. તે પછી ભારતીય લોકદળની વર્ષ ૧૯૭૪માં રચના થઈ જેના તેઓ પ્રમુખ બન્યા. ભારતીય લોકદળનું વર્ષ ૧૯૭૭માં જે.પી.ના નેતૃત્વમાં જનતા પાર્ટીમાં વિલીનીકરણ થયું પરંતુ ભાલોદનું ચૂંટણી ચિન્હ હળધારી ખેડૂત જનતા પાર્ટીનું ચૂંટણી પ્રતીક બન્યું. જનતા પાર્ટીની સરકાર બની અને વડાપ્રધાન મોરારજી દેસાઈ બન્યા. તે પછી આંતરિક વિખવાદના કારણે જનતા પાર્ટી તૂટી.
ચૌધરી ચરણસિંહ દ્વારા સ્થાપિત ભારતીય લોકદળ જનતા પાર્ટીમાં વિલીન થયું હતું અને તે પછી જનતા પાર્ટી તૂટી ત્યારે જનતા દળની રચના થઈ. આ નવી રાજકીય પાર્ટીમાંથી છૂટા પડ્યા પછી જનતા દળ બન્યું હતું.
રાષ્ટ્રીય કિસાન દિવસ
કિસાન નેતા ચૌધરી ચરણસિંહના જન્મદિન ૨૩ ડિસેમ્બરે રાષ્ટ્રીય કિસાન દિવસ ઉજવવાની ઘોષણા વર્ષ ૨૦૦૧માં વાજેપયી સરકારે કરી હતી અને ૨૩ ડિસે. ૨૦૦૧થી દેશમાં રાષ્ટ્રીય કિસાન દિવસની ઉજવણી થાય છે.
દેશના પાંચમાં વડાપ્રધાન અને કિસાન નેતા ચૌધરી ચરણસિંઘની સ્મૃતિમાં ઉજવણી થાય છે.
આ દિવસે દેશમાં કિસાનોને સાંકળીને વિવિધ પ્રવૃત્તિઓ થાય છે. કૃષિ યુનિ. સહિત શાળા-કોલેજો, ખેડૂત સંસ્થાઓ, સહકારી સંસ્થાઓ વગેરે દ્વારા આ દિવસની ઉજવણી થાય છે અને ખેડૂતોના ઉત્થાન, કૃષિ વિકાસ અને તદ્વિષય થીમ આધારિત સમારોહો, વ્યાખ્યાનો, ચિત્ર તથા ફિલ્મ પ્રદર્શનો વગેરે યોજાય છે.
કિસાનોની ઉન્નતિ, પ્રગતિ, કલ્યાણ અને કૃષિ વિકાસના વિષયો વિવિધ ક્ષેત્રે અલગ અલગ રીતે ચર્ચાતા હોય છે. આઝાદી પહેલા અને આઝાદી પછી કેટલાક કિસાન આંદોલનો પણ થયા છે.
ખેતીવિકાસનો વિષય પણ હવે ગ્લોબલ બન્યો છે. પ્રાકૃતિક ખેતીના વિકાસ માટે ગુજરાતના રાજ્યપાલ વ્યક્તિગત રીતે પણ ઝુંબેશ ચલાવતા રહે છે. ખેતી વિકાસ અને કિસાન કલ્યાણ સાથે પશુપાલન તથા પશુપાલકોના કલ્યાણના વિષયો તથા વીજ પર્યાવરણના વિષયો પણ પરસ્પર સંકળાયેલા હોવાથી કિસાન દિવસની ઉજવણીના દિવસે બહુ હેતુક પ્રવૃત્તિઓ થતી હોય છે.
વિનોદ કોટેચા
જો આપને આ પોસ્ટ ગમી હોય તો શેર કરો...
Follow us: આ જ પ્રકારની બીજી પોસ્ટ માટે અમારી એપ ડાઉનલોડ કરો.
Android: https://rb.gy/surhtv
Apple ios: https://rb.gy/cee4r9
Social Media
ફોટો સ્ટોરી માટે અમારા ઇન્સ્ટાગ્રામ પેઈજને ફોલ્લો કરો
https://www.instagram.com/nobatdaily?r=nametag
વિડિયો માટે અમારી યુ-ટ્યૂબ ચેનલને સબસ્ક્રાઈબ કરો
માનવીને માત્ર બાહ્ય દેખાવ કે વાણી-વર્તન-વ્યવહારથી નહીં, પણ સંસ્કારથી જ ઓળખી શકાય
મીંઢા, અબોલ, ઓછાબોલા, ગૂઢ કે નિંભર જણાતા ઘણાં લોકો ખૂબજ જ્ઞાની અને લાગણીશીલ પણ હોઈ શકે
આપણે ઘણી વખત વડીલોના મૂખેથી 'જડભરત' શબ્દ સાંભળ્યો હશે. મંદબુદ્ધિ કે વિચિત્ર હરકતો કરતા હોય કે ઘણું ઓછું બોલતા હોય તથા કોમન સેન્સનો અભાવ જણાતો હોય, તેના માટે મોટાભાગે તળપદી ભાષામાં 'જડભરત' જેવો હોવાના શબ્દપ્રયોગો થતાં હોય છે. હકીકતમાં જડભરત શબ્દ પ્રાચીન ગ્રંથો અને પુરાણોમાંથી આવ્યો છે. વિષ્ણુપુરાણમાં જડભરતની કથા આવે છે. જેમાં આપણા દેશનું નામ 'ભારત' પડ્યું, તે પ્રતાપી ચક્રવર્તી રાજા ભારતના વંશજોનું વર્ણન આવે છે. પૂર્વજન્મમાં સમ્રાટ તરીકે રાજ કરનાર રાજા ભરતના પૂનરાવતારોની આ કથા ઘણી રસપ્રદ છે.
જડભરતની કથા
ભગવાન ઋષભદેવના ૧૦૦ પુત્રોમાં ભરત ઘણાં જ પ્રતાપી અને તેજસ્વી હતા. તેઓ પ્રાચીન ભારતના રાજા બન્યા હતા. શ્રીમદ્ ભાગવત કથાના પાંચમ સ્કંધમાં જડભરતના પૂર્વજન્મોનું જે વર્ણન આવે છે તેમાં જડભરતની ગૂઢતાનું રહસ્ય છૂપાયેલું છે. ગણપતદેવે સંન્યાસ લીધા પછી ભરત રાજા બન્યા અને પછી ચક્રવર્તી બન્યા. ભરતે લાંબા સમય સુધી રાજ કર્યું અને વાનપ્રસ્થાનશ્રમ ગ્રહણ કરીને પોતાનું રાજપાટ પુત્રોને સોંપ્યું. વનવાસ દરમિયાન એક મૃગ સાથે અનુરાગ થઈ જતા તેઓ બીજા જન્મમાં મૃગ બન્યા અને મૃગયોનિ પછી બ્રાહ્મણ પરિવારમાં મનુષ્ય તરીકે જન્મ લેવા છતાં પૂર્વજન્મોની સ્મૃતિ જળવાઈ રહી હોવાથી મનુષ્યયોનિમાં તેઓ ખૂબજ વિચારશીલ અને અનુરાગ અનુગ્રહોથી લિપ્ત તથા અંતર્મુખી રહેવા લાગ્યા અને સંસારથી અલિપ્ત રહેવા લાગ્યા. આ કારણે લોકો તેને મંદબુદ્ધિના અથવા પાગલ સમજવા લાગ્યા. આ કારણે તેમનું નામ 'જડભરત' પડી ગયું. જો કે, તેઓ ઈશ્વરભક્તિમાં મનોમન લીન રહેતા હતા અને મૃત્યુ પછી મોક્ષ મળ્યો, પરંતુ જીવ્યા ત્યાં સુધી લોકોના ઉપહાર અને અવગણનાનો ભોગ બનતા રહ્યા હતા. આ કારણે આજે પણ ગૂઢ, ઓછા બોલતા, કેટલાક અસાધારણ હરકતો કરતા રહેતા કે સંસારથી વિરકત રહેતા લોકોને 'જડભરત' કહેવામાં આવે છે અને તેની હાંસી ઉડાવવામાં આવે છે, પરંતુ આ જ જડભરત પૂર્વજન્મમાં સમ્રાટ રાજા ભરત હતા, તે ઘણાં ઓછાને ખબર હશે. આ કથાઓ પણ ગૂઢાર્થમાં લખાઈ હોય છે અને તેનો વાસ્તવિક સંદેશ હંમેશાં નહિતમાં જ હોય છે.
માનવીની અસલ ઓળખ
માનવીની અસલ ઓળખ તો આધ્યાત્મ, સાયન્સ અને હિન્દીમાં અલગ અલગ રીતે વર્ણવવામાં આવે છે અને જુદા જુદા ધર્મ-સંપ્રદાયોમાં તેના જુદા જુદા સંદર્ભાે, માન્યતાઓ અને કથાઓ પણ પ્રચલિત છે પરંતુ માનવીને બ્રાહ્ય દેખાવ, વાણી-વ્યવહાર કે હાવભાવથી નહીં પણ તેના સંસ્કારોના માધ્યમથી જ થઈ શકે છે.
આમ તો માનવીને ઓળખવો અઘરો જ હોય છે. ઘણાં લોકો બાહ્ય જીવનમાં જેવા હોય છે તેવા જ આંતરિક રીતે હોતા નથી. ઘણી પ્રચલિત વિખ્યાત અને આદર્શ ગણાતી વ્યક્તિઓની અંગત જિંદગી તેમના બાહ્ય સ્વરૃપથી તદ્દન અલગ જ નીકળતી હોય છે. જ્યારે ઘણાં લોકોની દરિયાદિલી અને સંસ્કારોની સુવાસ તેની કાયમી વિદાય પછી પણ પ્રગટ થતી હોય છે. માનવીને ઓળખવો અઘરો છે અને સ્વયં ઈશ્વરે પણ પોતાના જ આ સર્જન સામે યુદ્ધે ચડવું પડ્યું હતું, તે પૌરાણિક વાસ્તવિકતા છે.
ઘણાં લોકોને ટૂંકા સમયમાં ઓળખી જવાય અને તેમની ખૂબીઓ તથા ખામીઓથી પરિચિત થઈ જવાતું હોય છે તો ઘણાં લોકોની ઓળખવામાં આખી જિંદગી પણ ટૂંકી પડી જતી હોય છે, તેથી જ હિન્દી ફિલ્મના ગીતમાં ગવાયું હશે કે, 'એક ચહેરે પે કઈ ચહેરે લગા લેતે હૈ લોગ...'
ટૂંકમાં એમ કહી શકાય કે માનવીને ઘડનાર ઈશ્વરે પણ પોતાના મનુષ્ય અવતારમાં પોતાના જ સર્જન સમા માનવીને ઓળખવામાં થાપ ખાધી હોય, તેવી કથાઓમાંથી ગૂઢાર્થમાં જે કહેવાયું હોય તેનું ઉંડાણ સમજવું જ પડે.
વર્તન-વ્યવહાર અને વાસ્તવિકતા
આપણે મોટાભાગે માનવીના વર્તન-વ્યવહાર, ભાષા, શબ્દપ્રયોગો, હાવભાવ અને વાતચીતના આધારે તેનું મૂલ્યાંકન કરતા હોઈએ છીએ. જે ઘણી વખત મહદ્અંશે ખરૃ પડતું હોય છે, પરંતુ માત્ર આ જ રીતે માનવીને પૂરેપૂરો પારખી શકાય નહીં. માનવીનો સચોટ પરખ કે ઓળખ કરવી લગભગ અસંભવ છે, કારણ કે બહારથી જે દેખાતું હોય છે તે આંતરિક રીતે હોય પણ ખરૃં, અને ન પણ હોય. આપણી દૃષ્ટિ, વિચારધારા માન્યતાઓ અને માપદંડો મુજબ કોઈને માપી શકાતા નથી તેવી જ રીતે આપણને પણ કોઈ અન્ય વ્યક્તિ પોતાના દૃષ્ટિકોણથી સમજી શકતી હોતી નથી. તેથી જ ઘણાં લોકો બીજાને સમજવામાં ભૂલ કરતા હોય છે, તો ઘણાં લોકો એવું કહેતા સંભળાતા હોય છે કે, 'મને કોઈ સમજતું કેમ નથી?'
માનવીનું વર્તન, વ્યવહાર અને સંસ્કાર તેનું ચરિત્ર પ્રગટ કરે છે તેથી જ એવું કહી શકાય કે મીંઢા, અબોલ, ઓછાબોલા, ગૂઢ જણાતા ઘણાં લોકોને ભલે જડભરત કહેવામાં આવે પરંતુ તે આંતરિક રીતે ખૂબજ જ્ઞાની, વિચારશીલ અને ડાયનેમિક પણ હોઈ શકે છે.
મોટાભાગના લોકોની બાહ્ય અને આંતરિક જિંદગી અલગ અલગ હોય છે. એવા લોકો ભાગ્યે જ નીકળે જે જેવા હોય તેવા જ દેખાતા હોય અથવા જેવું પોતે કહેતા હોય તેવું જ સ્વયં કરતા હોય. મોટાભાગે કથની અને કરણીમાં સંપૂર્ણપણે સમાનતા જોવા મળતી હોતી નથી. કારણ કે જિંદગીમાં તમામ પ્રકારના બેલેન્સ જાળવવા પડતા હોય છે અને તેના કારણે 'પ્રેક્ટિકલ' પણ થવું પડતું હોય છે.
શાંત પાણી ઉંડા હોય છે...
એવું કહેવાય છે કે, શાંત પાણી ઉંડા હોય છે અને ઉછાછળા તથા બોલકા લોકો સરળ હોય છે એનો અર્થ એવો નથી શાંત કે ઓછું બોલતા તમામ લોકોમાં કપટ હોય અને બોલકા તમામ લોકો નિષ્કપટ હોય છે. હકીકતે માનવીનો જન્મ, કુળ, બાળપણ, સંગત, માહોલ, સ્થિતિ અને સંસ્કાર તથા કેળવણીના સંયોજનમાંથી માનવીની અસલ ઓળખનું નિર્માણ થતંુ હોય છે અને શાંત, ઘીર, અધીર કે ઓછાબોલા કે બોલકાપણાં જેવા માપદંડોના આધારે તેને માપવાનો પ્રયાસ થતો હોય છે. આ માપદંડ કેટલા આધારભૂત અને સુસંગત છે તે પણ એક સંશોધનનો વિષય છે.
સંબંધના પુષ્પો સહોપસ્થિમાં વધુ ખીલે
સંબંધના પુષ્પો સહોપસ્થિતિમાં વધુ ખીલે છે. સહુ-ઉપસ્થિતિ, સહવાસ, નિકટતા અને પ્રગાઢતામાંથી જ સંબંધો ઉભરતા હોય છે, જેને આધ્યાત્મિક ભાષામાં 'માયા' કહે છે.
આપણા બધાના જીવનમાં એવા ઘણાં લોકો આવ્યા હશે, જે એક સમયે આપણી સાથે ખૂબજ નિકટતા ધરાવતા હશે, પરંતુ સમય જતા તેની સ્મૃતિઓ પણ ઝાંખી થઈ ગઈ હશે. આપણે પ્રાથમિક શિક્ષણ સમયે સાથે ભણ્યા, હર્યા-ફર્યા હોય અને ગાઢ દોસ્તી કરી હોય તેવા ગાઢ દોસ્તો સિવાયના અન્ય કલાસ ફેલોઝ (એક જ વર્ગમાં ભણતા) ઘણા, સહુપાઠીઓને ભૂલી ગયા હોઈએ છીએ.
એવી જ રીતે નોકરી-ધંધા, વ્યવસાય માટે અવારનવાર સ્થળાંતર કરવું પડ્યું હોય તેવા લોકોને એવા ઘણાં લોકોની સાથે ગાઢ સંબંધ બંધાયો હોય છે પરંતુ સ્થળાંતર પછી તે સંબંધો ધીમે ધીમે વિસરાઈ પણ જતા હોય છે. મોટાભાગે જે તે સમયે સરળતા, સાનુકૂળતા, સિદ્ધિ પ્રાપ્તિ કે સ્વાર્થને કેન્દ્રમાં રાખીને સંબંધો બંધાતા હોય છે અને વિસરાતા પણ હોય છે.
સંબંધના પુષ્પો સહોપસ્થિતિમાં જ વધુ ખીલી ઉઠે છે પરંતુ ઘણાં બારમાસી પુષ્પોની જેમ કેટલાક સંબંધો દૂર રહેવા છતાંય જીવનભર જીવંત પણ રહેતા હોય છે અને માનવીની આ ખુબીઓને જ જિંદગીની ખૂબસરતી પણ ગણવામાં આવે છે.
ખેતીવિકાસ અંગે કેટલાક અવતરણો
એસ.એસ. સ્વામીનાથનના મંતવ્ય મુજબ જો ખેતી નિષ્ફળ જાય તો અન્ય કોઈપણ ચીજ (પ્રવૃત્તિ)ને અવસર નહીં મળે.
સૈમ ફર્ટના મંતવ્ય મુજબ કૃષિ-ઉત્પાદનો ખેડૂતો માટે લાભદાયક હશે તો જ કૃષિવિકાસના ઉદેશ્યો સિદ્ધ થશે.
બ્યોર્કના જણાવ્યા મુજબ તેઓ હંમેશાં સાચા અર્થમાં ખેડૂત બનવા ઈચ્છતા હતા.
જ્યોર્જ વોશિંગ્ટને કહ્યું હતું કે, ખેતી એ માત્ર રોજગાર જ નહીં પરંતુ મનુષ્ય માટે સ્વાસ્થ્યપ્રદ અને જીવન .પયોગી વ્યવસાય છે.
જયોર્જ એફ. કેનેડીએ કહ્યું હતું કે આપણી અર્થવ્યવસ્થામાં ખેડૂત જ માત્ર એવી વ્યક્તિ છે, જે બીજ ખાતર વગેરેની છૂટક છૂટક ખરીદી કરે છે, મહેનત કરે છે અને પછી જથ્થાબંધ કૃષિ ઉત્પાદનોનું વેચાણ કરે છે અને ખરીદી તથા વેચાણ બંનેમાં માલ-પરિવહનની મજૂરી ચૂકવે છે.
જો આપને આ પોસ્ટ ગમી હોય તો શેર કરો...
Follow us: આ જ પ્રકારની બીજી પોસ્ટ માટે અમારી એપ ડાઉનલોડ કરો.
Android: https://rb.gy/surhtv
Apple ios: https://rb.gy/cee4r9
Social Media
ફોટો સ્ટોરી માટે અમારા ઇન્સ્ટાગ્રામ પેઈજને ફોલ્લો કરો
https://www.instagram.com/nobatdaily?r=nametag
વિડિયો માટે અમારી યુ-ટ્યૂબ ચેનલને સબસ્ક્રાઈબ કરો
